Σύμφωνα με τον κ. Περμινόφ, θα πρέπει να επιχειρηθεί μη επανδρωμένη αποστολή στο διάστημα με στόχο την αλλαγή της τροχιάς ενός μεγάλου αστεροειδούς που ενδέχεται να συγκρουστεί με τη Γη μετά το 2030.
Του Ρίτσαρντ Γουέιτς*
Μια δύσκολη απόφαση που θα κληθεί να λάβει η ανθρωπότητα μέσα στο 2010 είναι εάν θα στηρίξει την πρόταση που έχει καταθέσει ο Αντάτολι Περμινόφ, επικεφαλής της ρωσικής διαστημικής υπηρεσίας Roscosmos. Σύμφωνα με τον κ. Περμινόφ, θα πρέπει να επιχειρηθεί μη επανδρωμένη αποστολή στο διάστημα με στόχο την αλλαγή της τροχιάς ενός μεγάλου αστεροειδούς που ενδέχεται να συγκρουστεί με τη Γη μετά το 2030.
Με διάμετρο που ξεπερνά τα 360 μέτρα, ο αστεροειδής ονόματι Απόφις είναι 12 φορές μεγαλύτερος από το ουράνιο σώμα της Τουνγκούσκα (προφανώς μετεωρίτης ή κομήτης) ο οποίος κατέστρεψε μεγάλο τμήμα της ανατολικής Σιβηρίας όταν προσέκρουσε σε αυτή πριν από έναν αιώνα. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το εν λόγω σώμα εξερράγη στις 30 Ιουνίου 1908 με ισχύ ανάλογη ενός πυρηνικού όπλου, ισοπεδώνοντας 80 εκατομμύρια δέντρα σε έκταση 2.000 τ. χλμ.
Σύμφωνα με τη NASA, εάν ο Απόφις συγκρουστεί με τη Γη, θα εκλυθεί 100.000 μεγαλύτερη ενέργεια από αυτή που απελευθερώθηκε στην περίπτωση της Τουνγκούσκα. Χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα θα γίνουν σκόνη κατά την έκρηξη, ο ήλιος θα κρυφτεί για όλο τον πλανήτη, ενώ θα ακολουθήσουν και άλλα φαινόμενα λόγω της διάχυσης της σκόνης στην ατμόσφαιρα. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, ο Ρώσος αναλυτής αποκαλεί τον συγκεκριμένο αστεροειδή «διαστημικό τρομοκράτη».
Σύμφωνα με τις ισχύουσες προβλέψεις, ο Απόφις, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 2004, θα βρεθεί πολλές φορές σε τροχιά κοντά στη Γη το διάστημα 2029 έως 2036. Τον Οκτώβριο 2009, οι αστρονόμοι Στιβ Τσέσλεϊ και Πολ Χόδας που συμμετέχουν στο πρόγραμμα «near-Earth object (NEO)» του Εργαστηρίου Αεριώθησης της NASA στο Πασαντένα της Καλιφόρνιας, εκτίμησαν ότι ο Απόφις θα προσκρούσει στη Γη το 2036, με πιθανότητα 1/233.000 –χαμηλότερη από προηγούμενες εκτιμήσεις.
Η εκτίμησή τους, όμως, ότι θα περάσει σε ακτίνα 30.000 χλμ. από τον πλανήτη μας το 2029 (πιο κοντά από κάποιους γεωστατικούς δορυφόρους τηλεπικοινωνιών, καθώς και από τη Σελήνη) περισσότερο χαροποιεί τους αστρονόμους παρά τους ειδικούς διεθνούς ασφάλειας. Τις επόμενες δεκαετίες, κάποιος άγνωστος κομήτης ή άλλο ουράνιο σώμα θα μπορούσε να περάσει αρκετά κοντά από τον αστεροειδή αλλάζοντας την αναμενόμενη πορεία του, ενδεχομένως με τέτοιο τρόπο που να τον ανακατευθύνει προς τη Γη.
Σύμφωνα με τον Περμινόφ, οι προτάσεις που εξετάζει η Roscosmos δεν προβλέπουν την επιχείρηση καταστροφής του αστεροειδούς, αλλά τη χρήση των νόμων της φυσικής με στόχο την αλλαγή της πορείας του. Εάν η διοίκηση της Roscosmos αποφασίσει να λάβει δράση, υποστηρίζει ο κορυφαίος αστρονόμος, θα πρέπει να συνεργαστεί με ειδικούς επιστήμονες από την Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και άλλες διαστημικές δυνάμεις προκειμένου να αποφασιστεί ο καλύτερος τρόπος δράσης.
Οι επιστήμονες έχουν προτείνει διάφορους τρόπους για την εκτροπή ενός αστεροειδούς μακριά από τη Γη. Ορισμένοι έχουν προτείνει την τοποθέτηση ενός μεγάλου αντικειμένου κοντά σε αυτόν για την αλλαγή της τροχιάς του με τη βοήθεια της αμοιβαίας βαρυτικής έλξης. Μια άλλη μέθοδος είναι η χρήση κατόπτρων, φωτός ή χρωμάτων για την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο απορροφά θερμότητα ο αστεροειδής, το οποίο θα μπορούσε επίσης να αλλάξει την τροχιά του. Η επισύναψη «ηλιακών ιστίων» στον αστεροειδή θα είχε ως αποτέλεσμα τα σωματίδια του Ηλίου να αλλάξουν την πορεία του. ¶λλοι προτείνουν την προγραμματισμένη πρόσκρουση διαστημόπλοιου ή άλλου σώματος πάνω στον αστεροειδή για αλλαγή της δυναμικής του.
Λίγοι επιστήμονες –και πολλοί συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας– κάνουν λόγο για τη χρήση πυρηνικών όπλων με στόχο την καταστροφή ενός αστεροειδούς, κομήτη, μετεωρίτη ή διαστημικού σκάφους εξωγήινων που κατευθύνεται προς τη Γη. Η συμφωνία «Outer Space Treaty» απαγορεύει την εκτόξευση πυρηνικών όπλων σε τροχιά, την τοποθέτησή τους πάνω σε ουράνια σώματα ή τη διατήρηση «ανάλογων όπλων στο διάστημα με οποιοδήποτε τρόπο» –παρότι, μπορεί, κάποιος να συμπεράνει ότι επιτρέπει την εφάπαξ χρήση τους. Μπορεί το σημείο αυτό να τροποποιηθεί ή τα κράτη που πρόκειται να «επιτεθούν» στον αστεροειδή να αποχωρήσουν από τη συμφωνία με προειδοποίηση ενός έτους νωρίτερα.
Το βασικό πρακτικό πρόβλημα είναι ότι ακόμη και μια πυρηνική έκρηξη ίσως δεν αποδειχθεί αρκετά ισχυρή. Ακόμη και αν μια πυρηνική κεφαλή διέλυε τον αστεροειδή σε πολλά μικρά κομμάτια, θα υπήρχε ο χρόνος για να επανενωθούν σε ένα μεγαλύτερο σώμα. Επιπλέον, το διαστημικό όχημα που θα μεταφέρει το όπλο υπάρχει πιθανότητα να παρουσιάσει βλάβη, με αποτέλεσμα η πυρηνική κεφαλή να προσγειωθεί (ή ακόμη και να εκραγεί) κάπου στη Γη.
Η πλέον ασφαλής προσέγγιση θα ήταν ίσως να δοκιμαστούν οι διάφορες τεχνικές σε κοντινούς αστεροειδείς, προτού επιχειρηθεί απόκρουση του «Απόφις» όταν θα πλησιάζει τη Γη. Το κακό είναι ότι, σύμφωνα με τους υπολογισμούς, μια «επίθεση» κατά αστεροειδούς μπορεί να κοστίσει δισεκατομμύρια δολάρια, καθώς θα πρέπει να εκτοξευτούν πολλά μη επανδρωμένα εξερευνητικά οχήματα για να διασφαλιστεί η επιτυχία της αποστολής.
Τα δεδομένα αυτά γεννούν τα ερωτήματα ποιος θα πληρώσει για μια τέτοια αποστολή και, ακόμη σημαντικότερο, ποιος θα δώσει την άδεια. Τα ερωτήματα αυτά αφορούν τη διεθνή διακυβέρνηση και τίθενται και σε περιπτώσεις άλλων παγκόσμιων απειλών, όπως οι κλιματικές αλλαγές, οι οποίες διακυβεύουν την επιβίωση της ανθρωπότητας.
Το 2008, ορισμένοι αστρονόμοι με έκθεσή τους στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών απηύθυναν έκκληση προκειμένου να ληφθεί κάποια οριστική απόφαση για τον τρόπο αντιμετώπισης ενδεχόμενων απειλών από ουράνια σώματα που προσεγγίζουν στη Γη. Το Συμβούλιο Ασφαλείας συνήθως διενεργεί ψηφοφορία για ζητήματα που αφορούν σε απειλές κατά της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας –αυτή η μέθοδος, όμως, συνεπάγεται ότι για τη μοίρα της Γης θα αποφάσιζε μόνο από ένας μικρός αριθμός κυβερνήσεων. Ο Πέρμινοφ πρότεινε και αυτός στην απόφαση για τον «Απόφις» να συμμετέχουν μόνο τα κράτη που έχουν σημαντικά διαστημικά προγράμματα.
Εφόσον, όμως, η πρόσκρουση ενός αστεροειδούς, όπως και η αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος, επηρεάζει ολόκληρη την ανθρωπότητα, δεν θα έπρεπε να έχουν όλοι λόγο στη λήψη της απόφασης; Ίσως θα μπορούσε κάθε χώρα να ψηφίσει κατά τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν. Θα μπορούσε, ίσως να υπάρχει η δυνατότητα λήψης περισσότερων ψήφων –με πιθανό υποχρεωτικό ελάχιστο όριο, ή να υπάρχει εναλλακτική πρόταση για επίτευξη πλειοψηφίας ή υψηλότερο αριθμό ψήφων. Μια άλλη εναλλακτική θα ήταν να μπορεί κάθε ενήλικας να ψηφίζει ανάλογα με την άποψή του απευθείας στο πλαίσιο ενός παγκόσμιου δημοψηφίσματος.
Σημαντικό πρόβλημα θα υπήρχε, επίσης, εάν κάποιες χώρες ήταν διατεθειμένες να λάβουν δράση ενώ κάποιες άλλες όχι. Θα είχε η Ρωσία ή η συμμαχία των αποφασισμένων κρατών το δικαίωμα να επιχειρήσει την αλλαγή της τροχιάς του «Απόφις» χωρίς την έγκριση των υπόλοιπων κρατών; Ποια είναι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των επιστημόνων και των κυβερνήσεων που πιστεύουν ότι οι συνέπειες θα είναι μεγαλύτερες από αυτές που εκτιμούν οι ομόλογοί τους από άλλες χώρες; Η έλλειψη ομοφωνίας τούς στερεί το δικαίωμα της δράσης;
Η πρόταση του Περμινόφ εγείρει σημαντικά ερωτήματα –τόσο επιστημονικά όσο και πολιτικά. Ανεξάρτητα από την απειλή που συνιστά ο Απόφις, καλά θα κάναμε να βρίσκαμε απαντήσεις.
Ο Ρίτσαρντ Γουέιτς είναι ανώτατος συνεργάτης και διευθυντής στο Κέντρο Πολιτικών και Στρατιωτικών Αναλύσεων στο Ινστιτούτο Χάντσον.
Copyright: Project Syndicate, 2010