Λίγοι ίσως αμφισβητούσαν την πρόταση ότι οι αλλαγές στο κλίμα μπορούν να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο στην εκδήλωση συρράξεων.
Λίγοι ίσως αμφισβητούσαν την πρόταση ότι οι αλλαγές στο κλίμα μπορούν να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο στην εκδήλωση συρράξεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η Γαλλική Επανάσταση: οι επί σειρά ετών φτωχές σοδειές σιτηρών, που εκ των υστέρων αποδόθηκαν και στα ακραία καιρικά φαινόμενα του Ελ Νίνιο, είχαν ως αποτέλεσμα να μην μπορούν να καλυφθούν οι ανάγκες του αυξανόμενου πληθυσμού. Η αύξηση στις τιμές των τροφίμων πυροδότησε έντονη λαϊκή δυσαρέσκεια, επιταχύνοντας την αναπόφευκτη «έκρηξη».
Ειδικοί του αμερικανικού Πενταγώνου εκφράζουν την τελευταία διετία την πεποίθηση ότι η κλιματική αλλαγή συνιστά απειλή για την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών. Μόλις τον περασμένο μήνα, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών συνεδρίασε με θέμα τις συρράξεις που συνδέονται με τις καιρικές συνθήκες, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής «θα μπορούσαν, μακροπρόθεσμα, να επιτείνουν συγκεκριμένες υπάρχουσες απειλές για τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια».
Είναι λοιπόν βάσιμη η ανησυχία ότι, καθώς το κλίμα του πλανήτη αλλάζει, οι εστίες έντασης θα αυξηθούν; Αυτό πιστεύουν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, οι οποίοι γράφοντας στην επιθεώρηση Nature, υποστηρίζουν ότι για πρώτη φορά τεκμηριώνουν αυτή τη σχέση.
«Αυτό που καταδεικνύει [η έρευνα] χωρίς να αφήνει περιθώρια αμφιβολίας, είναι ότι ακόμη και σε αυτό το σύγχρονο κόσμο, οι κλιματικές εναλλαγές έχουν επίπτωση στη ροπή των ανθρώπων προς τον πόλεμο», λέει ο Μάικλ Κέιν, ένας εκ των ερευνητών. «Είναι δύσκολο να αμφισβητήσει κανείς την πρόβλεψη ότι αυτή η τάση θα συνεχιστεί σε έναν κόσμο που διαταράσσεται από την υπερθέρμανση».
Πώς επηρεάζει ο Ελ Νίνιο;
Ο βασικότερος παράγοντας που καθορίζει το κλίμα σε ετήσια βάση είναι ο Ελ Νίνιο Νότια Ταλάντωση (ENSO), όπως ονομάζεται επίσημα. Εκδηλώνεται κάθε δύο με επτά χρόνια, διαρκεί από εννέα μήνες έως δύο χρόνια και συχνά καταφέρει μεγάλο πλήγμα στη γεωργία και στην αλιεία μεταξύ άλλων.
Ο Ελ Νίνιο αρχίζει με τη συσσώρευση θερμών υδάτων στη δυτική πλευρά του τροπικού Ειρηνικού Ωκεανού και τη μετακίνησή τους προς τα ανατολικά. Το ρεύμα αυτό μπορεί να προκαλέσει τεράστιες καιρικές μεταβολές, φέρνοντας π.χ. καύσωνα ή ξηρούς ανέμους σε μεγάλο τμήμα της Αφρικής, της νότιας και νοτιοανατολικής Ασίας και της Αυστραλίας.
Όταν ο κύκλος αντιστρέφεται –όταν δηλαδή τη φάση του Ελ Νίνιο διαδέχεται η Λα Νίνια- τα ύδατα του ανατολικού Ειρηνικού Ωκεανού ψυχραίνονται, προκαλώντας π.χ. σφοδρές βροχοπτώσεις στις περιοχές αυτές.
Οι ερευνητές μελέτησαν τους κύκλους ENSO της περιόδου 1950-2004 και συνδύασαν τα δεδομένα με εμφύλιες συρράξεις που οδήγησαν στο θάνατο τουλάχιστον 25 ανθρώπων το εκάστοτε έτος. Είδαν ότι στις 90 χώρες που επηρεάζονται από τον Ελ Νίνιο, ο κίνδυνος αναταραχής ήταν διπλάσιος σε σχέση με αυτές, όπου δεν παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές. Ακόμη κι όταν οι επιστήμονες έβγαλαν από την εξίσωση τις αφρικανικές συρράξεις, η σχέση μεταξύ κλίματος και εντάσεων παρέμεινε αξιοσημείωτη.
Συνολικά, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης τους, το Ελ Νίνιο ενδέχεται να σχετίζεται με το 21% των εμφυλίων παγκοσμίως, καταστρέφοντας σοδειές, συμβάλλοντας στην εξάπλωση επιδημιών, προκαλώντας λιμούς, τροφοδοτώντας την ανεργία και την αδικία. Aλλοι πιθανοί παράγοντες, κατά τους ερευνητές, είναι η αύξηση του πληθυσμού μιας χώρας ή το κατά πόσο μια κυβέρνηση μπορεί να διαχειριστεί καιρικά φαινόμενα που σχετίζονται με το Ελ Νίνο.
«Τέλειο παράδειγμα» η κρίση στο Κέρας της Αφρικής
Για την ερευνητική ομάδα του Κολούμπια, η επισιτιστική κρίση που γνωρίζει φέτος το Κέρας της Αφρικής αποτελεί το «τέλειο παράδειγμα» της σχέσης που περιγράφουν. «Πριν από δύο χρόνια οι ειδικοί προέβλεψαν το φετεινό λιμό στη Σομαλία, όμως η διεθνής κοινότητα και οι δωρήτριες χώρες δεν έλαβαν σοβαρά υπόψη τις προβλέψεις», λέει ο επικεφαλής της ομάδας Σόλομον Χσιανγκ.
«Ελπίζουμε η μελέτη μας να δώσει στη διεθνή κοινότητα, τις κυβερνήσεις και τους οργανισμούς αρωγής επιπλέον πληροφορίες που μελλοντικά θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αποτροπή ανθρωπιστικών κρίσεων, οι οποίες σχετίζονται με τις συρράξεις».