Τη θεωρία του ότι η παγκόσμια ύφεση δεν οφείλεται τόσο σε λάθη που έγιναν στο χρηματοοικονομικό τομέα, όσο στην αυξανόμενη ανισότητα στην κατανομή του εισοδήματος στις ΗΠΑ, αλλά και παγκοσμίως, ανέλυσε μιλώντας στο naftemporiki.gr ο επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας Μπράνκο Μιλάνοβιτς.
Τη θεωρία του ότι η παγκόσμια ύφεση δεν οφείλεται τόσο σε λάθη που έγιναν στο χρηματοοικονομικό τομέα, όσο στην αυξανόμενη ανισότητα στην κατανομή του εισοδήματος στις ΗΠΑ, αλλά και παγκοσμίως, ανέλυσε μιλώντας στο naftemporiki.gr ο επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας Μπράνκο Μιλάνοβιτς.
Ο κ. Μιλάνοβιτς επισήμανε ότι για να ξεπεραστεί οριστικά η κρίση θα χρειαστεί πολιτική που να αντιμετωπίζει το βαθύ αυτό πρόβλημα, κάτι που, όπως μας λέει, θα χρειαστεί χρόνο.
Συνέντευξη στην Αλίνα Σαράντη
Η θεωρία σας για την τρέχουσα οικονομική κρίση πηγαίνει πέρα από τον χρηματοοικονομικό τομέα, την απληστία των τραπεζιτών και όλα αυτά που έχουμε ακούσει τον τελευταίο καιρό και εντοπίζει τα θεμελιώδη αίτια στην εισοδηματική ανισότητα. Μπορείτε να μας πείτε δυο λόγια γι’ αυτό;
«Νομίζω ότι έχει κανείς δύο επιλογές. Μπορεί να εξηγήσει την κρίση λέγοντας ότι υπήρχε ανεπαρκής ή λανθασμένη ρύθμιση των αγορών, απληστία και μερικά σχετικά μικρά «ατυχήματα», ή μπορεί να αναπτύξει μία πιο ολοκληρωμένη θεωρία που θα εντοπίζει κάποιους βαθιά εδραιωμένους παράγοντες που οδήγησαν στην παρούσα κατάσταση. Ένας τέτοιος παράγοντας είναι η αυξανόμενη ανισότητα στα εισοδήματα. Αυτή λειτουργεί προς δύο κατευθύνσεις. Σημαίνει ότι υπάρχουν κάποιοι με «ελεύθερα» περιουσιακά στοιχεία οι οποίοι αναζητούν υψηλές αποδόσεις. Αν αυτό το οικονομικό κεφάλαιο είναι τόσο μεγάλο που δεν υπάρχουν αρκετές κερδοφόρες ευκαιρίες, αυτοί που το έχουν, αρχίζουν να στρέφονται προς επενδύσεις με μεγαλύτερο ρίσκο. Το δεύτερο σκέλος της εξίσωσης είναι ότι ταυτόχρονα η μεσαία τάξη δεν είδε τους πραγματικούς μισθούς να αυξάνονται για δύο δεκαετίες. Αυτό έγινε πολιτικό πρόβλημα. Ένας τρόπος για να λύσουν οι πολιτικοί αυτό το πρόβλημα ήταν να ενθαρρύνουν τα μεσαία και χαμηλά στρώματα να δανείζονται, ώστε να αποκτήσουν την ψευδαίσθηση ότι έχουν περισσότερα. Έτσι και οι δύο πλευρές, οι πλούσιοι αλλά και η μεσαία τάξη, είχαν κίνητρο για να αναλάβουν αυτό το ρίσκο, ενώ οι πολιτικοί τους ενθάρρυναν».
Oπότε αντί για άπληστους τραπεζίτες, ρίχνετε την ευθύνη σε κάποιο βαθμό σε πολιτικούς διψασμένους για εξουσία…
«Εν μέρει, αλλά στην πραγματικότητα είναι η ανισοκατανομή του εισοδήματος που κάνει τους πλούσιους να συσσωρεύουν μεγάλες ποσότητες διαθέσιμου κεφαλαίου και τη μεσαία τάξη να δανείζεται με μεγάλο ρίσκο. Οι τραπεζίτες ήταν ένα εργαλείο στα χέρια των πλουσίων που ήθελαν μεγαλύτερες αποδόσεις, αλλά δεν νομίζω ότι ήταν το κλειδί»…
Πιστεύετε ότι οι θεμελιώδεις αιτίες έχουν αντιμετωπιστεί επαρκώς, ώστε να μην επαναληφθεί η κρίση;
«Όχι, γιατί κάθε φορά που έχουμε μια κρίση τα τελευταία 100 χρόνια αντιμετωπίζεται σαν συμβάν sui generis, που συνέβη για συγκεκριμένους λόγους και ήταν μοναδικό για τη συγκεκριμένη περίοδο. Σίγουρα βέβαια θα υπάρχουν πάντα κάποια “ατυχήματα”, έτσι μπορεί κανείς να πει ότι η Μεγάλη Ύφεση συνέβη επειδή η Fed ακολούθησε λανθασμένη πολιτική, η τρέχουσα συνέβη αντίστοιχα επειδή ο Γκρίνσπαν ακολούθησε λανθασμένη πολιτική, οπότε πάντα νομίζουμε ότι υπήρξε κάποιο ασυνήθιστο γεγονός, ή κάποιο πρόσωπο ή κάποιο λάθος που ευθύνεται. Αυτό που οι περισσότεροι δυσκολεύονται να δεχθούν είναι ότι μία μεγάλη κρίση σαν τη σημερινή δεν μπορεί να οφείλεται σε κάποιο μικρό γεγονός που συνέβη κάποια στιγμή, πρέπει να υπήρχαν θεμελιώδη αίτια που συσσωρεύτηκαν πριν το ξέσπασμα της κρίσης. Πάντα μπορείς να επιχειρήσεις να εξηγήσεις τα ιστορικά γεγονότα χρησιμοποιώντας μία λεπτομέρεια, αλλά δεν νομίζω ότι αυτός είναι ο σωστός τρόπος».
Θα λέγατε ότι οι κρίσεις αυτές είχαν κοινά αίτια και ότι δεν προκλήθηκαν από λάθη;
«Πράγματι, δεν προκλήθηκαν από λάθη, αλλά από τα χαρακτηριστικά του συστήματος και από εξελίξεις που έλαβαν χώρα τα 10-20 χρόνια που προηγήθηκαν των κρίσεων και όχι από μεμονωμένα λάθη».
Τι πρέπει να γίνει λοιπόν;
«Πρέπει να σκεφτούμε γιατί υπήρξε αυτή η εξέλιξη που άφησε τη μεσαία τάξη πίσω και οδήγησε σε συγκέντρωση των κερδών στα ανώτατα στρώματα. Μία επιλογή είναι να αλλάξεις τη φορολογική πολιτική ή να δώσεις ώθηση στην παιδεία, επιδοτώντας για παράδειγμα τα μέλη της μεσαίας τάξης που πηγαίνουν σε ιδιωτικά πανεπιστήμια. Μπορείς δηλαδή να εφαρμόσεις πολιτική που μειώνει την ανισότητα στα εισοδήματα. Αυτό βέβαια δεν είναι κάτι καινούριο, το είδαμε να εφαρμόζεται στη δυτική Ευρώπη και τις ΗΠΑ από το 1945 μέχρι το 1980 και έτσι παρατηρήθηκε μείωση της ανισότητας. Είχαμε τότε πολύ μεγάλη ανάπτυξη και πολύ μεγάλο ποσοστό εκπαίδευσης.»
Είστε επικεφαλής οικονομολόγος στην Παγκόσμια Τράπεζα. Ποιος είναι ο ρόλος διεθνών οργανισμών σαν το δικό σας σε κρίσεις σαν αυτή που ζούμε σήμερα; Θα μπορούσαν να είχαν συμβάλει στην αποτροπή της και τι μπορούν να κάνουν τώρα- τι πρέπει να κάνουν;
«Νομίζω ότι ο ρόλος τους είναι σχετικά περιορισμένος. Τόσο η Παγκόσμια Τράπεζα όσο και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχουν σε κάποιο βαθμό «αναστηθεί» λόγω της κρίσης, καθώς υπάρχει ζήτηση για δάνεια από χώρες που έχουν προβλήματα. Πάντως μπορούν να λειτουργήσουν μόνο στο περιθώριο, με την έννοια ότι μπορούν να σταθεροποιήσουν την κατάσταση, αλλά όχι να θεραπεύσουν το πρόβλημα. Οι οργανισμοί αυτοί μπορούν να βοηθήσουν μεμονωμένες χώρες, αλλά όχι παγκοσμίως και σίγουρα δεν μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική της ΕΕ ή των ΗΠΑ».
Ποιες είναι οι προοπτικές από εδώ και μπρος – τι προβλέπετε;
«Πραγματικά δεν ξέρω, γιατί υπάρχει η τάση η τελευταία στατιστική που δημοσιεύεται να “χρωματίζει” τον τρόπο που βλέπουμε ολόκληρη την κρίση. Έτσι πριν από μόλις ένα μήνα λέγαμε ότι η Ευρώπη άγγιξε τον πάτο και άρχισε να ανεβαίνει, ενώ αυτή την εβδομάδα είδα τα στοιχεία από τη Γερμανία που έδειχναν 20% πτώση στη βιομηχανική παραγωγή, οπότε τώρα μας λένε ότι δεν έχουμε φτάσει ακόμα στον πάτο. Νομίζω λοιπόν ότι να εστιάζεις τόσο πολύ στις καθημερινές εξελίξεις δεν βοηθάει και τόσο. Πάντως θεωρώ ότι θα συνεχιστεί για κάποια χρόνια. Αν έχει να κάνει με την κατανομή του εισοδήματος, αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει από τη μια μέρα στην άλλη, θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να αρχίσουν να αλλάζουν τα πράγματα».