Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ενωση δεσμεύονται να βγάλουν τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη από την πολιτική κρίση. Δεκατέσσερα χρόνια μετά τις συμφωνίες του Ντέιτον που έδωσαν τέλος στον πόλεμο, δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί ένα βιώσιμο και λειτουργικό κράτος. Η χώρα εξακολουθεί να αποτελείται από δύο οντότητες: τη Σερβική Δημοκρατία και την κροατομουσουλμανική Ομοσπονδία.
Αφού προηγήθηκε μια προπαρασκευαστική συνάντηση, οι κυριότεροι πολιτικοί αξιωματούχοι της χώρας συναντήθηκαν την Τρίτη 20 Οκτωβρίου στη στρατιωτική βάση του Μπουτμίρ, κοντά στο Σαράγεβο. Το ρόλο του μεσολαβητή τον έπαιξαν τρεις άνδρες: ο αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Στάινμπεργκ (δεξιά στη φωτογραφία), ο υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας Καρλ Μπιλτ (αριστερά στη φωτογραφία) και ο ο ευρωπαίος επίτροπος για τη διεύρυνση Ολι Ρεν.
Οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι δεν διατύπωσαν συγκεκριμένες προτάσεις στο τραπέζι ώστε να μη χαλάσουν τον διάλογο πριν ακόμη ξεκινήσει. Μετά την αποτυχία των προηγούμενων διαπραγματεύσεων, τον Απρίλιο του 2006, η αισιοδοξία είναι μετρημένη.
Τα προβλήματα, άλλωστε, παραμένουν τα ίδια: πώς θα τροποποιηθεί το Σύνταγμα ώστε να λειτουργήσει το κράτος, πώς θα βρεθεί ένας συμβιβασμός για να καταστεί δυνατή η απογραφή, τι θα συμβεί όταν αποχωρήσει ο ύπατος εκπρόσωπος της διεθνούς κοινότητας.
Πώς εξηγείται όμως η αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος της Δύσης για τη Βοσνία; Ο πρώτος λόγος έχει να κάνει με τους ανθρώπους της κυβέρνησης Ομπάμα: κληρονόμοι της περιόδου Κλίντον, θέλουν να υπερασπιστούν το «σχέδιο Βοσνία», ένα ενιαίο κράτος με πρωτεύουσα το Σαράγεβο. Θέλουν επίσης να αποδείξουν ότι μια διεθνής διοίκηση μπορεί να οικοδομήσει ένα νέο καθεστώς πάνω στα ερείπια ενός άλλου. Είναι το στοίχημα του Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, «πατέρα» των συμφωνιών του Ντέιτον και υπευθύνου σήμερα για το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, όπως και του Καρλ Μπιλτ, που επιδιώκει μια επιτυχία για τη σουηδική προεδρία της Ε.Ε.
Μια συμφωνία θα επιθυμούσε όμως και το Βελιγράδι, που θέλει να επικεντρωθεί στη συνέχεια στους δύο άλλους του στόχους: την ένταξη στην Ε.Ε. και την υπεράσπιση της εδαφικής του κυριαρχίας, που θεωρεί ότι απειλείται από την ανεξαρτησία του Κοσόβου. Μιλώντας στις 14 Οκτωβρίου σε μια συνάντηση που οργάνωσε το Ιδρυμα Ρόμπερτ Μπος, ο σέρβος πρόεδρος Μπόρις Τάντιτς τάχθηκε κατηγορηματικά εναντίον του διαμελισμού της Βοσνίας. «Το να έχεις ένα εξευτελισμένο και συντετριμμένο βοσνιακό έθνος ανάμεσα σε μια μεγάλη Κροατία και μια μεγάλη Σερβία θα ήταν καταστροφικό», δήλωσε. «Μπορεί βραχυπρόθεσμα να γινόμουν ένας εθνικός ήρωας, αλλά μια τέτοια λύση θα ήταν αρνητική για όλα τα Βαλκάνια».
Ορισμένοι παρατηρητές αναρωτιούνται κατά πόσον είναι δυνατός ένας συμβιβασμός στο Μπουτμίρ χωρίς την άμεση συμμετοχή της Σερβίας και της Κροατίας. Ο κροάτης πρόεδρος Στέπαν Μέσιτς μοιάζει να προεξοφλεί μια αποτυχία. «Αν δεν υπάρχει άλλη λύση από μια σύνοδο τύπου Ντέιτον, ας την οργανώσουμε το ταχύτερο», τονίζει. «Η χώρα πρέπει το ταχύτερο να ορθοποδήσει».
Η απαισιοδοξία αυτή οφείλεται στο τοπικό πλαίσιο. Δύο σενάρια διαγράφονται, και οι εκλογές του 2010 δεν πρόκειται να ξεκαθαρίσουν το τοπίο. Το ένα σενάριο είναι αυτό που επιδιώκει ο Μίλοραντ Ντόντικ, πρωθυπουργός της Σερβικής Δημοκρατίας: όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αυτονομία για την οντότητά του, ώστε να μπορεί να κυβερνά κατά βούληση. Οσο περισσότερο διαρκεί η κρίση, τόσο το καλύτερο γι' αυτόν. «Δεν έχουμε μυστικό σχέδιο», λέει. «Θέλουμε να γίνει σεβαστό το Ντέιτον κατά γράμμα. Η Βοσνία έχει όλους τους θεσμούς που χρειάζεται».
Το άλλο σενάριο είναι εκείνο του Χάρις Σιλάιτζιτς, που μετέχει στην προεδρία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης για λογαριασμό της Βοσνίας. Εκείνος θέλει να μειωθούν οι εξουσίες των δύο οντοτήτων και να δοθεί έμφαση στις κεντρικές εξουσίες. «Πρέπει να διατηρηθεί το μοντέλο μιας πολυεθνικής κοινωνίας», τονίζει. «Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι υπάρχουν πολίτες της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, και όχι Σέρβοι, Βόσνιοι και Κροάτες».
Ανάμεσα στις δύο αυτές προσεγγίσεις είναι δύσκολο να βρεθεί ένας συμβιβασμός. «Ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει», σημειώνει ο Νταβόρ Βούλετιτς, σύμβουλος επί εξωτερικών θεμάτων του Κροάτη που μετέχει στην προεδρία. «Οι πυροβολισμοί μπορεί να έχουν σταματήσει, αλλά οι μάχες συνεχίζονται σε πολιτικό επίπεδο. Οι ελίτ μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν όπως σήμερα, γιατί υπάρχουν ακόμη χρήματα, μπορεί να γίνουν ακόμη ιδιωτικοποιήσεις, υπάρχουν θέσεις να μοιραστούν».
Πηγή: Le Monde, AΠΕ-ΜΠΕ