Απεβίωσε ο Μιχάλης Κακογιάννης

Την τελευταία του πνοή άφησε στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός όπου νοσηλευόταν τις τελευταίες μέρες, ο σκηνοθέτης Μιχάλης Κακογιάννης.

Πρωτοπόρος του μεταπολεμικού ελληνικού σινεμά και στη συνέχεια σκηνοθέτης διεθνών επιτυχιών, ο πατέρας της «Στέλλας» και του «Ζορμπά», αρνήθηκε το Χόλυγουντ για τον κινηματογράφο και το θέατρο της ποιότητας. Ένα πλούσιο καλλιτεχνικό έργο και ένα κοινωφελές ίδρυμα για τη μελέτη και διάδοση των δύο τεχνών είναι η παρακαταθήκη, που ο Μιχάλης Κακογιάννης υπηρέτησε με λατρεία και πάθος.

Γεννημένος στη Λεμεσό της Κύπρου τον Ιούλιο του 1922, έζησε στις πρωτεύουσες του κόσμου «ως πλάνητας με προίκα και εφόδιο την ελληνικότητα, που έφερα μέσα μου, αρετή όντως», όπως περιγράφει ο ίδιος στη βιογραφία του με τίτλο «Σε πρώτο πλάνο», που έγραψε ο δημοσιογράφος Χρήστος Σιάφκος.

Σπούδασε Νομικά στην Αγγλία και πήρε το δίπλωμά του. Εκεί, όμως, έβαλε τις ρίζες για τη μετέπειτα καριέρα του. Τα πρώτα χρόνια του Β' Παγκόσμιου Πόλεμου, ο νεαρός Κακογιάννης εργαζόταν στο BBC εμψυχώνοντας με τις εκπομπές του τους υπόδουλους Έλληνες, ενώ διδασκόταν σκηνοθεσία θεάτρου στο Ολντ Βικ. Παράλληλα, άρχισε να δουλεύει επαγγελματικά ως ηθοποιός με κορύφωση την εμφάνισή του στον πρωταγωνιστικό ρόλο του «Καλιγούλα», ρόλο για τον οποίο τον επέλεξε ο ίδιος ο Αλμπέρ Καμί και τον σκηνοθέτησε ο Αλέξης Σολομός, που επίσης τότε ζούσε στο Λονδίνο. Ήταν οι συμπτώσεις εκείνη την εποχή, που καθόρισαν τη ζωή του. Το γεγονός ότι γνωρίστηκε με τον Δημήτρη Χορν, που φιλοξένησε στο Λονδίνο κι ακόμα ότι ο Νάνος Βαλαωρίτης του υπέβαλε την ιδέα να γράψει το πρώτο του σενάριο με βάση την «Ερόικα» του Κοσμά Πολίτη, που έγινε ταινία πολύ αργότερα. Η γνωριμία του με τον Χορν και η σχέση τους, που συνεχίστηκε και στην Αθήνα, τον έφερε κοντά και στην Έλλη Λαμπέτη. Έτσι «γεννήθηκε» το «Κυριακάτικο ξύπνημα».

Η προβολή της ταινίας στις Κάννες και η επιλογή να ανοίξει αυτή το φεστιβάλ του Εδιμβούργου έβαζαν παράλληλα τις βάσεις για τη διεθνή καριέρα. Ακολούθησε η «Στέλλα» με τη Μελίνα, ταινία - μύθος στην οποία, όμως, οι κριτικές τότε δεν χαρίστηκαν (ειδικά από την Αριστερά), όπως δεν χαρίστηκαν στο «Κορίτσι με τα μαύρα» με τη Λαμπέτη, για την οποία όμως στο Λονδίνο το κοινό έκανε ουρές.

Αργότερα ήρθε η «Ηλέκτρα» με την Ειρήνη Παπά, ταινία που χρηματοδοτήθηκε από τη United Artists και ο «Ζορμπάς» με τον οποίο εδραίωσε απόλυτα την καριέρα του.

Μετά τον «Ζορμπά», αν όχι όλες, οι περισσότερες πόρτες ήταν πια ανοιχτές για τον σκηνοθέτη που άρχισε να εργάζεται και από τις δυο πλευρές του Ατλαντικού, στη Αμερική και την Ευρώπη, ανεβάζοντας κλασικό ρεπερτόριο, όπερα, αλλά συχνά και τραγωδίες, ειδικά στη Νέα Υόρκη. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρουσίασε για πρώτη φορά τις «Τρωάδες» στο Φεστιβάλ των Δύο Κόσμων στο Σπολέτο της Ιταλίας για να τις επαναλάβει στη Νέα Υόρκη, αλλά και στο Παρίσι, πριν τις μεταφέρει κινηματογραφικά με την Κάθριν Χέπμπορν στο ρόλο της Εκάβης.

Η εργασία του Κακογιάννη είναι άρρηκτα δεμένη με τη ζωή του ή μάλλον η ζωή του ήταν η ίδια η δουλειά του. Επιλεκτικός ως προς την τελευταία, ήταν ικανός να συγκρούεται (κάτι που έκανε συχνά) με κρατικούς φορείς, προκειμένου να την προστατεύσει, αλλά και με φίλους του, όπως η Μαρία Κάλλας, όταν ένιωσε πως επενέβαινε στη διδαχή ενός ρόλου προς μία πρωταγωνίστριά του. Και την ίδια στιγμή που υπέγραφε τους «Μποέμ» στη «Τζούλιαρντ» της Νέας Υόρκης, έκανε με την ίδια ευχαρίστηση την «Όμορφη πόλη» στο αθηναϊκό «Παρκ».

Κορυφαία στιγμή της καριέρας του υπήρξε το δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ «Αττίλας 1974». Όπως αφηγείτο ο ίδιος, μόλις είχε σκηνοθετήσει «Οιδίποδα Τύραννο» για το Εθνικό Θέατρο της Ιρλανδίας, όταν έμαθε για την εισβολή. Σε όλη τη διάρκεια της δικτατορίας ο Κακογιάννης δεν είχε έρθει στην Ελλάδα. Άλλωστε, ήταν από τους πρώτους που την 21η Απριλίου του 1967 έκανε δηλώσεις στα γαλλικά ραδιόφωνα, αλλά και από εκείνους που συνεργάστηκαν ειδικά με τη Μελίνα στον αντιχουντικό αγώνα.

«Έζησα καλή ζωή, ασχέτως αν ποτέ δεν έκανα οικογένεια. Αγάπησα πλάσματα, που με μεγαλύτερη παραφορά αγάπησαν εμένα, έσπασα συχνά τις ερωτικές συμβάσεις, που η τρέχουσα ηθική επέβαλλε. Αγάπησα πολύ περισσότερο, ωστόσο, τη δουλειά μου», έλεγε.

Έργο του Μιχάλη Κακογιάννη είναι και ο νυχτερινός φωτισμός των μνημείων της Ακρόπολης, τον οποίο εκείνος πρώτος οραματίσθηκε. Εκείνος δημιούργησε και τον σύλλογο «Οι φίλοι της Αθήνας».

Για την προσφορά του και το έργο του τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις στην Ελλάδα, την Κύπρο και το εξωτερικό.

Βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την προσφορά του στο έθνος, από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για το συνολικό έργο του και αναγορεύθηκε διδάκτωρ Τεχνών στο Columbia College, και επίτιμος διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Κ. Παπούλιας: Ο δημιουργός ενέπνεε, ο άνθρωπος συγκινούσε

Τη ζωή και το έργο του Μιχάλη Κακογιάννη εξήρε με δήλωσή του ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας: «Στην περίπτωση του Μιχάλη Κακογιάννη ζωή και τέχνη δεν ξεχώριζαν. Ο δημιουργός ενέπνεε, ο άνθρωπος συγκινούσε. Ο Μιχάλης Κακογιάννης ήταν βαθύτατα πολιτικοποιημένος και όλη του η διαδρομή είχε έντονη κοινωνική αναφορά. Παθιασμένος και επίμονος, ανεξάντλητος, δεν δίσταζε να συγκρουστεί με κατεστημένα για να προωθήσει τις ιδέες του και το όραμά του. Αφήνει πίσω του σημαντικότατο έργο και ένα κοινωφελές ίδρυμα που θα λειτουργήσει ως θεματοφύλακας της πνευματικής του κληρονομιάς και ως κοιτίδα ανάπτυξης πολιτισμού, όπως τον έβλεπε ο Κακογιάννης: Αταξικό, χωρίς διαμεσολαβητές και ερμηνευτές, οικουμενικό και πανανθρώπινο.

Στους δικούς του ανθρώπους εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια».

Φ. Πετσάλνικος: Παρακαταθήκη το έργο του

«Με λύπη πληροφορήθηκα την απώλεια του σκηνοθέτη Μιχάλη Κακογιάννη, ενός μεγάλου Έλληνα, πολίτη του κόσμου, που με το κινηματογραφικό του έργο προέβαλε την Ελλάδα και τον ελληνισμό στα πέρατα του κόσμου. Γεννημένος στην Κύπρο, πολιτογραφημένος Έλληνας, ο διάσημος σκηνοθέτης ήταν ένας από τους πολύ λίγους καλλιτέχνες, που βοήθησαν την μετεμφυλιακή Ελλάδα να ανοιχτεί στον κόσμο. Το έργο του θα μείνει ζωντανό μέσα από τις ταινίες - ορόσημο της σύγχρονης μεταπολεμικής Ελλάδας και θα αποτελεί παρακαταθήκη για τη νέα γενιά.

Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στους οικείους του».

Γ. Παπανδρέου: Ανέδειξε τις απεριόριστες δυνατότητες του Ελληνισμού

Η ζωή του και το έργο του Μιχάλη Κακογιάννη, που έτυχε διεθνούς αναγνώρισης, αποτελούν φωτεινό παράδειγμα στην πορεία μας, δήλωσε ο Πρωθυπουργός, εκφράζοντας τα συλλυπητήριά του στους οικείους του:

«Με θλίψη αποχαιρετούμε σήμερα τον μεγάλο δημιουργό του κινηματογράφου και του θεάτρου, Μιχάλη Κακογιάννη.

Τον δημιουργό, που με το ανήσυχο πνεύμα του και το ανατρεπτικό έργο του, έφερε την πρωτοπορία στην τέχνη και ανέδειξε - σε καιρούς δύσκολους - τις απεριόριστες δυνατότητες του Ελληνισμού, στην Ελλάδα, στην γενέτειρά του την Κύπρο, σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη, όπου καρποφόρησε το ελληνικό πνεύμα.

Τον δημιουργό, που στάθηκε με κριτική φωνή απέναντι στα βαθειά προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας, στην οποία δεν σταμάτησε ποτέ να προσφέρει απλόχερα.

Η βαθιά του αγάπη για τον Ελληνισμό τον οδήγησε στον αγώνα κατά της χούντας των Συνταγματαρχών, και στη συνέχεια, μέσα και από τον συγκλονιστικό "Αττίλα '74", στην προσπάθειά του να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για την εθνική τραγωδία της Κύπρου.

Ανθρωποι, όπως ο Μιχάλης Κακογιάννης, μας υπενθυμίζουν την δημιουργικότητα και την αποφασιστικότητα του Ελληνισμού, την ικανότητά του να δίνει νικηφόρες μάχες σε κάθε γωνιά της γης και να βγαίνει πάντα πιο δυνατός.

Η ζωή του και το έργο του, που έτυχε διεθνούς αναγνώρισης, αποτελούν φωτεινό παράδειγμα στην πορεία μας.

Στους οικείους του εκφράζω τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια».

Π. Γερουλάνος: Με το έργο του ο Ελληνικός Πολιτισμός έφθασε σε κάθε γωνιά της γης

Πληροφορούμενος την απώλεια του Μιχάλη Κακογιάννη, ο υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού, Παύλος Γερουλάνος, δήλωσε:

«Ο Μιχάλης Κακογιάννης, τον οποίο σήμερα αποχαιρετούμε, αντιπροσωπεύει την πιο δημιουργική και εξωστρεφή εκδοχή του σύγχρονου Ελληνικού Πολιτισμού.

Προσωπικότητα πολυσχιδής, ο Μιχάλης Κακογιάννης πλούτισε με το ταλέντο και την ιδιαίτερα ευαίσθητη ματιά του, την εγχώρια και παγκόσμια κινηματογραφική και θεατρική τέχνη. Τέχνες τις οποίες υπηρέτησε με πρωτογενές πάθος, αφοσίωση και ήθος, για μια ολόκληρη ζωή.

Οι ταινίες του βραβεύθηκαν στα μεγαλύτερα Φεστιβάλ του κόσμου, ενώ οι θεατρικές του παραστάσεις αποτελούν, δεκαετίες μετά, ορόσημο για κάθε θεατρόφιλο. Το έργο του έγινε το όχημα για να φτάσει ο Ελληνικός Πολιτισμός σε κάθε γωνιά της γης, ενώ ταυτόχρονα αποτέλεσε και αποτελεί πηγή έμπνευσης για Έλληνες και ξένους δημιουργούς».

«Το επιστέγασμα της τεράστιας προσφοράς του υπήρξε η δημιουργία του Ιδρύματος Κακογιάννη, το 2004, με σκοπό τη μελέτη, υποστήριξη και διάδοση των τεχνών του κινηματογράφου και του θεάτρου», πρόσθεσε ο υπουργός και καταλήγοντας ανέφερε: «Ένα μεγάλο "ευχαριστώ" για όσα μας προσέφερε και θερμά συλληπητήρια στους οικείους του».

ΛΑΟΣ: Στυλοβάτης του πολιτισμού της νεότερης Ελλάδας

«Από τις μεγαλύτερες μορφές του ελληνικού αλλά και του παγκόσμιου κινηματογράφου, ο Μιχάλης Κακογιάννης έβαλε "τίτλους τέλους" στη ζωή του», δήλωσε το ΛΑΟΣ σχετικά με το θάνατο του μεγάλου σκηνοθέτη.

«Υπήρξε από τους στυλοβάτες του πολιτισμού της νεότερης Ελλάδας, ανά την υφήλιο δόξασε τη χώρα του και τίμησε τον ελληνισμό», πρόσθεσε.

Αλ. Τσίπρας: Πολυτάλαντος εργάτης του Πολιτισμού ο Μ. Κακογιάννης

«O πολυτάλαντος εργάτης του Πολιτισμού, ο άνθρωπος που με το έργο του καταξίωσε την Ελλάδα σε διεθνές επίπεδο, έφυγε από τη ζωή», δήλωσε για τον εκλιπόντα Μιχάλη Κακογιάννη, ο πρόεδρος της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας.

Χαρακτηρίζοντάς τον «έξοχο σκηνοθέτη του κινηματόγραφου, του θεάτρου και της όπερας», «δημιουργικό συγγραφέα και άνθρωπο που φώτισε την ίδια μας τη ζωή», σημείωσε ότι «αποχώρησε αφήνοντας ένα μεγάλο αποτύπωμα στην τέχνη αλλά κι ένα μεγάλο κενό».

Τέλος, εξέφρασε θερμά του συλλυπητήρια «στους συγγενείς του, στους αγαπημένους του, στους συνεργάτες του Ιδρύματός του, που τόσο αγάπησε».

Ντ. Μπακογιάννη: Εμβληματική μορφή στη μεταπολεμική Ελλάδα

Σπουδαίο σκηνοθέτη διεθνούς εμβέλειας και εμβληματική μορφή για τη μεταπολεμική Ελλάδα χαρακτήρισε η πρόεδρος της Δημοκρατικής Συμμαχίας Ντόρα Μπακογιάννη τον Μιχάλη Κακογιάννη, σε δήλωσή της σχετικά με το θάνατό του.

«Υπήρξε ένας καλλιτέχνης που "φώτισε" με την τέχνη του, την σκηνοθετική του άποψη, αλλά και με την εικόνα που με τόσο προσωπικό τρόπο δημιούργησε, την Ελλάδα και, μέσω αυτής, τον κόσμο ολόκληρο», ανέφερε η Ντ. Μπακογιάννη.

Ακόμη, στάθηκε ιδιαίτερα στις ταινίες του μεγάλου σκηνοθέτη, «Στέλλα» και «Ζορμπάς», για τις οποίες ανέφερε ότι παρουσιάστηκαν με» τόσο δυνατό και ανεξίτηλο για τη μνήμη τρόπο που, μέχρι σήμερα, συνεχίζουν να αποτελούν τα αρχέτυπα των ανθρώπων της σύγχρονης Ελλάδας στην συνείδηση της παγκόσμιας κοινότητας».

Για το ίδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης» είπε ότι αποτελεί πυρήνα πολιτισμού στην καρδιά της πόλης και για το νέο Πολιτιστικό του Κέντρο ότι «θα δώσει νέα ώθηση στην πνευματική και καλλιτεχνική ζωή της Αθήνας».

Φ.Κουβέλης: Σπουδαίος Πολίτης...

Η Ελλάδα, η Κύπρος, το θέατρο, ο κινηματογράφος, τα γράμματα όλοι πενθούν σήμερα, δήλωσε ο πρόεδρος της Δημοκρατικής Αριστεράς Φώτης Κουβέλης για το θάνατο του μεγάλου σκηνοθέτη. «Ο Μιχάλης Κακογιάννης έφυγε από κοντά μας, αφού διέτρεξε ως δημιουργός μια πορεία γεμάτη από πολιτιστική προσφορά. Σπουδαίος Πολίτης, βαθιά προοδευτικός και δημοκρατικός άνθρωπος, μας αφήνει το τεράστιο έργο του ως συνεχή πνευματική περιουσία για να τροφοδοτεί με αξίες τις άνυδρες εποχές που περνάμε», πρόσθεσε ο πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ.

Πανελλήνιο Aρμα Πολιτών: Kατέκτησε τις καρδιές μας

«Όσα βραβεία και διακρίσεις, αν απονεμηθούν σε έναν άνθρωπο, τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με την κατάκτηση της καρδιάς των Ελλήνων και των Κύπριων αδελφών μας», αναφέρει σε ανακοίνωσή του σχετικά με το θάνατο του μεγάλου σκηνοθέτη Μιχάλη Κακογιάννη το Πανελλήνιο Αρμα Πολιτών.

«Ο μεγάλος μας, δημοκράτης σκηνοθέτης, σηματοδότησε με τη σταδιοδρομία του, το βίο των Τεχνών και των Γραμμάτων του Ελληνισμού στην οικουμένη», συμπληρώνει.

Τέλος, προσθέτει ότι η καλλιτεχνική του συνδρομή του, στην ανάδειξη του Κυπριακού ζητήματος και την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης είναι «ανεκτίμητη και διαχρονική».

Συγκινημένοι οι Έλληνες καλλιτέχνες για το χαμό του Μ. Κακογιάννη

Τη συγκίνησή τους εξέφρασαν με δηλώσεις τους στο ΑΠΕ σημαντικοί Έλληνες καλλιτέχνες, για τον θάνατο του μεγάλου σκηνοθέτη Μιχάλη Κακογιάννη.

Ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής δήλωσε ότι «ο Μιχάλης Κακογιάννης ήταν μια πολύ μεγάλη προσωπικότητα που τόσο ο ελληνικός κινηματογράφος όσο κυρίως η χώρα μας του οφείλει πολλά γιατί με την τέχνη του κατάφερε να αλλάξει το πρόσωπο της Ελλάδας και να την κάνει διεθνή προορισμό».

«Ο Μιχάλης Κακογιάννης μαζί με τον Νίκο Κούνδουρο είναι οι δύο μεγάλοι πυλώνες του ελληνικού κινηματογράφου. Ο ένας πυλώνας έπεσε, όμως το έργο του θα μείνει αιώνιο», πρόσθεσε.

«Έφυγε και μας περιμένει στο θέατρο το αιώνιο», είπε για τον κορυφαίο σκηνοθέτη η ηθοποιός Ειρήνη Παπά.

Ο ζωγράφος Αλέκος Φασιανός τον χαρακτήρισε έναν από τους ηγέτες του ελληνικού κινηματογράφου, συμπληρώνοντας ότι «έδωσε μια καινούργια ώθηση στον ελληνικό κινηματογράφο προβάλλοντας θέματα μεγάλων συγγραφέων. Η κληρονομιά που μας άφησε του είναι καταπληκτική».

«Ήταν ένας δημιουργός που έβγαλε το καλό πρόσωπο της Ελλάδας προς τα έξω. Ένας ευαίσθητος άνθρωπος που νοιαζόταν το σύνολο. Κατά την ταπεινή μου άποψη είναι μια τεράστια απώλεια για τον χώρο της τέχνης », δήλωσε ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος.

Ο Νικήτας Τσακίρογλου ανέφερε πως «ο Μιχάλης Κακογιάννης υπήρξε ένας μεγάλος σκηνοθέτης που μας χάρισε μεγάλες επιτυχίες και στο σύγχρονο κινηματογράφο αλλά ασχολήθηκε και με την αρχαία τραγωδία», ενώ κατέληξε, λέγοντας ότι «είναι μια προσωπικότητα που θα θυμόμαστε πάντα.

«Δεν ήξερα ότι ήταν άρρωστος , πολύ λυπάμαι για το χαμό του», είπε, τέλος, ο Λευτέρης Βογιατζής.

Πρότυπο ανθρώπου ο Μ. Κακογιάννης λένε οι Έλληνες σκηνοθέτες

Την βαθιά της θλίψη για την απώλεια του μεγάλου Έλληνα δημιουργού Μιχάλη Κακογιάννη, εξέφρασε η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών, της οποίας υπήρξε επίτιμο και ενεργό μέλος μέχρι και σήμερα, «έχοντας πρωτοστατήσει σε όλες τις διεκδικήσεις και σε κάθε αγώνα», όπως αναφέρεται και στην σχετική ανακοίνωσή της.

«Ο Μιχάλης Κακογιάννης με την ζωή του, το έργο και την δράση του, υπήρξε ένα πρότυπο ανθρώπου που οι αρετές του σπανίζουν διαρκώς στις μέρες μας», σημειώνει το σωματείο.

«Υπήρξε ο πρώτος Έλληνας σκηνοθέτης που έκανε γνωστό τον ελληνικό κινηματογράφο έξω από τα σύνορα της Ελλάδας και τον έφερε σε επαφή με το διεθνές κοινό», αναφέρει η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών, ενώ για το έργο που άφησε πίσω του, υπογραμμίζει ότι «είναι τεράστιο και θα μείνει σαν παρακαταθήκη για όλους μας και ιδιαίτερα για τις νέες γενιές».