Ζούμε σε μια αποφασιστική στιγμή της ιστορίας της Ευρώπης, μια στιγμή όπου το ίδιο το σχέδιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης βρίσκεται σε κίνδυνο. Αυτό που εντυπωσιάζει μπροστά σ' αυτόν τον κίνδυνο είναι η ανικανότητα των ηγετών να κατανοήσουν αυτό που συμβαίνει. Από την αρχή της κρίσης του ευρώ, οι αποφάσεις που ελήφθησαν είναι κοντόφθαλμες. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίστηκε η Ελλάδα είναι αποκαλυπτικός.
Η ενιαία λύση στην κρίση, που συνίσταται στην επιβολή μιας όλο και μεγαλύτερης λιτότητας, γράφει στη «Μοντ» ο Γάλλος φιλόσοφος Ιβ Σαρλ Ζαρκά, έχει αποτέλεσμα αντίθετο του αναμενομένου: την ύφεση, την αύξηση της ανεργίας, τη μείωση των φορολογικών εσόδων, αλλά και την απώλεια της εμπιστοσύνης των πληθυσμών απέναντι στους ηγέτες τους και την εμφάνιση κινημάτων αντίστασης απέναντι στις αδικίες, τις ανισότητες και τη φτώχεια. Σε κίνδυνο δεν βρίσκεται μόνο η Ευρωπαϊκή Ενωσης, αλλά και ο πολιτισμός που τη συνοδεύει.
Αν οι κυβερνώντες δεν καταλαβαίνουν αυτό που συμβαίνει, ο λόγος είναι ότι εξακολουθούν να πιστεύουν στην αυτορύθμιση της αγοράς. Το αποτέλεσμα είναι η ενοχοποίηση των λαών και των κρατών. Δεν πρόκειται όμως για κάποιο αντικειμενικό φαινόμενο ή κάποιο νόμο, παρά μόνο για μια πεποίθηση. Αυτή η πεποίθηση αποτελεί μια από τις πηγές των κακών που μαστίζουν την Ε.Ε.
Γιατί τα κράτη που έσωσαν τις τράπεζες, όπως όφειλαν να κάνουν, δεν χρησιμοποίησαν τα μέσα που διαθέτουν για να ελέγξουν τη λειτουργία τους και τις επιλογές τους; Γιατί δεν ελήφθησαν δραστικά θεσμικά και οικονομικά μέτρα για να απαλλαγούν τα κράτη από τον βρόχο των τριών οίκων αξιολόγησης, που η αξιοπιστία τους φαίνεται από το ότι βαθμολογούσαν με ΑΑΑ τα ενυπόθηκα δάνεια υψηλού κινδύνου (subprimes) μέχρι την καταστροφή του 2008; Γιατί επιτράπηκε στις χρηματοπιστωτικές αγορές να αυξήσουν τον έλεγχό τους επί των κρατών μέσα από την αύξηση του χρέους;
Σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο (το τελευταίο βιβλίο τιτλοφορείται «Να ξανασκεφτούμε τη Δημοκρατία», εκδ. Armand Colin, 2010), η πολιτική βρίσκεται από τρεις απόψεις σε κατάσταση υποδούλωσης απέναντι στις αγορές.
1) Στο επίπεδο του κράτους, βλέπουμε την καταστροφή του δημόσιου χώρου και τη γενίκευση του ιδιωτικού μοντέλου των επιχειρήσεων, που θεωρείται πρότυπο αποτελεσματικότητας. Το κράτος αρκείται πλέον στη διαχείριση και αδυνατεί να γλιτώσει από τη λογική των αγορών.
2) Στο επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών, παρακολουθούμε τη διάβρωση όλων των κοινών αγαθών και την απομόνωση των ατόμων στην εργασία τους, είτε πρόκειται για τον τομέα της παραγωγής, της υγείας ή της εκπαίδευσης. Η κοινωνία των ατόμων έχει μετατραπεί σε ένα άθροισμα μοναξιάς. Η βία και η ανασφάλεια είναι αποτέλεσμα αυτής της επέκτασης της απομόνωσης και της αδιαφορίας.
3) Στο ανθρωπολογικό επίπεδο, το άτομο που έχει οχυρωθεί στον εαυτό του είναι πιο εξαρτημένο από τις εξουσίες που το περιβάλλουν. Αυτό οδηγεί όμως σε πολιτικούς εξτρεμισμούς.
Πώς θα πειστούν οι ευρωπαίοι ηγέτες να αναθεωρήσουν τον ρόλο τους; Ο γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας αναφέρει πέντε προϋποθέσεις. Την ιδέα ότι για την πολιτική ένωση της Ευρώπης απαιτείται όχι μόνο η εναρμόνιση των οικονομιών, αλλά και η ομοιογενοποίηση των συνθηκών διαβίωσης. Την ιδέα ότι η Ε.Ε. πρέπει να είναι μια πολιτική, αλλά όχι κρατική οντότητα. Την ιδέα ότι η κατανομή της κυριαρχίας δεν πρέπει να γίνεται ανάμεσα σε κράτη, αλλά ανάμεσα σε λαούς. Την εξίσωση του Ευρωκοινοβουλίου και της Κομισιόν. Την αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών της Ενωσης.
Πηγή: Le Monde, ΑΠΕ-ΜΠΕ