Κάθε Σάββατο κτυπούσαν τις κατσαρόλες και τα τηγάνια μπροστά στο κοινοβούλιο. Και τελικά, πήραν αυτό που ήθελαν: την παραίτηση του πρωθυπουργού. Πρώτο πολιτικό θύμα της οικονομικής κρίσης, ο συντηρητικός Γκέιρ Χάαρντε εγκατέλειψε την εξουσία την περασμένη Δευτέρα μέσα σε μια μαύρη λιμουζίνα λουσμένη στα αυγά και το μαλακό άσπρο τυρί. Αλλά η «επανάσταση της κατσαρόλας», όπως την αποκαλούν στο Ρέικιαβικ, δεν τελείωσε.
Το περασμένο Σάββατο, για 17η φορά από τότε που ξεκίνησε η κρίση, οι εξοργισμένοι διαδηλωτές ήταν και πάλι πολλοί.
«Δώστε μας πίσω τα λεφτά μας!», έγραφαν τα πανό. «Θέλουμε νέα πρόσωπα στις τράπεζες και την κυβέρνηση», έλεγε ο Σιγκρούν, που δουλεύει σε εταιρεία ακινήτων κι εδώ και δύο μήνες δεν έχει πουλήσει τίποτα. «Η νεογέννητη κόρη μου έχει ήδη ένα χρέος που ανέρχεται σε πολλές χιλιάδες κορώνες», διαμαρτυρόταν ο Λάρους, ένας μεγαλόσωμος γενειοφόρος που ήλθε στη διαδήλωση με το μωρό του.
Την Κυριακή σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση συνασπισμού. Νέα πρωθυπουργός είναι η 66χρονη σοσιαλδημοκράτις Γιοχάνα Σιγκουρνταρντοτίρ, πρώην υπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών και το πιο δημοφιλές στέλεχος της κυβέρνησης που παραιτήθηκε. Στις 25 Απριλίου θα διεξαχθούν πρόωρες εκλογές. «Δεν είναι αρκετό: πρέπει να φύγει και ο Ντέιβιντ Οντσον», λέει ένας συνταξιούχος, αναφερόμενος στον διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας.
«Γέμισε τις τσέπες του και δεν έκανε τίποτα για να μας σώσει!», συμπληρώνει μια ξανθιά κυρία που φορά ένα παλτό από βιζόν.
Οι Ισλανδοί δεν θα ξεχάσουν ποτέ την προσβολή που υπέστησαν όταν οι πιστωτικές τους κάρτες δεν έγιναν δεκτές στο εξωτερικό, αλλά ούτε και στο Διαδίκτυο. Ούτε θα ξεχάσουν ότι η βρετανική κυβέρνηση τους έβαλε στο ίδιο καλάθι με την αλ-Κάιντα και τους Ταλιμπάν, χρησιμοποιώντας τον περασμένο Οκτώβριο την αντιτρομοκρατική νομοθεσία για να παγώσει τα κεφάλαια των ισλανδικών τραπεζών στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Το βράδυ μετά τη δουλειά, το πρωί μέσα στις θερμαινόμενες πισίνες, οι Ισλανδοί σκέφτονται το μέλλον τους. Υπάρχουν οι ποιητές, οι μουσικοί, οι φιλόσοφοι, ακόμη και οι μασκοφόροι ακτιβιστές «που είναι έτοιμοι να ξεπεράσουν το όριο της νομιμότητας». «Πρόκειται για μια πατριαρχική κρίση», λέει η 45χρονη Κριστίν Παλσντοτίρ που εργάζεται σε μια βιβλιοθήκη. «Αυτοί οι νέοι Βίκινγκς έπαιξαν με τα χρήματά μας. Είναι καιρός να δημιουργήσουμε μια πιο δίκαιη κοινωνία».
Πολλές κινήσεις πολιτών θέλουν να αλλάξει το Σύνταγμα ώστε να αποτραπεί στο μέλλον οποιαδήποτε συνεργασία ανάμεσα στους πολιτικούς, τους επιχειρηματίες και τη δικαιοσύνη. «Παρακολουθούμε τη γέννηση ενός τεράστιου κινήματος πολιτών, ανάλογου μ' εκείνα που ανέτρεψαν τις δικτατορίες της κεντρικής Ευρώπης», λέει ο Καρλ Μπλόντελ, βοηθός αρχισυντάκτη της εφημερίδας Μοργκουνμπλαντίντ. «Το πολιτικό μας σύστημα δεν είναι βέβαια μια δικτατορία, αλλά έχει κατηγορηθεί συχνά για διαφθορά και νεποτισμό. Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε ακόμη τον δικό μας Βαλέσα!»
Στο μικρό αυτό νησί, η οικονομική θύελλα παρέσυρε τα πάντα: τράπεζες, νόμισμα και αποταμιεύσεις 85.000 ανθρώπων. Επικεφαλής, το 2007, των χωρών με την καλύτερη ποιότητα ζωής, η Ισλανδία των 320.000 κατοίκων τελεί σήμερα υπό την κηδεμονία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Τα πέντε τελευταία χρόνια, το εισόδημα των νοικοκυριών είχε αυξηθεί κατά μέσο όρο κατά 45%. Ταυτόχρονα, το χρέος τους είχε διπλασιαστεί. Ολοι έκτιζαν υπέροχα σπίτια και αγόραζαν αυτοκίνητα 4Χ4, χάρις σε δάνεια που έπαιρναν σε γεν ή ελβετικό φράγκο. «Ησασταν ένα νεαρό ζευγάρι και είχατε ανάγκη από ένα εκατομμύριο; Σας έδιναν δέκα!», λέει ένας πρώην τραπεζίτης. «Ετσι, κάνατε μια ανακαίνιση, παίρνατε κι ένα home cinema!» Για εγγύηση, ήταν αρκετό να υποθηκευτεί το πατρικό σπίτι.
Το αποτέλεσμα είναι όλος σχεδόν ο πληθυσμός να έχει πληγεί από την κρίση. «Βλέπουμε απίστευτα πράγματα», τονίζει ο Μπλόντελ. «Όπως εκείνα τα πρώην στελέχη επιχειρήσεων, με τα σπίτια των 300 τετραγωνικών που δεν μπορούν να πουλήσουν, κι αναγκάζονται να ζουν με επιδόματα ανεργίας». Η εκείνη την οικογένεια που έρχεται στο συσσίτιο με το τελευταίο μοντέλο Range Rover, αυτό που στην Ισλανδία αποκαλούν σήμερα «Game over» (το τέλος του παιχνιδιού).
Πολλοί Ισλανδοί αναρωτιούνται μήπως θα ήταν καλύτερα να φύγουν από τη χώρα τους, ώστε να μην περάσουν την υπόλοιπη ζωή τους αποπληρώνοντας το τεράστιο χρέος τους. Ηδη, η πρεσβεία του Καναδά δέχεται πληθώρα αιτήσεων.
«Κι ακόμη δεν έχουμε φτάσει στο τέλος της κρίσης», λέει ο Γκούναρ Χάραλντσον, διευθυντής του Ινστιτούτου ισλανδικών οικονομικών μελετών. «Οι μισθοί έχουν παγώσει, αν δεν έχουν μειωθεί. Τα νοικοκυριά θα πρέπει να μειώσουν την κατανάλωσή τους. Πρόκειται για φαύλο κύκλο. Αργά ή γρήγορα, θα αναγκαστούμε να αυξήσουμε τη φορολογία».
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της κεντρικής τράπεζας, το ΑΕΠ θα μειωθεί το 2009 κατά 9,9%. Η τοπική υπηρεσία απασχόλησης αναμένει 18.000 ανέργους στα τέλη Μαϊου, δηλαδή το 10% του ενεργού πληθυσμού. Οσο για τον πληθωρισμό, έφτασε τον Ιανουάριο το 18,6%. Και όλοι ελπίζουν ότι η λύση θα έλθει από τις Βρυξέλλες, με την ένταξη της Ισλανδίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Πηγή: Le Figaro, ΑΠΕ-ΜΠΕ