Η Ιρλανδία αποτέλεσε το ευρωπαϊκό σπίτι των αμερικανικών πολυεθνικών της υψηλής τεχνολογίας. Η οικονομία της ήταν ανοιχτή, προσανατολισμένη στις εξαγωγές και ταχύτατα αναπτυσσόμενη, αλλά πέταξε πολύ κοντά στον ήλιο και κάηκε. Σαν τον Ικαρο. Ο τελικός της εξευτελισμός ήλθε όταν αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια, πριν από ένα χρόνο.
Οταν έσκασε η φούσκα των ακινήτων, το χρέος ως μερίδιο των οικογενειακών εσόδων διπλασιάστηκε και το ισοζύγιο πληρωμών βυθίστηκε στο κόκκινο. Μια συγκεκριμένη τράπεζα, η Anglo Irish, που ήταν ο βασικός δανειστής των εταιρειών ακινήτων, βρέθηκε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Υπό άλλες συνθήκες, κανείς δεν θα εμπόδιζε τη χρεοκοπία της, καθώς δεν συνιστούσε κίνδυνο για το σύστημα. Αλλά το 2008 οι συνθήκες δεν ήταν κανονικές.
Μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, υπήρχαν φόβοι -βάσιμοι προφανώς- ότι η κατάρρευση μιας ευρωπαϊκής τράπεζας θα είχε αλυσιδωτές επιπτώσεις σε όλη την Ευρώπη. Ετσι, η ιρλανδική κυβέρνηση ενισχύθηκε από τους ευρωπαίους εταίρους της, έσωσε με τη σειρά της τις τράπεζες και το χρέος της διπλασιάστηκε.
Οι πρώτες περικοπές δαπανών είχαν ήδη ανακοινωθεί από τον Ιούλιο του 2008. Αλλά αυτό δεν ήταν τίποτα σε σχέση με τα όσα ακολούθησαν. Η αγορά των κατοικιών -που κατασκεύαζε 80.000 κατοικίες το χρόνο, διπλάσιες απ’ αυτές που χρειάζονταν για να ικανοποιηθεί η ζήτηση- κατέρρευσε και η παγκόσμια ύφεση έπληξε τις εξαγωγές της Ιρλανδίας.
Ακολούθησαν μια σειρά από έκτακτα μέτρα λιτότητας, καθώς η κυβέρνηση προσπαθούσε να εξισορροπήσει τον προϋπολογισμό, με το εθνικό προϊόν να μειώνεται κατά 20%. Τον Νοέμβριο του 2010, η ιρλανδική κυβέρνηση ζήτησε βοήθεια από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ. Δεν είχε άλλη επιλογή.
Οι όροι της βοήθειας ήταν σκληροί και η λιτότητα συνεχίστηκε. Ο υπουργός Οικονομικών Μάικλ Νούναν (δεξιά, με τους ομολόγους του της Ισπανίας Ελενα Σαλγάδο, και της Βρετανίας Τζορτζ Οσμπορν)σκοπεύει στον επόμενο προϋπολογισμό να αυξήσει τον ανώτατο συντελεστή ΦΠΑ κατά δύο μονάδες, στο 23%. Η ανεργία φτάνει ήδη το 15% (με τους μισούς από τους ανέργους να είναι μακροχρόνια άνεργοι), οι επιχορηγήσεις έχουν μειωθεί και τουλάχιστον 100.000 ιδιοκτήτες ακινήτων δεν μπορούν να πληρώσουν τα δάνειά τους.
Τους τελευταίους μήνες η ιρλανδική οικονομία έδειξε σημεία ζωής, αλλά αυτό ήταν κυρίως αποτέλεσμα των εξαγωγών. Ομως το ένα τρίτο των εξαγωγών της Ιρλανδίας πηγαίνει στη Βρετανία, η οποία οδεύει του χρόνου προς μηδενική ανάπτυξη, το ένα τρίτο πηγαίνει στην ευρωζώνη, όπου το πιθανότερο είναι να σημειωθεί ύφεση, και το άλλο ένα τρίτο στις Ηνωμένες Πολιτείες, που θα μολυνθούν χωρίς αμφιβολία από την ευρωπαϊκή κρίση.
Αυτά είναι τα κακά νέα. Τα καλά νέα, γράφει ο Λάρι Ελιοτ στην «Γκάρντιαν», είναι ότι η προσφορά είναι πάντα αξιόλογη. Είναι αλήθεια ότι η χαμηλή φορολογία έχει λειτουργήσει ως μαγνήτης για τις επενδύσεις, αλλά αυτός δεν είναι ο μοναδικός λόγος που έφτασαν οι πολυεθνικές. Η εργατική δύναμη αποτελείται από νέους και ικανούς ανθρώπους και οι περισσότερες πολυεθνικές δεν ενδιαφέρονται για το αν το τραπεζικό σύστημα της χώρας είναι δυσλειτουργικό, αφού δεν περιμένουν να χρηματοδοτηθούν από τις εγχώριες τράπεζες.
Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορείς να διαχειριστείς μια επιτυχημένη οικονομία μόνο με βάση τις εξαγωγές. Οποιος κάνει μια βόλτα στο κέντρο του Δουβλίνου δύσκολα πιστεύει ότι η χώρα αυτή βρίσκεται σε ύφεση. Τα εστιατόρια είναι γεμάτα, τα θέατρα το ίδιο. Η πόλη θυμίζει το Τόκιο στα μέσα της δεκαετίας του 1990: μοιάζει να ευημερεί, παρά τη συρρίκνωση της οικονομίας.
Πρόκειται για ψευδαίσθηση. Η εγχώρια ζήτηση είναι χαμηλή, οι ιδιωτικές επενδύσεις έχουν μειωθεί στο ελάχιστο και τα νοικοκυριά αποταμιεύουν, δεν ξοδεύουν.
Η κρίση στην ευρωζώνη απειλεί τώρα με ασφυξία τις εξαγωγές, με αποτέλεσμα να γίνεται πιο δύσκολη η εκπλήρωση των όρων για τη μείωση του ελλείμματος. Υπάρχει ο κίνδυνος της παγίδας του χρέους, όπου οι περικοπές οδηγούν σε χαμηλή ανάπτυξη, που με τη σειρά της απειλεί τη δημοσιονομική θέση της χώρας και αυξάνει την πίεση για νέες περικοπές.
Το ενδιαφέρον είναι πως όταν ο Νούναν δοκίμασε μια εναλλακτική λύση, μειώνοντας τον ΦΠΑ για την τουριστική βιομηχανία, είδε τους αριθμούς να αυξάνονται κατά 10%.
Αλλά, οι πιθανότητες να ακολουθηθεί μια τέτοια γραμμή και στην υπόλοιπη οικονομία είναι ισχνές. Οπως λέει ο Ντέιβιντ Μπεγκ, γενικός γραμματέας της Ιρλανδικής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων, «ήμασταν τα πειραματόζωα για την παγκοσμιοποίηση. Τώρα είμαστε τα πειραματόζωα για τη λιτότητα». Από Ικαρος, η Ιρλανδία κινδυνεύει να μετατραπεί σε Σίσυφο.
Πηγή: The Guardian, ΑΠΕ-ΜΠΕ