«Δύο μοντέλα συγκρούονται αυτή τη στιγμή στον κόσμο. Το ένα είναι ευρωπαϊκό και στηρίζεται στη λιτότητα. Το άλλο είναι αμερικανικό και στηρίζεται στην ανάπτυξη. Το κακό είναι ότι το δεύτερο μοντέλο δεν έχει φέρει σπουδαία αποτελέσματα. Η ανεργία θα παραμείνει για καιρό σε υψηλά επίπεδα και η δημοτικότητα του αμερικανού προέδρου πέφτει. Μάλλον λοιπόν δεν είναι το καλύτερο παράδειγμα».
Αυτά λέει στην ιταλική «Repubblica» ο αμερικανός οικονομολόγος Εντουαρντ Πρέσκοτ, που τιμήθηκε το 2004 με το Νόμπελ Οικονομίας. Σύμφωνα με τον ιταλό καθηγητή Τζάκομο Βατσάγκο, πάλι, ο δρόμος της λιτότητας είναι σωστός, μόνο αν απομακρύνει τον φόβο και ενθαρρύνει τους πολίτες να ξοδέψουν χρήματα. Η μείωση του χρέους, έλεγε ο Ρικάρντο το 1814, προσφέρει ηρεμία στις οικογένειες και τις οδηγεί να ξοδεύουν. Κι όταν ο κόσμος ξοδεύει, η οικονομία ανακάμπτει. Αυτό χρειάζεται αυτή τη στιγμή. Όπως χρειάζονται βέβαια και κίνητρα για την ανάπτυξη.
Στην Ευρώπη όμως συμβαίνει το αντίθετο. Η ανακοίνωση του σχεδίου σωτηρίας της Ιρλανδίας, αντί να καθησυχάσει τις αγορές, δείχνει να ενισχύει τους φόβους για μια μετάδοση της κρίσης σε όλη την περιφέρεια της ευρωζώνης. Σύμφωνα με τον γάλλο οικονομολόγο Ντανιέλ Κοέν, ειδικό στην αναδιάρθρωση του χρέους των αναπτυσσόμενων χωρών, η στάση αυτή των αγορών οφείλεται στο φόβο τους ότι η «θεραπεία» θα απορριφθεί από τους πληθυσμούς.
Πρέπει βέβαια να επισημανθεί ότι η παρούσα κρίση είναι αποτέλεσμα των δηλώσεων που έγιναν στα τέλη Οκτωβρίου από την Ε.Ε., ύστερα από πρόταση της Γερμανίας, σύμφωνα με τις οποίες η προέκταση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Οικονομικής Σταθερότητας θα είναι ένας μηχανισμός αναδιάρθρωσης του χρέους για κάθε χώρα με οικονομικές δυσκολίες. Μια ιδέα που δεν είναι καινούργια: στηρίζεται στις συζητήσεις που είχαν γίνει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο πριν από δέκα χρόνια για να προσδιοριστεί μια συντεταγμένη ρύθμιση των κρίσεων των αναδυομένων χωρών.
Υπάρχουν όμως δύο διαφορές, τονίζει ο Κοέν σε συνέντευξή του στη «Μonde». Πρώτον, είναι τραγικό λάθος να αναγγέλλεται κάτι τέτοιο τη στιγμή που δεν έχει παρέλθει η κρίση. Και είναι χαρακτηριστικό ότι μπροστά στον πανικό που προκλήθηκε, οι ευρωπαίοι ηγέτες έσπευσαν να διευκρινίσουν ότι το σενάριο αυτό δεν αφορά το σημερινό χρέος. Δεύτερον, τίποτα δεν μας λέει ότι η συνταγή που εφαρμόστηκε στις αναδυόμενες χώρες μπορεί να ισχύσει και για τη ζώνη του ευρώ. Μια χώρα της Λατινικής Αμερικής που θα δηλώσει ότι δεν μπορεί να πληρώσει το εξωτερικό της χρέος σε δολάρια, για παράδειγμα, θα εξακολουθήσει να έχει το δικό της νομισματικό και τραπεζικό σύστημα. Θα έχει δηλαδή τα μέσα να προστατεύσει την εγχώρια οικονομία της από μια εξωτερική κρίση. Αυτό δεν ισχύει για την ευρωζώνη, όπου υπάρχει καθεστώς ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων. Η αναδιάρθρωση του χρέους μιας χώρας θα συνιστούσε συστημικό κίνδυνο για όλη τη ζώνη.
Δεν έχουν λοιπόν μια ηθική ευθύνη οι ιδιώτες πιστωτές που πλούτισαν και πρέπει τώρα να αναλάβουν τις ευθύνες τους; «Το θέμα δεν είναι αυτό», απαντά ο γάλλος οικονομολόγος. «Η ευθύνη των Ευρωπαίων αυτή τη στιγμή είναι να απαντήσουν στην κρίση και να την εμποδίσουν να θέσει σε κίνδυνο τα κράτη. Το κράτος της ευρωζώνης που χαρακτηριζόταν από την καλύτερη διαχείριση είναι η Ισπανία. Κι αυτό δεν εμπόδισε τη δημιουργία της φούσκας των ακινήτων. Οι φούσκες σκάνε παντού, και ιδιαίτερα σε χώρες που πηγαίνουν καλά, ακριβώς επειδή εμπνέουν εμπιστοσύνη. Η λογική της δημιουργίας του ευρώ ήταν η εξής: σε αντάλλαγμα για την εγκατάλειψη ενός εργαλείου, της υποτίμησης, προσφέρουμε την οικονομική σταθερότητα. Αν δημιουργηθούν τώρα δύο κατηγορίες κρατών, αυτά που θα δανείζονται με υψηλά επιτόκια κι εκείνα που θα δανείζονται με χαμηλά επιτόκια, τότε το ευρώ θα είναι νεκρό».
Πηγές: La Repubblica, Le Monde