Η Ευρώπη μοιάζει από μακρυά με «γεροντοκρατία», έγραψε μια αμερικανική εφημερίδα το 1963. Οι Ευρωπαίοι ήταν σε γενικές γραμμές νέοι: ο μέσος όρος της ηλικίας τους ήταν τότε τα 32 χρόνια. Αλλά οι ηγέτες τους περιλάμβαναν τον 87χρονο Κόνραντ Αντενάουερ, τον 72χρονο Σαρλ Ντε Γκολ (που θα έμενε στην εξουσία μέχρι τα 78), τον 68χρονο Χάρολντ ΜακΜίλαν και τους γηραιούς της Ισπανίας και της Πορτογαλίας.
Τώρα, η κατάσταση στην Ευρώπη έχει αντιστραφεί. Οι ηγέτες της έχουν παιδιά στο σχολείο, αλλά οι ψηφοφόροι έχουν γεράσει. Το 2050, πάνω από το ένα τρίτο των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ενωσης με δικαίωμα ψήφου θα είναι πάνω από 65. Κι επειδή οι μεγαλύτεροι σε ηλικία πολίτες είναι συνήθως πιο πιστοί στο ραντεβού τους με την κάλπη, θα είναι σε θέση να επηρεάζουν καταλυτικά τις πολιτικές εξελίξεις.
Το γεγονός αυτό προκαλεί μεγάλη ανησυχία σε όσους ασχολούνται με τα προβλήματα του κοινωνικού κράτους και των συντάξεων. Ο 54χρονος Ντέιβιντ Ουίλετς, στέλεχος των Τόρις, προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις με ένα βιβλίο του όπου κατηγορεί τους baby-boomers, δηλαδή αυτούς που γεννήθηκαν από το 1945 ως το 1965, ότι κλέβουν το μέλλον των παιδιών τους. Ο φόβος του είναι ότι οι boomers, που κατέχουν πάνω από τον μισό προσωπικό πλούτο της Βρετανίας, θα ψηφίζουν για την ενίσχυση των συντάξεων και της περίθαλψης, ενώ οι νεότεροι ψηφοφόροι θα προτιμούν να ενισχύεται η παιδεία.
Οι φόβοι αυτοί έχουν οδηγήσει στη διατύπωση κάποιων αιρετικών προτάσεων. Ο Αρζι Λανς Μπόβενμπεργκ από το Πανεπιστήμιο Τίλμπουργκ της Ολλανδίας (γεννημένος το 1958) αναρωτιέται μήπως οι γονείς πρέπει να έχουν μία επιπλέον ψήφο για το καθένα από τα μικρά παιδιά που φροντίζουν. Ενας οικονομολόγος από το Πανεπιστήμιο της Βιένης, ο Ντένις Μίλερ (γεννημένος το 1940), επισημαίνει ότι όπως οι ηλικιωμένοι είναι υποχρεωμένοι να κάνουν μαθήματα οδήγησης για να κρατούν την άδειά τους, έτσι θα πρέπει να κάνουν και μαθήματα πολιτικής αγωγής για να μπορούν να συνεχίζουν να ψηφίζουν.
Ορισμένα πολιτικά κόμματα, όπως οι Εργατικοί στη Βρετανία, προτείνουν να μειωθεί το όριο για το δικαίωμα ψήφου στα 16 χρόνια.
Οι προτάσεις αυτές παρουσιάζουν ορισμένα μειονεκτήματα, παρατηρεί ο «Εκόνομιστ». Συνιστούν καταρχήν διάκριση εναντίον όσων δεν μπορούν να κάνουν παιδιά. Προσβάλλουν τους πιο μεγάλους σε ηλικία ψηφοφόρους, οι οποίοι υπηρετούν τη χώρα τους εδώ και δεκαετίες. Η Αυστρία, που το 2008 έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που επέτρεψε την ψήφο στα 16, διαπίστωσε ότι πολλοί ψηφοφόροι αυτής της ηλικίας ψήφισαν την ακροδεξιά.
Οι φόβοι για τις συνέπειες της ενίσχυσης της γεροντοκρατίας στην Ε.Ε., η οποία έχει ήδη πρόβλημα ανταγωνιστικότητας, είναι δικαιολογημένοι. Οι περιοδικές δημοσκοπήσεις που γίνονται στις 27 χώρες-μέλη δείχνουν ότι οι πολιτικές και οικονομικές προτιμήσεις ποικίλλουν με την ηλικία. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ψηφοφόροι είναι, για παράδειγμα, λιγότερο ικανοποιημένοι με τη ζωή τους και πιο απαισιόδοξοι για το οικονομικό μέλλον. Επίσης προτιμούν να έχουν σταθερό μισθό.
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει όμως ένα ακόμη πιο σοβαρό πρόβλημα. Και αυτό είναι οι διαφορές των προτιμήσεων ανάλογα με την εθνικότητα. Ας πάρουμε την αυτοαπασχόληση. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία Ευρωπαίοι δείχνουν λιγότερο ενθουσιασμό από τους νεότερους, αλλά οι διαφορές δεν είναι μεγάλες.
Αντίθετα, στα άκρα της Ευρώπης το χάσμα είναι τεράστιο. Το 57% των Ευρωπαίων εμφανίζονται πολύ θετικοί απέναντι στην αυτοαπασχόληση, έναντι μόλις 30% των Βέλγων.
Με άλλα λόγια, κάθε ευρωπαϊκή χώρα αντιμετωπίζει διαφορετικά το γήρας. Σε κάθε περίπτωση, εχθρός της μεταρρύθμισης δεν είναι τα γηρατειά, αλλά η άγνοια και ο εγωισμός. Οι ηλικιωμένοι έχουν εκ των πραγμάτων συγκεντρωμένη σοφία. Κι αυτή τη σοφία, η Ευρώπη τις επόμενες δεκαετίες θα τη χρειαστεί.
Πηγή: The Economist, ΑΠΕ-ΜΠΕ