Στη θέσπιση ενός πλήρους πλαισίου για τα απόβλητα και τη διαχείριση τους στοχεύει ο «Νόμος-πλαίσιο για τα απόβλητα-Ενσωμάτωση της οδηγίας 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Νοεμβρίου 2008 για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων οδηγιών», που παρουσιάστηκε σήμερα στο υπουργικό συμβούλιο.
Στη θέσπιση ενός πλήρους πλαισίου για τα απόβλητα και τη διαχείριση τους στοχεύει ο «Νόμος-πλαίσιο για τα απόβλητα-Ενσωμάτωση της οδηγίας 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Νοεμβρίου 2008 για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων οδηγιών», που παρουσιάστηκε σήμερα στο υπουργικό συμβούλιο.
Με το ν/χ του υπουργείο Περιβάλλοντος καθορίζεται μια νέα, πιο διαφανής πολιτική στη διαχείριση των αποβλήτων, ώστε να ενισχυθούν οι όροι διαφάνειας και να μην υπάρχουν αμφισβητήσεις τόσο ως προς την παραγωγή τους (ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά), όσο και ως προς την ενδεδειγμένη διαχείρισή τους.
Πρωταρχικός σκοπός της οδηγίας-πλαίσιο είναι, σύμφωνα με το ΥΠΕΚΑ, η προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και η απλοποίηση και εκσυγχρονισμός της υφιστάμενης νομοθεσίας.
Πιο αναλυτικά, όπως τονίζεται στη σχετική ανακοίνωση του υπουργείου, η ενσωμάτωση της οδηγίας 2008/98/ΕΚ στο εθνικό μας δίκαιο είναι υποχρεωτική και γίνεται με το παρόν σχέδιο νόμου. Η εκπόνηση του προτεινόμενου νόμου-πλαισίου «για τα απόβλητα» έχει τους ακόλουθους στόχους:
- Την πλήρη εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με την οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα (οδηγία 2008/98/ΕΚ).
- Το σχεδιασμό ενός ολοκληρωμένου και ιεραρχημένου νομοθετικού πλαισίου που θα ρυθμίζει συνολικά το ζήτημα της διαχείρισης των αποβλήτων, με ξεκάθαρη δομή και σύγχρονες, αποτελεσματικές και ορθολογικές διαδικασίες αδειοδότησης, οι οποίες θα διασφαλίζουν την περιβαλλοντική προστασία, τη διαφάνεια και τον έλεγχο των διαδικασιών, αλλά και τη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς και την κατάργηση ορισμένων προβληματικών (σε σχέση με το ισχύον κοινοτικό δίκαιο) στην εφαρμογή τους κανονιστικών πράξεων.
Κεντρικό σημείο της κοινοτικής οδηγίας σχετικά µε τα απόβλητα και φυσικά του νόμου-πλαισίου αποτελεί η εισαγωγή μίας ιεράρχησης στόχων, που διαρθρώνεται σε πέντε σημεία. Συγκεκριμένα, κατά σειρά προτεραιότητας αναφέρονται στη νέα οδηγία οι παρακάτω μέθοδοι-πολιτικές ως προς τη διαχείριση απορριμμάτων:
(α) πρόληψη-αποτροπή δημιουργίας απορριμμάτων (προτιμώμενη επιλογή)
(β) επαναχρησιμοποίηση
(γ) ανακύκλωση
(δ) ανάκτηση (συμπεριλαμβανομένης και της ενεργειακής ανάκτησης)
(ε) ασφαλής εναπόθεση (ως ύστατο μέτρο)
Η πρωτοτυπία της οδηγίας και προφανώς του νόμου-πλαισίου από προηγούμενες οδηγίες για τα απόβλητα επικεντρώνεται σε τέσσερα κυρίως ζητήματα.
1. Αποσαφήνιση και απλοποίηση εννοιών και ορισμών, όπως τι είναι απόβλητο, ανάκτηση, προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση και διάθεση αποβλήτων.
2. Αλλαγές στην εσωτερική ιεράρχηση των εργασιών διαχείρισης των αποβλήτων. Η ενεργειακή προσέγγιση της νέας οδηγίας αποτελεί καινοτομία. Η ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμμάτων λογίζεται ως διαδικασία ανάκτησης, καθώς περιορίζει την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων και άλλων φυσικών πόρων. Η προώθηση της χρήσης των απορριμμάτων ως δευτερεύουσα πηγή ενέργειας αποσκοπεί στον περιορισμό της απόθεσής τους σε χώρους τελικής διάθεσης, αλλά και τη συνακόλουθη μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, που εκλύονται από τέτοιου είδους εγκαταστάσεις.
3. Την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων με εφαρμογή σχεδίων και προγραμμάτων. Η οδηγία εισάγει μια νέα προσέγγιση στη διαχείριση των αποβλήτων η οποία επικεντρώνεται στην πρόληψη. Η χώρα μας συνεπώς υποχρεούται να εκπονήσει πρόγραμμα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου 2013.
4. Την προσπάθεια διαφύλαξης των φυσικών πόρων με μέτρα για την καλύτερη ανάκτηση των αποβλήτων (π.χ. χωριστή συλλογή των υλικών) και τη χρησιμοποίηση των ανακτηθέντων υλικών.
Η οδηγία (και φυσικά το σχέδιο του νόμου-πλαισίου) περιλαμβάνει ρυθμίσεις προηγούμενων οδηγιών, όπως:
- Τη διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού προϊόντων και την κατ’ επέκταση ευθύνη του στη διαχείριση των αποβλήτων της παραγωγικής διαδικασίας των προϊόντων ή των προϊόντων που καθίστανται απόβλητα.
- Καθιερώνει την ευθύνη του μελετητή, του παραγωγού, του κατόχου των αποβλήτων, των εμπόρων και των μεσιτών (δηλαδή όλων των εμπλεκομένων), ενώ παράλληλα καθορίζει τις αρμοδιότητες και τις υποχρεώσεις των υπηρεσιών στη διεκπεραίωση των αδειοδοτήσεων με διαφανή τρόπο.
- Θεσπίζει τις διαρκείς επιθεωρήσεις και τους ελέγχους με πλήρως κατανεμημένους ρόλους μεταξύ των υπηρεσιών της κεντρικής διοίκησης, των αποκεντρωμένων διοικήσεων και των περιφερειών. Επίσης, καθορίζει διοικητικές, αστικές και ποινικές κυρώσεις σε όλους τους εμπλεκόμενους στη διαχείριση των αποβλήτων που παρανομούν.
- Καθορίζει διακριτούς και διαφανείς ρόλους και υποχρεώσεις για όλους τους εμπλεκόμενους στη διαχείριση των αποβλήτων.
- Απλοποιεί τις διαδικασίες αδειοδότησης για τη διαχείριση των αποβλήτων.
- Ισχυροποιεί και διευκρινίζει περαιτέρω τις αρχές της αυτάρκειας και της εγγύτητας.
- Καθιερώνει το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης όλων των αποβλήτων της επικράτειας, εισάγει τα ειδικά εθνικά σχέδια διαχείρισης αποβλήτων και τα περιφερειακά σχέδια διαχείρισης και θεσπίζει τη συμμετοχή του κοινού στην κατάρτιση και έγκριση αυτών.