Αναλυτικό ενημερωτικό σημείωμα, στο οποίο αναλύονται οι βασικές διατάξεις του Συμφώνου Ελεύθερης Συμβίωσης και η όλη φιλοσοφία του, απέστειλε ο υπουργός Δικαιοσύνης, Σ. Χατζηγάκης στους βουλευτές και τους ευρωβουλευτές όλων των κομμάτων, προκειμένου -όπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση- να αποκλειστεί οποιαδήποτε παρερμηνεία και διαστρέβλωση.
Το νομοσχέδιο, θα αποσταλεί μέσα στις επόμενες ημέρες, στην Κεντρική Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή, για την αναγκαία επεξεργασία, και αμέσως μετά θα κατατεθεί προς συζήτηση και ψήφιση στη Βουλή.
Όπως διευκρινίζεται επίσης, στο νομοσχέδιο θα περιλαμβάνονται οι νέες διατάξεις για τον εκσυγχρονισμό του οικογενειακού δικαίου και της κοινωνίας, που θα αφορούν στην επιτάχυνση των διαδικασιών του διαζυγίου, στην υιοθεσία και γονική μέριμνα και σε νέες ευεργετικές πολιτικές για τους χρήστες ναρκωτικών, της αρμοδιότητας του Υπουργείου Δικαιοσύνης.
Το ενημερωτικό σημείωμα για το Σύμφωνο ελεύθερης Συμβίωσης, έχει ως εξής:
Σύμφωνο Ελεύθερης Συμβίωσης
· Ένα μέτρο βαθιά κοινωνικό
Η ελεύθερη συμβίωση ετερόφυλων ζευγαριών, και μάλιστα επί πολλά χρόνια, αποτελεί και στην Ελλάδα μία πραγματικότητα. Συνήθως μάλιστα, χωρίς καμία ανθρώπινη, κοινωνική και νομική υποχρέωση. Περίπου 5% των παιδιών σήμερα στην Ελλάδα, υπολογίζεται (Eurostat 2004) ότι προέρχονται από αυτές τις ελεύθερες συμβιώσεις, χωρίς κανενός είδους γάμου -θρησκευτικό ή πολιτικό. Στις άλλες χώρες του Ευρωπαϊκού νότου, το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 10% και στις Σκανδιναβικές χώρες φθάνει στο 50%, ενώ στην Ελλάδα παρατηρούνται αυξητικές τάσεις.
Σύμφωνα με υπεύθυνους υπολογισμούς, τα παιδιά που γεννήθηκαν εκτός γάμου τα τελευταία έτη, ξεπερνούν τα 120.000, ενώ μείζονα προβλήματα-πληγές αποτελούν πλέον οι απροστάτευτες γυναίκες, μετά από χρόνια ελεύθερης συμβίωσης, και γενικά οι μονογονεϊκές οικογένειες, οι οποίες φθάνουν σε αρκετές χιλιάδες και συνεχώς αυξάνονται.
Στις άλλες χώρες του Ευρωπαϊκού νότου, το ποσοστό των παιδιών εκτός γάμου ανέρχεται στο 10% και στις Σκανδιναβικές χώρες φθάνει στο 50%, ενώ στην Ελλάδα παρατηρούνται αυξητικές τάσεις στις γεννήσεις αυτές. Ακόμα και με βάση το 5% των παιδιών, η απολύτως ελεύθερη συμβίωση έχει κοινωνικές διαστάσεις και συνέπειες και αντικειμενικά συνιστά «οικογένεια».
Σημειώνουμε πως το ποσοστό των γυναικών, στη χώρα μας, που επιλέγουν να συμβιώσουν, έστω και μία φορά, στην ηλικιακή ομάδα 18-24, έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια (έρευνα ΕΚΚΕ). Όλο και περισσότερο, ο γάμος στην Ελλάδα, ακόμα και ο θρησκευτικός, αποτελεί την κατάληξη ενός προγενέστερου και μακροχρόνιου δεσμού, με συχνά τα φαινόμενα της ελεύθερης συμβίωσης.
· Ένα μέτρο που ρυθμίζει υπαρκτές καταστάσεις, που διαφορετικά θα υπήρχαν προβλήματα
Το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, έχει σκοπό να ρυθμίσει μία πραγματικότητα, ένα υπαρκτό κοινωνικό φαινόμενο. Να περιορίσει τις αρνητικές του συνέπειες και επιπτώσεις στην κοινωνία και να τις μετατρέψει σε υποχρεώσεις. Να κάνει τους πολίτες περισσότερο υπεύθυνους ως προς τα θέματα και τα κοινωνικά προβλήματα που προκύπτουν από την κοινή τους συμβίωση.
Η Πολιτεία παρεμβαίνει και δημιουργεί τις προϋποθέσεις να δοθούν λύσεις σε πρακτικά προβλήματα και ανάγκες και να υπάρξουν εις στο εξής δεσμεύσεις.
Δεν ακολουθούμε τα αντίστοιχα Ευρωπαϊκά νομοθετήματα σε ότι αφορά στην ελεύθερη συμβίωση, αλλά αντίθετα, οι δικές μας ρυθμίσεις περιλαμβάνουν περισσότερες δικλείδες ασφαλείας και προστασίας. Τόσο σε νομικό, όσο και δικαστικό έλεγχο πλέον.
Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις, η ελεύθερη συμβίωση συναρτάται με συγκεκριμένες συνέπειες, οι οποίες δεν θα μεταβάλλονται -όπως μέχρι σήμερα- σε ατομικά και κοινωνικά δράματα, αλλά θα αντιμετωπίζονται με αίσθημα ευθύνης, όπως η προστασία των παιδιών και της εξαρτημένης οικονομικά γυναίκας. Με το Σύμφωνο, αφαιρούνται όλα τα προσχήματα από όσους συζούν, μέχρι σήμερα αδέσμευτα και ελεύθερα, προκειμένου ν’ αναλάβουν τις υποχρεώσεις τους. Η πολιτεία, με το Σύμφωνο, ασκεί πίεση προς την κοινωνία και τα ζευγάρια που επιλέγουν να συμβιώνουν απολύτως ελεύθερα. Παράλληλα, γίνεται σεβαστή η ελευθερία της προσωπικότητας και τα ατομικά δικαιώματα όσων δεν επιθυμούν να συνάψουν γάμο για λόγους ιδεολογικούς, θρησκευτικούς, ατομικούς και άλλους.
· Το Σύμφωνο δεν θίγει το γάμο
Ασφαλώς η αξία του θρησκευτικού γάμου είναι και παραμένει μεγάλη και ασύγκριτη και μαζί με τον πολιτικό γάμο αποτελούν την καλύτερη επιλογή για τα ζευγάρια που θέλουν να δημιουργήσουν οικογένεια με όλες τις νομικές, οικονομικές και κοινωνικές εγγυήσεις και προστασίες.
Αποτελεί μια εναλλακτική μορφή μόνιμης συμβίωσης και όχι μια μορφή «χαλαρού γάμου» και αφορά αποκλειστικά την ελεύθερη συμβίωση προσώπων.
Οι υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν τα ζευγάρια εκτός γάμου, δεν είναι προσχηματικές, ακόμα και όταν το Σύμφωνο μπορεί να τερματιστεί οποιαδήποτε στιγμή. Συγκεκριμένα, οι υποχρεώσεις που αναλαμβάνονται με το Σύμφωνο, δεν είναι ανακλητές, ακόμα και όταν καταγγελθεί αργότερα, από το ένα μέρος, το οποίο θα επιθυμεί να τερματίσει τη συμβίωση αυτή. Δεν θα είναι ανακλητές λ.χ. οι αναγνωρίσεις και τα δικαιώματα των παιδιών, οι οικονομικές και περιουσιακές υποχρεώσεις που έχουν συμφωνηθεί, το δικαίωμα της εξαρτημένης γυναίκας στην ασφάλιση και μέρους της σύνταξης.
Η διαφορά μεταξύ του γάμου και της ελεύθερης συμβίωσης είναι σημαντική και θα ενεργήσει υπέρ του γάμου και ιδιαίτερα του θρησκευτικού. Κατ’ αρχήν το Σύμφωνο βάζει πλαίσια στήριξης στις σημερινές απολύτως ελεύθερες συμβιώσεις. Τις κάνει ‘λιγότερο ελεύθερες’. Τις συνδέει με όρους, συμφωνίες και προϋποθέσεις. Από την άποψη αυτή, το Σύμφωνο οδηγεί τελικά πιο κοντά στην ιδέα του πραγματικά έγγαμου βίου, όπως έχει οδηγήσει ήδη η ιδέα του πολιτικού γάμου, στον θρησκευτικό γάμο, σύμφωνα με τα στοιχεία. Δεν απομακρύνει από το γάμο, όπως φοβούνται ορισμένοι, αλλά διευκολύνει την προσέγγιση προς την ιδέα του γάμου. Μειώνει την απόσταση από τον γάμο.
· Σχετικοί νόμοι εφαρμόζονται σ’ όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες
Tο αίτημα για τη νομοθετική ρύθμιση της ελεύθερης συμβίωσης προσώπων, έχει οδηγήσει, ήδη, τις περισσότερες ευρωπαϊκές νομοθεσίες στη θέσπιση σχετικών νόμων -πλην της Παπικής Ιταλίας.
Συγκεκριμένα, το Σύμφωνο Ελεύθερης Συμβίωσης έχει καθιερωθεί, μεταξύ άλλων, σε: Ολλανδία, Ισπανία, Βρετανία, Βέλγιο, Δανία, Ισλανδία, Νορβηγία, Ελβετία, Φινλανδία, Σουηδία, Γαλλία, Κροατία, Πορτογαλία, Γερμανία, Ανδόρα, Πολωνία.
· Το Σύμφωνο Ελεύθερης Συμβίωσης αφορά αποκλειστικά ετερόφυλα ζευγάρια
Οι νόμοι αυτοί των ευρωπαϊκών χωρών αφορούν είτε την αναγνωρισμένη εξώγαμη συμβίωση ετερόφυλων και ομόφυλων προσώπων, είτε μόνο σε ομόφυλα ζεύγη.
Στην Ελλάδα όμως, το προτεινόμενο σχέδιο, αφορά αποκλειστικά ετερόφυλα.
· Ο χαρακτήρας του Συμφώνου
Το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης προσώπων, συστήνεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο, που καταχωρίζεται σε ειδικό ληξιαρχικό βιβλίο. Με αυτό αναγνωρίζεται η δυνατότητα στα μέρη να ρυθμίσουν συμβατικά τις περιουσιακές τους σχέσεις και το ελευθέρως διαλυτό του συμφώνου τους.
Όταν υπάρχει γάμος ή άλλο σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης των ενδιαφερομένων δεν μπορεί αυτοί να συνάψουν γάμο ή σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης πριν λυθούν, αμετάκλητα, ο γάμος ή το σύμφωνο.
Επίσης, δεν μπορεί να συναφθεί αυτό μεταξύ προσώπων, που έχουν κώλυμα να συνάψουν γάμο. Δηλαδή, δεν μπορεί να συναφθεί τέτοιο σύμφωνο μεταξύ προσώπων ανίκανων για δικαιοπραξία, συγγενών εξ αίματος, από αγχιστεία ή από υιοθεσία.
Λύεται:
α. με τον ίδιο τρόπο, με τον οποίο συστήνεται (δηλαδή με συμβολαιογραφικό έγγραφο), και,
β. με τη σύναψη γάμου είτε μεταξύ των προσώπων που συμβιώνουν είτε μεταξύ ενός από αυτά και τρίτου.
Το Σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, δεν είναι σε καμία περίπτωση τρίτη μορφή γάμου ή τρίτης κατηγορίας γάμος, αλλά μία συμβολαιογραφική συμφωνία, στην οποία ο άνδρας και η γυναίκα που συμβιώνουν αναλαμβάνουν ορισμένες κοινές υποχρεώσεις και αλληλοαναγνωρίζουν ορισμένα δικαιώματα, όπως τα περιουσιακά. Κατ’ αυτό τον τρόπο, γίνονται περισσότερο υπεύθυνοι άνθρωποι και πολίτες.
· Καθιστά υπεύθυνους πολίτες. Δεν δίνει το δικαίωμα της υιοθεσίας στα ζευγάρια αυτά.
Ενώ το Σύμφωνο περιλαμβάνει τα ίδια κωλύματα του γάμου, συνδέεται όμως με λιγότερα δικαιώματα ως προς τον θρησκευτικό και πολιτικό γάμο. Είτε αυτά αφορούν το θεσμό της Υιοθεσίας, που δεν θα υπάρχει στο Σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, είτε άλλα, όπως τα περιουσιακά και τα κληρονομικά δικαιώματα. Μάλιστα, σύμφωνα με απόψεις έγκριτων νομικών, η καθιέρωση του Συμφώνου και οι νομικές δεσμεύσεις που συνεπάγεται (όπως η αμοιβαία αξίωση διατροφής, η συμμετοχή στα αποκτήματα κλπ.), οδηγεί στον χαρακτηρισμό της ελεύθερης συμβίωσης, ως ψευδεπίγραφης, πλέον. Πραγματικά ελεύθερη συμβίωση, μέχρι σήμερα, ήταν η νομικώς αρρύθμιστη συμβίωση, στα πλαίσια μιας απολύτως αδέσμευτης συμπεριφοράς της προσωπικότητας. Τώρα, προέχει το κοινωνικό κριτήριο και οι δεσμεύσεις του.
Η όλη φιλοσοφία του Συμφώνου είναι να υπάρξει μια κατάσταση νέας ισορροπίας, εναρμόνισης, ανάμεσα στα δικαιώματα της ελεύθερης συμβίωσης και στις υποχρεώσεις που δημιουργεί. Ανάμεσα στα ατομικά δικαιώματα και στα δικαιώματα του άλλου και της κοινωνίας. Ανάμεσα στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας και στο νομικό και κοινωνικό μας πολιτισμό. Υλοποιεί με την εναρμόνιση αυτή, τον παιδευτικό ρόλο της Δικαιοσύνης στην κοινωνία, ένα καθήκον της Δικαιοσύνης, στο οποίο ο αρμόδιος υπουργός δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα.
· Η Πολιτεία εφαρμόζει μια ηθική πολιτική
Με το νομοσχέδιο αυτό, υλοποιούνται οι δύο έννοιες της Καντιανής ελευθερίας, σύμφωνα με τις οποίες, κανείς δεν μπορεί να λάβει μέρος σε αναγκαστική ευτυχία, αλλά ο καθένας έχει το δικαίωμα στην ευτυχία, με τον τρόπο που επιλέγει, με την ελεύθερη βούλησή του.
Ελευθερία είναι επίση,ς η επιδίωξη ενός σκοπού που μπορεί να συνυπάρχει με την ελευθερία οποιουδήποτε άλλου, ο οποίος επιδιώκει επίσης έναν παρόμοιο σκοπό. Η αρχής της αμοιβαίας εξάρτησης σημαίνει μεν την δικαϊκή ισότητα όλων των ανθρώπων, υπό την έννοια της κοινής υποταγής στο νόμο της Πολιτείας.
Προχωρούμε λοιπόν μπροστά στον 21ο αιώνα. Η Ελληνική Πολιτεία βαδίζει μπροστά, εφαρμόζοντας μια «ηθική πολιτική», βασισμένη στα αναφαίρετα ανθρώπινα δικαιώματα της ελευθερίας και της ισότητας των πολιτών της.
Μια ηθική που έχει επιβληθεί μέσα στους αιώνες από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, έως τον Θωμά Ακινάτη και τον Καντ.
Οι πολίτες και κυρίως οι νέοι, πείθονται με τις ρυθμίσεις μας και προσχωρούν στη λογική και στην αγάπη που αναδύεται μέσα από τις γραμμές και το πνεύμα του νομοσχεδίου μας.