Όταν ο γιος του αιχμαλωτίζεται στο Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο, ένα τολμηρό ψάρι - κλόουν, ο Μάρλιν, κάνει τα αδύνατα δυνατά για να τον βρει. Αυτή είναι συνοπτικά η υπόθεση του «Ψάχνοντας το Νέμο», της ταινίας κινουμένων σχεδίων που έσπασε ταμεία το 2003. Μακριά από τον πολύχρωμο κόσμο της Pixar και της Disney, η πραγματικότητα είναι πιο ζοφερή: περίπου ένα στα έξι είδη που εμφανίζονται στη ταινία απειλούνται.
Όταν ο γιος του αιχμαλωτίζεται στο Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο, ένα τολμηρό ψάρι - κλόουν, ο Μάρλιν, κάνει τα αδύνατα δυνατά για να τον βρει. Αυτή είναι συνοπτικά η υπόθεση του «Ψάχνοντας το Νέμο», της ταινίας κινουμένων σχεδίων που έσπασε ταμεία το 2003. Μακριά από τον πολύχρωμο κόσμο της Pixar και της Disney, η πραγματικότητα είναι πιο ζοφερή: περίπου ένα στα έξι είδη που εμφανίζονται στη ταινία απειλούνται.
Καναδοί και Αμερικανοί ερευνητές μελέτησαν για λογαριασμό της Διεθνούς Ένωσης για την Προστασία της Φύσης το οικοσύστημα του «Ψάχνοντας το Νέμο», που απαρτίζεται από ψάρια - κλόουν, καρχαρίες, ιππόκαμπους, θαλάσσιες χελώνες κ.α. με στόχο να μάθουν περισσότερα για τους... πραγματικούς συγγενείς αυτών των φανταστικών ηρώων. Τα συμπεράσματά τους εμπνέουν απαισιοδοξία: από τα 1.568 είδη που μελέτησαν, το 16% είναι πιθανό να «συστηθεί» στις επόμενες γενιές μόνο μέσα από τη ταινία, καθώς κινδυνεύει με αφανισμό.
«Πρόκειται για είδη που θα έπρεπε να βρίσκονται σε καλύτερη μοίρα γιατί είναι αυτά, για τα οποία ενδιαφερόμαστε», λέει η Λόρεν Μακλέναχαν από το καναδικό Πανεπιστήμιο Σάιμον Φρέιζερ, προσθέτοντας ότι μεταναστευτικά είδη όπως οι χελώνες και τα σαλάχια είναι πολύ ευάλωτα στην αλιεία και σε άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες. «Τα είδη αυτά έρχονται σε επαφή με τον άνθρωπο όπου και εάν πηγαίνουν.»
Πώς όμως έγινε η επιλογή των ειδών προς μελέτη; Οι επιστήμονες αποφάσισαν να εστιάσουν σε όσα ζώα και ψάρια μιλούν στην ταινία και όχι στους... κομπάρσους. Συμπεριέλαβαν για παράδειγμα τους σφυροκέφαλους καρχαρίες και τις θαλάσσιες χελώνες, όχι όμως τις φάλαινες. Έπειτα εξέτασαν κάθε είδος στο πλαίσιο της ταξινομικής ομάδας όπου ανήκει, κάτι που τους έδωσε «μια ευρεία άποψη για την υγεία του ωκεανού», όπως υποστηρίζει η Μακλέναχαν. Η ίδια αναγνωρίζει ότι η μέθοδος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ανορθόδοξη, όμως εκτιμά ότι επιλέγοντας αναγνωρίσιμα είδη, η επιστημονική ομάδα έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να αφυπνίσει τον κόσμο για την ανάγκη προστασίας τους.
Μόνο φέτος, για τις ανάγκες της μελέτης, η Μακλέναχαν έχει παρακολουθήσει τη δημοφιλή ταινία κινουμένων σχεδίων τόσες φορές που πλέον έχει χάσει το λογαριασμό. Όπως εξηγεί, σε αντίθεση με πολλές άλλες ταινίες αυτού του ύφους, οι δημιουργοί έδωσαν μεγάλη προσοχή στις επιστημονικές λεπτομέρειες. «Πρόκειται επίσης για μια από τις λίγες ταινίες που εντάσσει με επιτυχία το μήνυμα της προστασίας των ειδών σε ένα καλό σενάριο», λέει η ερευνήτρια. Τραγική ειρωνεία: ότι η ίδια ταινία οδήγησε πολλούς στα ενυδρεία και στην αγορά ψαριών - κλόουν, οι πληθυσμοί των οποίων συρρικνώθηκαν αισθητά.