Λίγο μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Νικολά Σαρκοζί αποφάσισε να αυξήσει τον μισθό του κατά 170%. Οι εκπρόσωποι του προέδρου εξήγησαν ότι ήταν ένα μέτρο «διαφάνειας», ώστε όλοι να γνωρίζουν τα εισοδήματα του προέδρου.
Αυτό είναι ένα παράδειγμα μιας διαδικασίας μέσω της οποίας μια ανήθικη πράξη προσλαμβάνει ένα δεύτερο νόημα που μειώνει την ανηθικότητά της. Με τον τρόπο αυτό γίνεται πιο δύσκολη η κρίση για το ποια συμπεριφορά είναι ανήθικη και ποια όχι και διευκολύνεται η παραβίαση των ηθικών αρχών. Τη διαδικασία αυτή την έχει μελετήσει σε βάθος ο Λόρενς Λέσιγκ, καθηγητής σήμερα στο Χάρβαρντ, σύμφωνα με τον οποίο η παραγωγή αμφισημίας βοηθά στην εξασθένηση των ηθικών κανόνων.
Η πολιτική που ασκείται στη Γαλλία τα τελευταία χρόνια προσφέρει πολλά παραδείγματα αυτής της διαδικασίας, η οποία χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει τα διαδοχικά πλήγματα που η γαλλική κυβέρνηση έχει καταφέρει εναντίον του διαχωρισμού των εξουσιών, της ανεξαρτησίας του Τύπου, του κράτους δικαίου.
Η απάθεια των Γάλλων απέναντι στις επιθέσεις εναντίον των θεμελιωδών αρχών της γαλλικής δημοκρατίας, γράφει ο Ζιλιέν Ετιέν στην «Γκάρντιαν», έρχεται σε αντίθεση με την ευαισθησία τους για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού και δείχνει ότι οι προσπάθειες για παραγωγή αμφισημίας είναι αποτελεσματικές.
Μια άλλη πρόσφατη περίπτωση είναι η ψήφιση ενός νόμου που δίνει στον πρόεδρο της χώρας τη δυνατότητα να επιλέγει τον πρόεδρο της δημόσιας τηλεόρασης και του ραδιοφώνου. Πολλοί επισήμαναν ότι διακυβεύεται η ελευθερία του Τύπου, αφού θεσπίζεται ευθεία ιεραρχική σχέση ανάμεσα στην κυβέρνηση και σημαντικούς ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς με κοινό πολλών εκατομμυρίων. Αλλά ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος κόμματος Φρεντερίκ Λεφέμπβρ εξήγησε και πάλι ότι επρόκειτο για μια «βαθιά δημοκρατική διαδικασία», που αντικαθιστά έναν τρόπο εκλογής ο οποίος έδινε τροφή σε υποψίες πολιτικής επιρροής.
Το πιο επιτυχημένο παράδειγμα παραγωγής αμφισημίας, όμως, είναι η συζήτηση που προηγήθηκε της απαγόρευσης της ισλαμικής μαντήλας σε όλα τα δημόσια σχολεία, τον Μάρτιο του 2004. Η συζήτηση αυτή ξεκίνησε όταν οι Σοσιαλιστές ήταν ακόμη στην εξουσία, αλλά συνεχίστηκε σε ακόμη υψηλότερους τόνους όταν ανέλαβε η Δεξιά. Για να καταστήσουν την απαγόρευση ηθικά αποδεκτή, οι πολιτικοί τόσο της Δεξιάς όσο και της Αριστεράς, καθώς και οι λεγόμενοι «διανοούμενοι», χαρακτήρισαν την αμφίεση αυτή απειλή στον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους. Ο χαρακτήρας αυτός ορίστηκε με νόμο το 1905 και ορίζει την απόλυτη ουδετερότητα του γαλλικού κράτους απέναντι σε όλες τις θρησκείες.
Ενας από τους λόγους που η παραγωγή αμφισημίας ήταν τόσο επιτυχημένη σε αυτή την περίπτωση είναι η επανάληψη. Με τον ίδιο τρόπο που η επανάληψη ξανά και ξανά στην Αμερική ότι ο Ομπάμα είναι μουσουλμάνος έπεισε μια σημαντική μειοψηφία Αμερικανών ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι αληθής, η επανάληψη της άποψης ότι η μαντήλα αποτελεί παραβίαση του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους έπεισε πολλούς Γάλλους ότι αυτό είναι αλήθεια. Κι έτσι ο κοσμικός χαρακτήρας έγινε μια αρχή που ισχύει για τους μαθητές, οι οποίοι θα πρέπει πλέον να σέβονται την αρχή της θρησκευτικής ουδετερότητας, που μέχρι τώρα αφορούσε μόνο τους δημοσίους υπαλλήλους.
Εφευρίσκοντας τη σχέση ανάμεσα στον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους και τους πολίτες που φορούν μαντήλα, μια σχέση που δεν υπήρχε προηγουμένως στη Γαλλία, οι πολιτικοί και οι «διανοούμενοι» κατόρθωσαν να προσδώσουν αμφισημία όχι σε ένα, αλλά σε δύο είδη συμπεριφοράς. Από τη μια πλευρά, το να φοράς μαντήλα ισοδυναμεί με πρόκληση. Από την άλλη, η προσβολή μιας γυναίκας που φορά μαντήλα ίσως να μην αποτελεί πια κατακριτέα πράξη. Τον περασμένο Απρίλιο, για παράδειγμα, ένας αστυνομικός έβαλε πρόστιμο σε μια οδηγό επειδή φορούσε μαντήλα. Για τον ίδιο λόγο απέλυσε πρόσφατα ο διευθυντής ενός παιδικού σταθμού μια νηπιαγωγό. Πριν από λίγο καιρό, πάλι, μια Γαλλίδα έσκισε τη μαντήλα που φορούσε μια τουρίστρια από τα Εμιράτα. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι είναι άραγε ρατσιστές ή υπερασπίζονται τον κοσμικό χαρακτήρα του γαλλικού κράτους; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα.
Ιστορικά, τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους τον υπερασπίζονταν κυρίως η Αριστερά και το κέντρο, ενώ τον αμφισβητούσε η καθολική Δεξιά. Να όμως που στη διάρκεια της εκστρατείας για τις περιφερειακές εκλογές του περασμένου Μαρτίου, η Μαρίν Λεπέν, κόρη του αρχηγού του Εθνικού Μετώπου, παρουσιάστηκε ως ένας από τους τελευταίους υπερασπιστές του κοσμικού κράτους. Και η εκστρατεία του κόμματός της είχε ως επίκεντρο την απαγόρευση των μιναρέδων και της μπούρκας.
Η επιτυχής διαχείριση της παραγωγής αμφισημίας, καταλήγει ο γάλλος αρθρογράφος, ίσως να είναι ένας από τους βασικούς λόγους που εξηγεί τη στροφή της Γαλλίας -μαζί με πολλές άλλες χώρες- προς την άκρα Δεξιά.
Πηγή: The Guardian, ΑΠΕ-ΜΠΕ