Περίπου 46 εκατομμύρια Ιρανοί αποφασίζουν για το ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος της χώρας. Ποιο είναι το διακύβευμα το εκλογών, πόση δύναμη έχει πραγματικά ο πρόεδρος στο σύνθετο πολιτικό σύστημα του Ιράν, οι πιθανότητες να χάσει ο Αχμαντινετζάντ...
Περίπου 46 εκατομμύρια Ιρανοί αποφασίζουν για το ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος της χώρας.
Ποιο είναι το διακύβευμα;
Το διακύβευμα είναι πολύ μεγάλο, πρώτα για την ιρανική κοινωνία και μετά για τις παγκόσμιες δυνάμεις, οι οποίες ανησυχούν για τον αυξανόμενο ριζοσπαστισμό της Τεχεράνης και το πυρηνικό της πρόγραμμα, το οποίο φοβούνται ότι αποσκοπεί στην κατασκευή πυρηνικών όπλων, έστω και αν το Ιράν το αρνείται. Παρόλο που ο πνευματικός ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ έχει τον τελικό λόγο στις αποφάσεις, ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ έχει αποδείξει ότι η επιρροή του προέδρου μπορεί να είναι σημαντική.
Πόσο ισχυρός είναι ο πρόεδρος;
Σε δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, οι Ιρανοί ψήφισαν μαζικά υπέρ της δημιουργίας μιας Ισλαμικής Δημοκρατίας που θα αντικαθιστούσε τη μοναρχία που στήριζαν οι ΗΠΑ. Αργότερα την ίδια χρονιά ψήφισαν για ένα σύνταγμα που συνδυάζει στοιχεία δημοκρατικού πολιτεύματος με θεοκρατικά. Έτσι, ο αιρετός πρόεδρος είναι κατώτερος του Ανώτατου Ηγέτη, που δεν είναι δημοκρατικά εκλεγμένος. Παρομοίως, η εκλεγμένη βουλή υποτάσσεται στο Συμβούλιο των Φυλάκων, μία επιτροπή 12 μη εκλεγμένων κληρικών που έχουν τη δύναμη να απορρίψουν οποιαδήποτε νομοθεσία θεωρήσουν ότι αντιβαίνει στους νόμους του Ισλάμ και να θέσουν βέτο σε οποιονδήποτε υποψήφιο για το προεδρικό ή βουλευτικό αξίωμα κρίνουν ακατάλληλο. Θεωρητικά, ο πρόεδρος είναι δεύτερος στην ιεραρχία μετά τον Ανώτατο Ηγέτη (δηλαδή από το 1989 τον Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ). Στην πράξη, περιορίζεται και από διάφορα μη εκλεγμένα σώματα που ελέγχονται κυρίως από κληρικούς.
Πώς λειτουργούν οι προεδρικές εκλογές;
Ο πρόεδρος εκλέγεται κάθε τέσσερα χρόνια με λαϊκή ψήφο και μπορεί να υπηρετήσει μέχρι και δύο διαδοχικές ή τρεις μη διαδοχικές θητείες. Για την εκλογή του προέδρου απαιτείται απόλυτη πλειοψηφία – αν δεν επιτευχθεί στον πρώτο γύρο, λαμβάνει χώρα δεύτερος γύρος, στον οποίο συμμετέχουν οι δύο υποψήφιοι που συγκέντρωσαν τις περισσότερες ψήφους στον πρώτο γύρο. Τα αποτελέσματα συνήθως ανακοινώνονται μέσα σε 24 ώρες, ωστόσο το Συμβούλιο των Φυλάκων έχει μέχρι 10 ημέρες για να επικυρώσει την εγκυρότητα των εκλογών.
Μπορεί να νικήσει ο Μουσαβί;
Οι υποστηρικτές του σίγουρα το πιστεύουν και κάποιοι από αυτούς προβλέπουν σαρωτική νίκη. Αν καταφέρει να περάσει στο δεύτερο γύρο, τα πάντα μπορεί να συμβούν. Τα αποτελέσματα των εκλογών στο Ιράν είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθούν. Δεν υπάρχουν αξιόπιστες δημοσκοπήσεις, οπότε είναι πολύ δύσκολο να γνωρίζουμε την αληθινή δημοτικότητα των υποψηφίων, αν και αναμφισβήτητα ο Μιρχοσεΐν Μουσαβί έχει δημιουργήσει πρωτοφανή ενθουσιασμό γύρω από το πρόσωπό του. Ωστόσο, όλοι οι βασικοί κρατικοί μηχανισμοί βρίσκονται υπό τον έλεγχο του Αχμαντινετζάντ, ο οποίος έχει και τη στήριξη του Αγιατολάχ Χαμενεΐ. Οι δημοσκοπήσεις πάντως, τοποθετούν σταθερά τον Αχμαντινετζάντ και τον Μουσαβί στις δύο πρώτες θέσεις και τον Μεχντί Καρουμπί και τον Μοχζέν Ρεζάι στις δύο τελευταίες.
Ποια ήταν τα θέματα που κυριάρχησαν στην προεκλογική εκστρατεία;
Η κατάσταση της οικονομίας κυριάρχησε, καθώς η παγκόσμια ύφεση, η πτώση στις τιμές του πετρελαίου, ο υψηλός πληθωρισμός και η ανεργία απασχολούν πολύ τους Ιρανούς. Η διαχείριση των εσόδων από το πετρέλαιο έχει αποτελέσει το αντικείμενο πολλών αντιπαραθέσεων, με τον Καρουμπί να υπόσχεται τη διανομή 70 δολαρίων από τα πετρελαϊκά εισοδήματα σε κάθε Ιρανό. Οι πολιτικές ελευθερίες, ιδιαίτερα τα δικαιώματα των γυναικών και η ελευθερία του Τύπου, επισκιάστηκαν από τα οικονομικά ζητήματα, αλλά εξακολουθούν να είναι σημαντικές, καθώς θεωρείται ότι κινητοποιούν την ψήφο των μεταρρυθμιστών και της μεσαίας τάξης.
Πώς εξελίχθηκε η προεκλογική περίοδος;
Το Ιράν έχει αυστηρούς κανόνες όσον αφορά τον τρόπο που διεξάγονται οι προεκλογικές εκστρατείες, για παράδειγμα, όλα τα φυλλάδια πρέπει να εγκρίνονται από το υπουργείο Εσωτερικών και το Συμβούλιο των Φυλάκων. Ωστόσο σε αυτήν την «καυτή» προεκλογική εκστρατεία, οι υποψήφιοι παραπονέθηκαν για στρεβλώσεις, προσβολές, ψέματα και συκοφαντίες από την πλευρά των αντιπάλων τους, κάτι που οδήγησε το Χαμενεΐ να τους πει να προσέξουν τα λόγια τους. Το Συμβούλιο των Φυλάκων δήλωσε επίσης ότι η «ανάρμοστη συμπεριφορά» μπορεί να οδηγήσει στην ακύρωση της ψηφοφορίας σε κάποια εκλογικά κέντρα.
Πηγές: Reuters, BBC, ft.com