ΣE μεγάλο βαθμό, θεωρούμε τις νέες τεχνολογίες ως κάτι που αναπτύσσεται από επιχειρήσεις και με στόχο τις αγορές και όχι ως ευκαιρίες για την επίλυση των προβλημάτων που απειλούν τον κόσμο. Στις αρχές Φεβρουαρίου, η Εθνική Ακαδημία Μηχανικής των ΗΠΑ δημοσίευσε μια έκθεση με τίτλο «Οι μεγάλες προκλήσεις του 21ου αιώνα για τη μηχανική». Στόχος της έκθεσης είναι να εστιάσει την προσοχή στη δυναμική της τεχνολογίας ως «ουραγού» στην καταπολέμηση της φτώχειας και των περιβαλλοντικών απειλών.
Η λίστα περιλαμβάνει πιθανά τεχνολογικά επιτεύγματα όπως χαμηλού κόστους ηλιακή ενέργεια, ασφαλή απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα από τα εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας, πυρηνική σύντηξη, νέες εκπαιδευτικές τεχνολογίες όπως και τον έλεγχο των αρνητικών συνεπειών από τη χρήση αζωτούχων λιπασμάτων στο περιβάλλον.
Η έκθεση, όπως και η παρόμοια λίστα του Ιδρύματος Γκέιτς με τις «Μεγάλες Προκλήσεις» για την παγκόσμια υγεία, αντικατοπτρίζει μια νέα, διεθνή προτεραιότητα: την προώθηση προηγμένων τεχνολογιών για την αειφόρο ανάπτυξη.
Μέχρι τώρα, ήμασταν συνηθισμένοι να σκεφτόμαστε τη διεθνή συνεργασία σε τομείς όπως νομισματική πολιτική, έλεγχο των επιδημιών ή την αποφυγή εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων. Είμαστε λιγότερο συνηθισμένοι στη σκέψη της διεθνούς συνεργασίας για την προώθηση νέων τεχνολογιών, όπως ενέργεια φιλική προς το περιβάλλον, ένα εμβόλιο κατά της ελονοσίας ή σοδειές ανθεκτικές στην ξηρασία για τη βοήθεια των αγροτών στις φτωχές χώρες της Αφρικής.
Σε μεγάλο βαθμό, θεωρούμε τις νέες τεχνολογίες ως κάτι που αναπτύσσεται από επιχειρήσεις και με στόχο τις αγορές και όχι ως ευκαιρίες για την επίλυση των προβλημάτων που απειλούν τον κόσμο. Παρ' όλα αυτά και με δεδομένες τις τεράστιες διεθνείς πιέσεις -συμπεριλαμβανομένης της άνισης κατανομής πλούτου και των τεράστιων οικολογικών καταστροφών- θα πρέπει να βρούμε νέες, τεχνολογικές λύσεις στα προβλήματά μας.
Για παράδειγμα, δεν υπάρχει τρόπος να συνεχισθεί με ασφάλεια η αύξηση της ενεργειακής χρήσης ανά τον κόσμο εκτός κι αν αλλάξει δραστικά ο τρόπος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, η κίνηση των οχημάτων και η θέρμανση - ψύξη των κατοικιών. Η εξάρτηση από άνθρακα, φυσικό αέριο και πετρέλαιο -χωρίς μέριμνα για τα καυσαέρια διοξειδίου του άνθρακα- είναι πλέον πολύ επικίνδυνη, διότι συντελεί σε κλιματικές αλλαγές που θα συμβάλλουν στην εξάπλωση ασθενειών, καταστροφή καλλιεργειών, εμφάνιση περισσότερων ξηρασιών και πλημμυρών και -ενδεχομένως- θα συμβάλουν στην αύξηση της στάθμης της θάλασσας, «εξαφανίζοντας» παραθαλάσσιες περιοχές.
Η Εθνική Ακαδημία Μηχανικής έδωσε μερικές πιθανές απαντήσεις. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ασφαλή πυρηνική ενέργεια, να μειώσουμε το κόστος της ηλιακής ενέργειας ή να «αιχμαλωτίσουμε» και να αποθηκεύσουμε με ασφάλεια το διοξείδιο του άνθρακα που εκλύεται από την καύση των ορυκτών καυσίμων.
Μπορεί οι συγκεκριμένες τεχνολογίες να μην είναι ακόμη έτοιμες και δεν μπορούμε απλώς να περιμένουμε μέχρι την παρουσίασή τους στην αγορά, διότι προϋποθέτουν περίπλοκες μεταρρυθμίσεις ώστε να επιβεβαιωθεί ότι είναι ασφαλείς, αξιόπιστες και αποδεκτές στο ευρύ κοινό. Ακόμη περισσότερο, δεν υπάρχουν κίνητρα προς τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ώστε να προχωρήσουν σε επαρκείς επενδύσεις για την ανάπτυξή τους.
Ας λάβει κανείς υπόψη του τη συγκέντρωση και απομόνωση των αερίων διοξειδίου του άνθρακα. Στη θεωρία, τα εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας και άλλοι μεγάλοι «χρήστες» ορυκτών καυσίμων θα «αιχμαλωτίζουν» το διοξείδιο του άνθρακα και θα το διοχετεύουν σε μόνιμους, υπόγειους χώρους αποθήκευσης, όπως τα παλαιά πετρελαιοκοιτάσματα.
Κάτι τέτοιο όμως υπολογίζεται ότι θα κοστίσει περίπου τριάντα δολάρια για κάθε τόνο αποθηκευμένου διοξειδίου του άνθρακα (CO2), οπότε οι επιχειρήσεις χρειάζονται κάποιο κίνητρο ώστε να προβούν σε τέτοιου είδους μέτρα. Επιπλέον, οι αρχές θα πρέπει να προωθήσουν τη δοκιμή και βελτίωση αυτής της τεχνολογίας, ειδικά όταν θα χρησιμοποιείται σε ευρεία κλίμακα.
Θα πρέπει να κατασκευασθούν νέου είδους εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να μην είναι δαπανηρή η διαδικασία αποθήκευσης CO2, θα πρέπει να κατασκευασθούν νέοι αγωγοί για τη μεταφορά του διοξειδίου του άνθρακα στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης, ενώ θα πρέπει να σχεδιασθούν νέα συστήματα παρακολούθησης για τον έλεγχο των διαρροών.
Αντιστοίχως, θα χρειασθούν νέοι κανονισμοί που θα διασφαλίζουν την εναρμόνιση με το ρυθμιστικό πλαίσιο περί ασφάλειας, όπως και την εξασφάλιση της υποστήριξης του κοινού. Όλα αυτά χρειάζονται χρόνο, δαπανηρές επενδύσεις όπως και μεγάλου βαθμού συνεργασία μεταξύ επιστημόνων και μηχανικών σε πανεπιστήμια, κρατικά εργαστήρια και ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Ακόμη περισσότερο, αυτού του είδους η τεχνολογία θα είναι χρήσιμη μόνο στην περίπτωση που θα χρησιμοποιηθεί ευρέως, κυρίως και Κίνα και Ινδία. Η συγκεκριμένη προοπτική εγείρει ακόμη μία πρόκληση για την τεχνολογική καινοτομία: θα χρειασθεί να υποστηρίξουμε τη μεταβίβαση δοκιμασμένων τεχνολογιών σε φτωχότερες χώρες.
Εάν οι πλούσιες χώρες μονοπωλήσουν τις νέες τεχνολογίες, ο στόχος της παγκόσμιας χρήσης για την επίλυση διεθνών προβλημάτων θα καταστεί άκυρος. Γι' αυτό το λόγο, οι τεχνολογικές εξελίξεις θα πρέπει να προϋποθέτουν μια συλλογική, διεθνή προσπάθεια από τα πρώτα βήματα.
Και όλα αυτά προϋποθέτουν μια νέα, καθολική προσέγγιση για την επίλυση του προβλήματος. θα χρειασθεί να υιοθετήσουμε διεθνείς στόχους και, εν συνεχεία, να εφαρμόσουμε επιστημονικές, μηχανικές και πολιτικές διαδικασίες προς υλοποίηση των στόχων αυτών. Θα χρειασθεί να προσφέρουμε νέα δημοσιονομικά κίνητρα για την προώθηση έργων και την υποστήριξη της τεχνολογικής μεταβίβασης.
Και θα πρέπει να ορίσουμε εκ νέου τη συμμετοχή των μεγάλων επιχειρήσεων, προσφέροντάς τους επαρκή κίνητρα και επιβράβευση για την επιτυχία, χωρίς όμως να τους επιτρέπουμε να διατηρούν μονοπώλιο σε επιτυχημένες τεχνολογίες που θα πρέπει να υιοθετούνται σε ευρεία κλίμακα.
Νομίζω ότι αυτό το νέο είδος της παγκόσμιας συνεργασίας δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στην ανάπτυξη τεχνολογίας θα αποτελέσει, κατά τα προσεχή έτη, βασικό αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των ανά τον κόσμο ρυθμιστικών αρχών. Θα πρέπει κανείς να αναζητήσει νέες, διεθνείς προσεγγίσεις συνεργασίας για φιλικά προς το περιβάλλον ενεργειακά συστήματα, φάρμακα και εμβόλια, βελτιωμένες τεχνικές για ιχθυοκαλλιέργειες, οχήματα και χαμηλού κόστους συστήματα άρδευσης.
Οι πλούσιες χώρες θα πρέπει να υποστηρίξουν οικονομικά αυτού του είδους τις προσπάθειες, οι οποίες θα πρέπει να προωθηθούν σε συνεργασία με τις φτωχές χώρες και τον ιδιωτικό τομέα. Τα τεχνολογικά επιτεύγματα μπορούν να προϋποθέτουν εντυπωσιακά οφέλη για την ανθρωπότητα. Αυτή θα είναι μια συναρπαστική εποχή για τους μηχανικούς ή επιστήμονες που βρίσκονται αντιμέτωποι με τις προκλήσεις της αειφόρου ανάπτυξης.
* JEFFREY D. SACHS*
Ο Jeffrey D. Sachs είναι καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Earth Institute, στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, παράλληλα είναι και ειδικός σύμβουλος του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ σχετικά με τους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετίας.
Copyright: Project Syndicate, 2008.