Συνομιλίες για το Μεσανατολικό: Ερωτήσεις και απαντήσεις

Αρχίζουν την Πέμπτη στην Ουάσινγκτον οι πρώτες απευθείας συνομιλίες Ισραηλινών και Παλαιστινίων εδώ και 20 μήνες, εν μέσω σκεπτικισμού για τις πιθανότητες επιτυχίας και ανησυχιών για το κύμα βίας στη Δυτική Όχθη.

Γιατί συναντώνται τώρα;

Η κυβέρνηση Ομπάμα έχει επενδύσει πολλά στις προσπάθειες επίλυσης της αραβοϊσραηλινής διένεξης. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, ο Ομπάμα είχε υποσχεθεί να ασχοληθεί με το ζήτημα από την πρώτη του ημέρα στην εξουσία. Ωστόσο το φλέγον ζήτημα της οικονομικής κρίσης υποσκέλισε το θέμα, που όμως εξακολουθεί να είναι ψηλά στις προτεραιότητες της κυβέρνησης. Η αξιοπιστία της εξωτερικής πολιτικής της προεδρίας Ομπάμα εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την πορεία των συνομιλιών.

Εξάλλου, υψηλόβαθμη διπλωματική πηγή ανέφερε στο CNN ότι οι συνομιλίες έπρεπε να αρχίσουν πριν τη λήξη, στις 26 Σεπτεμβρίου, του προσωρινού παγώματος στους νέους εβραϊκούς οικισμούς, που επέβαλε το Ισραήλ για τη Δυτική Όχθη. Αν δεν ίσχυε το πάγωμα, οι Παλαιστίνιοι δεν θα είχαν δεχθεί ποτέ να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Τι επιθυμούν οι δύο πλευρές;

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου υποστηρίζει ότι επιθυμεί τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους, με τις εξής όμως προϋποθέσεις: ότι θα είναι αποστρατιωτικοποιημένο, θα έχει ισραηλινή στρατιωτική παρουσία στα ανατολικά του σύνορα, και ότι θα αναγνωρίζει το Ισραήλ ως εβραϊκό κράτος. Η Ιερουσαλήμ θα παραμείνει η αιώνια, αδιαίρετη πρωτεύουσά του.

Οι Παλαιστίνιοι επιθυμούν ένα βιώσιμο, ανεξάρτητο κράτος στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Θέλουν τα σύνορά τους να περιλαμβάνουν τα εδάφη που προσαρτήθηκαν στο Ισραήλ με τον πόλεμο του 1967, αλλά είναι πρόθυμοι να συμφωνήσουν μία μερική ανταλλαγή εδαφών, επιτρέποντας κάποιους ισραηλινούς οικισμούς να παραμείνουν στο Ισραήλ με αντάλλαγμα εδάφη που τώρα ανήκουν στο Ισραήλ.

Υπό ποιες συνθήκες διακόπηκε ο προηγούμενος γύρος διαπραγματεύσεων;

Ο προηγούμενος γύρος διαπραγματεύσεων μεταξύ του τότε πρωθυπουργού του Ισραήλ Εχούντ Ολμέρτ και του Παλαιστίνου προέδρου Μαχμούντ Αμπάς κατέρρευσαν το Δεκέμβριο του 2008, όταν το Ισραήλ ξεκίνησε μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση στη Λωρίδα της Γάζας. Εκείνη την περίοδο τον κ. Ολμέρτ διαδέχθηκε ο κ. Νετανιάχου, ο οποίος, τηρώντας σκληρότερη στάση στη διένεξη με τους Παλαιστινίους, χρειάστηκε αρκετούς μήνες μόνο και μόνο για να αποδεχθεί δημοσίως την ιδέα ενός ξεχωριστού παλαιστινιακού κράτους. Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, ο Ολμέρτ και ο Αμπάς είχαν συζητήσει τα πιθανά σύνορα των δύο κρατών, αλλά δεν είχαν καταφέρει να καταλήξουν σε συμφωνία.

Ποια είναι τα «αγκάθια» στις συνομιλίες;

Πρώτον, η Ιερουσαλήμ. Οι Παλαιστίνοι επιθυμούν να γίνει πρωτεύουσα του κράτους τους η Ανατολική Ιερουσαλήμ, όπου βρίσκονται μνημεία που είναι ιερά για τον Ιουδαϊσμό, το Ισλάμ και το Χριστιανισμό. Ο Νετανιάχου έχει δηλώσει ότι η πόλη είναι η «αδιαίρετη και αιώνια» πρωτεύουσα του Ισραήλ, αν και κάποιες δηλώσεις του υπουργού ¶μυνας Εχούντ Μπαράκ πριν την έναρξη των συνομιλιών άφησαν ενδείξεις ότι μπορεί να υπάρχει κάποιο περιθώριο για διαπραγμάτευση. Το αίτημα του Ισραήλ στο ανατολικό τμήμα της Ιερουσαλήμ , που προσάρτησε από την Ιορδανία στον πόλεμο του 1967, δεν είναι αναγνωρισμένο από τη διεθνή κοινότητα.

¶λλα σημαντικά ζητήματα είναι τα τελικά σύνορα των δύο κρατών. Η συμφωνία θα πρέπει να περιλαμβάνει μια λύση για τους περίπου 280.000 Εβραίους εποίκους που ζουν στη Δυτική Όχθη. Οι Παλαιστίνοι επιθυμούν επίσης να έχουν το δικαίωμα να επιστρέψουν στα σπίτια τους ή να λάβουν αποζημίωση οι πρόσφυγες που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους το 1948 όταν δημιουργήθηκε το κράτος του Ισραήλ.

Τι συμβαίνει με τους εβραϊκούς εποικισμούς;

Ο Αμπάς έχει ζητήσει ολοκληρωτικό πάγωμα στην επέκταση των εποικισμών που έχει κατασκευάσει το Ισραήλ σε εδάφη που προσάρτησε στον πόλεμο του 1967. Αυτό είναι σύμφωνο με τη δέσμευση που είχε αναλάβει το Ισραήλ σύμφωνα με τον «οδικό χάρτη» για την ειρήνη του 2003. Ο Νετανιάχουν έχει επιβάλει προσωρινό «πάγωμα» για δέκα μήνες στην ανέγερση νέων εποικισμών στη Δυτική Όχθη, το οποίο λήγει στις 26 Σεπτεμβρίου. Το πάγωμα δεν περιλαμβάνει τις κατασκευές στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, ενώ δεν έχει δεσμευτεί για αναβολή της λήξης τους. Οι Παλαιστίνιοι επιθυμούν την εκκένωση όλων των εποικισμών, θεωρώντας τους, μαζί με το Διεθνές Δικαστήριο και τις παγκόσμιες δυνάμεις, παράνομους. Το Ισραήλ έχει δηλώσει ότι προτίθεται να κρατήσει αρκετούς σημαντικούς οικισμούς σε οποιαδήποτε συμφωνία με τους Παλαιστινίους.

Ποιες είναι οι πιθανότητες επιτυχίας;

Υπάρχει ελάχιστη αισιοδοξία και πολύς κυνισμός και δυσπιστία και από τις δύο πλευρές, καθώς οι απευθείας συνομιλίες που έχουν διεξαχθεί τα τελευταία 17 χρόνια έχουν επανειλημμένα καταλήξει σε ναυάγιο. Ο Νετανιάχου έχει ελάχιστα περιθώρια για ελιγμούς, καθώς ο συνασπισμός του οποίου ηγείται στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από δεξιά κόμματα που δεν δέχονται καμία διαπραγμάτευση στο θέμα της Ιερουσαλήμ. Από την άλλη πλευρά, η θέση του Αμπάς είναι εξαιρετικά αδύναμη καθώς η δημοκρατική εντολή του έχει λήξει. Κανονικά θα έπρεπε να έχουν πραγματοποιηθεί εκλογές, αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει λόγω του διχασμού Χαμάς-Φατάχ. Η ισλαμιστική Χαμάς, που ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας, είναι αντίθετη στη διενέργεια διαπραγματεύσεων με τους Ισραηλινούς. Ακόμα και αν ο Αμπάς κατάφερνε να καταλήξει σε συμφωνία με του Ισραηλινούς, ξεπερνώντας όλα τα εμπόδια, το πιο πιθανό θα ήταν να μην την αποδεχόταν η Χαμάς, αν και κάποιοι έχουν αφήσει υπόνοιες ότι θα την αποδέχονταν εφόσον εγκρινόταν σε δημοψήφισμα.