«Ίσως θα έπρεπε να είχαμε παρέμβει νωρίτερα με προγράμματα αντιμετώπισης της κρίσης», παραδέχεται σε συνέντευξή του στη «Ν» ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου και πρόεδρος του Eurogroup, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ. Απογοητευμένος δηλώνει από τη βραδύτητα των βημάτων προς την πολιτική ένωση στην ΕΕ.
Χωρίς αμφιβολία, με θητεία στην πρωθυπουργία του Λουξεμβούργου από το 1995, ο κ. Ζαν Κλοντ Γιούνκερ είναι ο πρύτανης των αρχηγών κρατών της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Ε.Ε.), που συνθέτουν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Πρόεδρος και του Eurogroup, ο 54χρονος Λουξεμβούργιος πρωθυπουργός έχει πίσω του πλούσιες πολιτικές εμπειρίες, χαρακτηρίζεται δε από το καυστικό φλέγμα του, καθώς και από την ικανότητά του να είναι εξαιρετικά χρήσιμος σε περιπτώσεις κρίσεων.
Κύριε πρωθυπουργέ, απέναντι στην οικονομική κρίση, η Ευρώπη αντιδρά όπως θα έπρεπε; Ανταποκρίνεται στην πρόκληση;
Σε θεσμικό επίπεδο, η Ε.Ε. αντιπαρέταξε μέσα αντιμετώπισης της κρίσης όχι πολύ αισθητικά, αλλά πάντως αποτελεσματικά. Βεβαίως, τα εργαλεία δράσης είναι κατά κύριο λόγο εθνικά, αλλά αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι και οι οικονομικές μας πολιτικές παραμένουν εθνικές σε μεγάλο βαθμό.
Ετσι, η συνοχή των οικονομικών πολιτικών στο επίπεδο των «27» υπήρξε καλύτερη από αυτήν που φοβόμουν, ακόμα και αν δεν έφθασε στο ύψος των προσδοκιών μου. Ισως θα έπρεπε να είχαμε παρέμβει νωρίτερα με προγράμματα αντιμετώπισης της κρίσης. Ορισμένες κυβερνήσεις, όμως, δεν ήταν έτοιμες.
Μπροστά στη σημερινή κατάσταση, τι μπορεί να κάνει ο πρόεδρος του Eurogroup;
Το Eurogroup είναι ένας θεσμός πληροφόρησης των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης, διότι αυτό θέλησαν τα κράτη - μέλη. Συνεπώς, ως πρόεδρος, καθήκον μου είναι να αποφεύγω δημόσιες δηλώσεις που θα διακύβευαν την εμπιστευτικότητα που απαιτούν οι ανταλλαγές απόψεών μας σε θέματα δημοσιονομικά και οικονομικά. Εξάλλου, χωρίς αυτή την πτυχή, η αντίδραση της Ε.Ε. στην κρίση ίσως να μην ήταν αυτή που είναι.
Η Συνθήκη της Λισαβόνας έχει ακόμη λόγο ύπαρξης, κύριε πρωθυπουργέ; Ασχολείται κανείς με την εφαρμογή της;
Ατελείς Συνθήκες μπορούν να έχουν σχεδόν άριστα αποτελέσματα και άριστες Συνθήκες να έχουν σχεδόν ατελή αποτελέσματα. Το πολύ σημαντικό στοιχείο για την καλή πορεία των ευρωπαϊκών υποθέσεων έγκειται στην καλή θέληση των κυβερνήσεων. Και επειδή δεν έχουμε τις Συμφωνίες που χρειαζόμαστε, ενεργούμε ωσάν να ίσχυαν. Ομως, η βούληση χωρίς κείμενα κάνει τις προόδους σποραδικές και εφήμερες.
Πριν από λίγο καιρό, δηλώσατε στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ότι τα εθνικά συμφέροντα πολύ συχνά υπερίσχυαν των αντίστοιχων συλλογικών. Τι ακριβώς εννοούσατε;
Κάποιες φορές, ορισμένες κυβερνήσεις λαμβάνουν φορολογικές πρωτοβουλίες, οι οποίες δεν έτυχαν προηγούμενης συζήτησης στο Eurogroup. Θεωρώ ότι αυτή η συμπεριφορά είναι λυπηρή. Από την άλλη πλευρά, ξεχνάμε ότι, το Δεκέμβριο 1997, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε ότι πρέπει να ενδυναμωθεί ο συντονισμός των οικονομικών πολιτικών.
Κάποιες κυβερνήσεις, όμως, παρά τις δεσμεύσεις τους, προτιμούν να πάρουν διαζύγιο από αυτές. Πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό θέμα, το οποίο πρέπει κάποια στιγμή να μας απασχολήσει σοβαρά. Υπό αυτή την έννοια, θεωρώ απαραίτητη την ενίσχυση του γαλλο-γερμανικού διαλόγου, διότι οι δύο αυτές χώρες έχουν μεγάλες ευθύνες, τις οποίες πρέπει να αναλάβουν από κοινού.
Η έκρηξη των δημόσιων ελλειμμάτων δεν απειλεί τη σταθερότητα του ευρώ -για να μην πω αυτή την ίδια την ύπαρξή του;
Στα δέκα χρόνια ζωής του, το ευρώ υπήρξε άψογο. Και αυτό, παρά τις αντίθετες προβλέψεις Γερμανών και Αμερικανών πανεπιστημιακών. Ακόμα και ο πρόεδρος Κλίντον, σε συνάντηση που είχα μαζί του στο Λευκό Οίκο, μου έλεγε ότι το ευρώ ποτέ δεν θα δει το φως της ημέρας. Το είδε όμως. Φαντάζεστε τι θα συνέβαινε σήμερα, μεσούσης της κρίσης, με 16 διαφορετικά εθνικά νομίσματα; Ερχομαι τώρα στο θέμα των ελλειμμάτων.
Ο έλεγχός τους δεν νοείται ερήμην της οικονομικής πραγματικότητας, διότι κάτι τέτοιο θα επιτάχυνε την εξασθένηση των οικονομιών μας και θα κλόνιζε την εμπιστοσύνη προς το ευρώ. Είμαι καλοπροαίρετος άνθρωπος. Σας λέω, λοιπόν, ότι σήμερα μπορούμε να έχουμε ελλείμματα, γιατί πρέπει να πραγματοποιήσουμε ουσιαστικές δημόσιες επενδύσεις, οι οποίες, αύριο, με την έξοδο από την κρίση, θα ενισχύσουν την αναπτυξιακή δυναμική.
Αυτά τα 1.100 δισ. ευρώ, που οι δυτικοευρωπαϊκές τράπεζες θα δανείσουν στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, δεν αποτελούν ωρολογιακή βόμβα;
Θέλω να ελπίζω πως όχι. Πάντως, και εγώ θέτω στον εαυτό μου το ίδιο ερώτημα, με την ελπίδα ότι το μέλλον θα αποδείξει ότι ήταν περιττό.
Δέκα χρόνια μετά την καθιέρωση του ευρώ, δεν θα πρέπει η νομισματική ένωση, κύριε πρωθυπουργέ, να καταλήξει και σε μια ισχυρότερη πολιτική ένωση;
Στη διακυβερνητική διάσκεψη του 1991, που οδήγησε στη Συνθήκη του Μάαστριχτ, έπρεπε να βρούμε λύση σε ένα δίλημμα. Ο Χέλμουτ Κολ έλεγε: «Ας κάνουμε την πολιτική ένωση με την οικονομική και τη νομισματική ένωση». Η Γαλλία υποστήριζε: «Ας κάνουμε τη νομισματική ένωση και, στη συνέχεια, την πολιτική». Πείσαμε τελικά τον Χέλμουτ Κολ ότι η πολιτική ένωση μπορούσε να περιμένει. Διότι ένα σύνολο που διέθετε ενιαίο νόμισμα υπακούει σε μια διαδικασία ολοκλήρωσης, η οποία είναι μη ανατρέψιμη.
Ωστόσο, σήμερα είμαι απογοητευμένος από τη βραδύτητα των βημάτων προς την πολιτική ένωση. Λέω στον εαυτό μου ότι ίσως δεν έχουμε τις φιλοδοξίες των εργαλείων μας. Μπορούμε να κάνουμε περισσότερα στο επίπεδο του συντονισμού των οικονομικών πολιτικών, όπως και στο πεδίο των διπλωματικών δράσεων. Η γκρίνια όμως δεν ωφελεί. Σήμερα έχουμε κοινή στρατηγική έναντι της Κίνας και έναντι της Ρωσίας.
Το ευρώ μάς επιτρέπει να συνομιλούμε τακτικά με τους υπουργούς Οικονομικών της Αμερικής, της Κίνας και της Ιαπωνίας. Το κοινό μας νόμισμα προσφέρει στην Ευρώπη μεγαλύτερη ορατότητα στην παγκόσμια σκηνή. Για μένα, η νομισματική ένωση είναι το μέσον να εξασφαλίσουμε μακράς διάρκειας ειρήνη.
Στα μάτια των νέων γενιών, πώς μπορεί να δικαιολογηθεί η ευρωπαϊκή ενοποίηση;
Την 1η Ιανουαρίου 1900, οι Ευρωπαίοι αντιπροσώπευαν το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού. Στο τέλος του 21ου αιώνα, θα αντιπροσωπεύουμε μόνον το 4%. Αυτό αλλάζει τα πάντα. Δεν είμαστε πια οι κυρίαρχοι στον κόσμο. Ο 21ος αιώνας δεν θα είναι ευρωπαϊκός, αλλά πολυπολικός.
Αν εγκαταλείψουμε την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, θα ισοδυναμεί με αφαίμαξη των εθνών - κρατών μας. Χωρίς την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, οποιοδήποτε ευρωπαϊκό έθνος, όσο μεγάλο και αν είναι, στο τέλος του αιώνα μας θα είναι κρατίδιο με περιορισμένη επιρροή.
Η διαφορά των spreads στα ομόλογα
Το ότι στην Ευρωζώνη χώρες, όπως λόγου χάρη η Ελλάδα, δανείζονται με υψηλότερα spreads σε σύγκριση με τη Γερμανία, δεν σας προβληματίζει; Δεν τίθεται σε κίνδυνο η συνοχή της Ευρωζώνης;
Πράγματι, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Οι χώρες που πάσχουν από αυτό το φαινόμενο και υποτιμούν τον ύπουλο χαρακτήρα του, θα πρέπει να επανεξετάσουν τις πολιτικές που τις οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση. Οι χώρες, όμως, που πρόσεξαν τις δημόσιες δαπάνες τους προστατεύονται από τέτοια φαινόμενα. Θα ήθελα να υπογραμμίσω ιδιαιτέρως ότι, με το ευρώ, είμαστε συνιδιοκτήτες ενός νομίσματος. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται ευθύνη και αλληλεγγύη.
ΑΘΑΝ. Χ. ΠΑΠΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ