«Οι ελληνικές κυβερνήσεις έκαναν τον Αγιο Βασίλη»

Απόλυτα ικανοποιημένη με την απόφαση των Ευρωπαίων ηγετών για το πακέτο διάσωσης του ευρώ δήλωσε, μιλώντας στο naftemporiki.gr, η Δρ Καλυψώ Νικολαΐδη, καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και μέλος της «επιτροπής σοφών» της ΕΕ.

Η επιτροπή, που απαρτίζεται από 12 «σοφούς» (από τον πολιτικό και επιχειρηματικό χώρο και υπό την προεδρία του πρώην πρωθυπουργού της Ισπανίας Φελίπε Γκονζάλες), οι οποίοι τον Δεκέμβριο του 2007 κλήθηκαν να αναλύσουν τις προκλήσεις της Ε.Ε το 2030, δημοσιοποίησε το περασμένο Σάββατο έκθεση http://www.naftemporiki.gr/news/cstory.asp?id=1813495. Σύμφωνα με αυτήν, η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο καμπής και υπάρχει ανάγκη για ισχυρή ηγεσία.

Σχολιάζοντας την έκθεση, η Δρ Νικολαΐδη μας είπε ότι υπάρχει ανάγκη για ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης, όχι όμως και για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού υπουργείου Οικονομικών. Πρόσθεσε ότι η ελληνική κρίση ανέδειξε εγγενείς αδυναμίες της νομισματικής ένωσης, όπως το ότι βασίστηκε σε μια νοοτροπία πειθαρχίας που δεν είναι κοινή στην Ευρώπη, ωστόσο, όπως είπε, «τα διαρθρωτικά προβλήματα της Ελλάδας είναι πολύ μεγαλύτερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα». Μίλησε επικριτικά για τον «παραφουσκωμένο» χαρακτήρα του ελληνικού κράτους και τη μοναδική, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έκταση της διαφθοράς.

Το μήνυμα για τους Έλληνες, όπως τόνισε, είναι «ότι πρέπει να νοικοκυρευτείτε, αλλά είμαστε εδώ για να σας βοηθήσουμε». Η Δρ Νικολαΐδη μίλησε θετικά για τις ηγετικές ικανότητες του Γιώργου Παπανδρέου, αλλά και την ανάγκη να πράξει με υπευθυνότητα η αντιπολίτευση, τόσο η ΝΔ όσο και τα κόμματα της αριστεράς. Οι διαδηλώσεις, υπογραμμίζει, θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα ώριμης περισυλλογής και όχι να γίνονται «με βάση μια ουτοπία που λέει ότι κάποιος Χάρι Πότερ που είναι στην εξουσία απλώς θα δημιουργεί χρήματα για τους Έλληνες πολίτες».

Ένα από τα πράγματα που επισημαίνει η έκθεση αυτή είναι η ανάγκη για ισχυρότερη οικονομική διακυβέρνηση. Είστε ικανοποιημένη με την απόφαση των Ευρωπαίων υπουργών Οικονομικών;

«Απολύτως. Θα έλεγα ότι υπάρχει σε μεγάλο βαθμό σύγκλιση απόψεων μεταξύ της απόφασης και της έκθεσης, χωρίς βέβαια να θέλω να πω ότι οι Ευρωπαίοι διάβασαν την έκθεση και την εφάρμοσαν. Υπάρχει όμως μία αίσθηση του αναπόφευκτου, ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να έχουμε αυτές τις τεράστιες οικονομικές ανισορροπίες μεταξύ των χωρών τη στιγμή που υπάρχει κοινό νόμισμα, δεν ήταν βιώσιμο. Ένα από τα πράγματα που μας απασχόλησαν ήταν η βιωσιμότητα του συστήματος».

Έως ποιο βαθμό πρέπει να προχωρήσει η ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης στην οποία αναφέρεστε;

«Ούτε η ομάδα ούτε εγώ θεωρούμε ότι πρέπει να υπάρξει ευρωπαϊκή κυβέρνηση. Από την άλλη πλευρά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε να εκδώσει ομόλογα, ως κοινός τρόπος για να μπαίνουν χρήματα στο ευρωπαϊκό σύστημα, με την προϋπόθεση ότι θα παραμείνει ανεξάρτητη σε αυτή της την απόφαση. Η ελληνική κρίση, και όχι μόνο αυτή, μας έδειξε ότι πρέπει να υπάρχει διαφάνεια και κοινή εποπτεία στους προϋπολογισμούς των κρατών μελών. Δεν νομίζω ότι πρέπει να έχουν τη δύναμη να ασκούν βέτο στον προϋπολογισμό μιας άλλης χώρας, αλλά πρέπει να υπάρχει μία υποχρέωση λογοδοσίας. Δεν μπορεί μια κυβέρνηση να προσλαμβάνει 70.000 ανθρώπους, όπως έκανε η προηγούμενη κυβέρνηση στην Ελλάδα – οι άλλοι θα πρέπει να λένε - πώς θα καλύψετε το κόστος; Είναι σημαντικό να υπάρξει μια σύγκλιση στον τρόπο που διοικούνται τα κράτη. ¶λλες χώρες έχουν άλλες προτεραιότητες, αλλά το κράτος δεν πρέπει να δρα μόνο προς το συμφέρον κάποιων, πουθενά στην Ευρώπη και γιΆ αυτό χρειάζεται η εποπτεία».

Θα έπρεπε να προχωρήσουμε μέχρι τη δημιουργία κοινού ευρωπαϊκού υπουργείου Οικονομικών;

«Δεν νομίζω ότι είμαστε εκεί ακόμα. Η ΕΕ λειτουργεί μέσω της εντατικής συνεργασίας μεταξύ κυβερνήσεων. Με το πακέτο που ανακοινώθηκε δημιουργείται ένας πιο ελαστικός και γρήγορος μηχανισμός συντονισμού. Αυτό που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι η δημοσιονομική πολιτική είναι ακόμα στα χέρια των κυβερνήσεων και αυτό που χρειαζόμαστε είναι διαφάνεια και συντονισμός σε αυτές τις διαδικασίες. Τι θα σήμαινε ένα ευρωπαïκό υπουργείο Οικονομικών; Θα υπαγόταν στην Κομισιόν; Έχουμε ήδη επίτροπο για οικονομικά θέματα που συνεργάζεται στενά με το συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών– αυτή είναι η κοινοτική μέθοδος, δεν χρειαζόμαστε πρόσθετο σώμα».

Κάποιοι έχουν ισχυριστεί ότι η κρίση στην Ελλάδα κατέδειξε τις εγγενείς αδυναμίες του ευρώ και επομένως υπάρχει το στοιχείο του αναπόφευκτου, ότι κάποια στιγμή θα συνέβαινε κάτι τέτοιο. Συμφωνείτε με αυτό;

«Ναι, σε κάποιο βαθμό. Δεν είναι η πρώτη φορά που ακούμε ότι είχαμε ένα ασύμμετρο σύστημα, με κοινό νόμισμα αλλά ανεπαρκείς μηχανισμούς προσαρμογής για τα κράτη-μέλη. Βασιζόταν επίσης στην ιδέα ότι όλοι θα μοιράζονταν μια γερμανική νοοτροπία πειθαρχίας που δεν ήταν κοινή νοοτροπία στην Ευρώπη, οπότε υπήρχε εγγενής αδυναμία στο σύστημα. Ωστόσο μπορεί να είχε χρειαστεί πολύ περισσότερο χρόνο για να βγει στην επιφάνεια. Τα διαρθρωτικά προβλήματα της Ελλάδας ήταν πολύ μεγαλύτερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα, ακόμα και την Πορτογαλία. Ο «παραφουσκωμένος» χαρακτήρας του ελληνικού κράτους είναι μοναδικός στην Ευρώπη, όπως και ο βαθμός της διαφθοράς, σύμφωνα με τη Διεθνή Διαφάνεια. Επίσης η φοροδιαφυγή και πάνω απΆ όλα το πελατειακό σύστημα, η ιδέα ότι οι πολιτικοί μπορούν απλώς να δημιουργούν θέσεις στο κράτος για να εξαγοράσουν ψήφους και φίλους. Δεν λέω ότι και σε άλλες χώρες δεν συμβαίνουν αυτά, αλλά η κλίμακα για την οποία μιλάμε στην Ελλάδα είναι πολύ μεγαλύτερη. Επίσης το κράτος πρέπει να βασίζεται σε μία καλή βιομηχανική βάση και ο ιδιωτικός τομέας στην Ελλάδα δεν έχει προσαρμοστεί. Βασιζόταν εδώ και καιρό σε ασταθείς εισροές κεφαλαίων από το εξωτρεικό, όπως από την ΕΕ ή εμβάσματα από εφοπλιστές στο εξωτερικό. Αυτά δεν αποτελούν βάση για μακροχρόνια και βιώσιμη ανάπτυξη. Αυτή η κρίση σε συνδυασμό με την ανεύθυνη συμπεριφορά της προηγούμενης κυβέρνησης, με τη δημιουργία θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα, ήταν ένα μείγμα μοναδικό στην Ελλάδα. Δεν είναι λοιπόν ότι το σύστημα είχε εγγενές πρόβλημα και η κρίση έτυχε να ξεσπάσει στην Ελλάδα, αλλά θα μπορούσε να ήταν το Λουξεμβούργο ή η Ιρλανδία. Όχι, το σύστημα ήταν ελαττωματικό αλλά θα μπορούσε να είχε κρατήσει περισσότερο. Το πρόβλημα της Ελλάδας ήταν πολύ μεγαλύτερο από οποιασδήποτε άλλης χώρας.

Πώς σχολιάζετε τον τρόπο που η ΕΕ χειρίστηκε την ελληνική κρίση;

«Ήταν αναμενόμενος, θα έλεγα, υπό την έννοια ότι εδώ και πολύ καιρό φαινόταν ότι η αντίδραση της Ευρώπης ήταν πάντα καθυστερημένη και ανεπαρκής. Οι κυβερνήσεις από την άλλη ενεργούσαν έχοντας στο μυαλό τους στους ψηφοφόρους τους, και πρώτη απ΄ όλους η ¶νγκελα Μέρκελ. Κι αυτό είναι αναμενόμενο, δεν είναι ούτε κακό, ούτε καλό, είναι ο τρόπος που λειτουργεί η πολιτική. Τελικά όμως το Σαββατοκύριακο είχαμε αυτή τη στιγμή συλλογικού θάρρους και οράματος. Οι κρίσεις καμιά φορά αναδεικνύουν το καλύτερο εαυτό μας και οι πολιτικοί στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων. Αυτά τα στοιχεία έδωσαν ένα πολύ δύσκολο αλλά απαραίτητο μάθημα στους Έλληνες, ότι πρέπει να νοικοκυρευτείτε, αλλά είμαστε εδώ για να σας βοηθήσουμε, να σας δώσουμε το ζωτικό χώρο. Αυτό νομίζω είναι το μήνυμα για τους Έλληνες και το επόμενο ερώτημα είναι αν οι Έλληνες θα σταθούν στο ύψος των περιστάσεων».

Στην έκθεσή σας κάνετε επίσης λόγο για την ανάγκη που υπάρχει για ισχυρή ηγεσία. Θεωρείτε ότι η απόφαση για τη στήριξη του ευρώ ήταν απόδειξη ισχυρής ηγεσίας; Η ισχυρή ηγεσία που λέτε έχει να κάνει με τους θεσμούς, με τα πρόσωπα;

«Όλα αυτά. Όσα συνέβησαν το Σαββατοκύριακο ήταν οπωσδήποτε μια στιγμή ισχυρής ηγεσίας. ¶λλαξαν την κλίμακα του σχεδίου για το οποίο μιλούσαν, είπαν να ξεπεράσουν ακόμα και το πακέτο του Ομπάμα στις ΗΠΑ. Ηγεσία όμως δεν είναι μόνο να παίρνεις αυτές τις αποφάσεις αλλά και να τις τηρείς μακροπρόθεσμα, όταν οι πολίτες θα έχουν νιώσει τις επώδυνες επιπτώσεις και δράσουν ανάλογα στην κάλπη.

Στην Ελλάδα, νομίζω ότι ο Γιώργος Παπανδρέου και η ομάδα του είναι αποφασισμένοι να λάβουν επώδυνα μέτρα ακόμα κι αν τους στοιχίσει σε ψήφους. Με ενθαρρύνει επίσης η ωριμότητα της κοινής γνώμης, το γεγονός ότι μετά από όλα αυτά τα επώδυνα μέτρα είναι ακόμα δέκα μονάδες μπροστά ως προς την ικανότητα ηγεσίας. Η ικανότητα για ηγεσία έγκειται και στην ικανότητα να πείσεις ότι ο πόνος αξίζει τον κόπο. Βλέπω λοιπόν ηγεσία στην Ελλάδα. Στην υπόλοιπη Ευρώπη, βλέπω σιγά-σιγά να αλλάζει η τάση για μετάθεση ευθυνών – από την ΕΕ στα κράτη-μέλη και από τα κράτη-μέλη στην ΕΕ. Θέλω να είμαι αισιόδοξη και να πιστέψω ότι σταδιακά δημιουργούνται οι συνθήκες για την ανάδειξη της ηγεσίας.

Πρέπει επίσης να πω ότι σε όλες τις χώρες, όταν λαμβάνονται πολύ επώδυνες αποφάσεις με βραχυπρόθεσμο κόστος αλλά μακροπρόθεσμο όφελος, βοηθάει πολύ όταν υπάρχει αυτοσυγκράτηση από την πλευρά της αντιπολίτευσης. Εύχομαι η Νέα Δημοκρατία να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Να πράξει σαν ώριμο κόμμα και να επιχειρηματολογήσει υπέρ των διαρθρωτικών αλλαγών, σε μία ένδειξη εθνικής ενότητας.

Χρειαζόμαστε επίσης υπευθυνότητα από την πλευρά των κομμάτων της αριστεράς. Πρέπει να πω ότι είμαι σαφώς υπέρ της πολιτικής των διαδηλώσεων, της αμφισβήτησης. Δεν έχουν να κάνουν όλες οι πτυχές της δημοκρατίας με ωραίες συζητήσεις γύρω από ένα τραπέζι, κάποιες φορές υπάρχει η ανάγκη για διαμαρτυρία. Είναι όμως απολύτως απαραίτητο να μην είναι βίαιη και να είναι αποτέλεσμα περισυλλογής. Μπορεί να είσαι θυμωμένος, αλλά πρέπει να επιδείξεις μία ωριμότητα σε αυτό το θυμό, όχι σαν δίχρονο παιδί που λέει - δώστε μου πίσω τα γλυκά και τα παιχνίδια μου. Οπότε ναι, διαδηλώστε, αλλά κάντε το μετά από σκέψη για το τι πρέπει να γίνει και όχι με βάση μια ουτοπία που λέει ότι κάποιος Χάρι Πότερ που είναι στην εξουσία απλώς θα δημιουργεί χρήματα για τους Έλληνες πολίτες. Η ζωή δεν είναι έτσι. Η ελληνική κυβέρνηση έπαιξε τον ¶γιο Βασίλη για πολλά χρόνια. Η αριστερά πρέπει να ξυπνήσει και να καταλάβει ότι η κυβέρνηση δεν είναι Χάρι Πότερ ούτε ¶γιος Βασίλης και δεν θα δημιουργεί χρήματα για το λαό. Είναι άδικο που οι πλούσιοι φοροδιαφεύγουν και πρέπει να πληρώσουν γιΆ αυτό, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι υπόλοιποι δεν έχουν καμία ευθύνη, έκαναν ένα πολύ ωραίο πάρτι τα τελευταία δέκα με δεκαπέντε χρόνια. Τώρα πρέπει όλοι μας να σφίξουμε τα ζωνάρια, παντού στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα».

ΑΛΙΝΑ ΣΑΡΑΝΤΗ