Κάτω από τις πανεπιστημιουπόλεις της Ευρώπης, το έδαφος τρίζει. Εδώ και πολλά χρόνια, οι Ευρωπαίοι λένε πως πρέπει να γίνει κάτι με την ανώτατη εκπαίδευση, ώστε να προετοιμαστούν καλύτερα για την «οικονομία της γνώσης». Διάφορα ταμπού όμως, που έχουν σχέση με τα δίδακτρα, την ιδιωτική χρηματοδότηση, τον ανταγωνισμό, εμποδίζουν την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων. Τώρα, για πρώτη φορά, είναι διακριτές κάποιες προθέσεις αλλαγής.
Τα προβλήματα των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων είναι γνωστά. Μόνο δύο, το Κέμπριτζ και η Οξφόρδη, περιλαμβάνονται στον κατάλογο των 20 καλύτερων πανεπιστημίων που συντάσσει το Πανεπιστήμιο της Σανγκάης. Οι Ευρωπαίοι δαπανούν 10.191 δολάρια ανά φοιτητή, έναντι 22.476 που δαπανούν οι Αμερικανοί. Το ποσοστό του ΑΕΠ για την ανώτερη εκπαίδευση είναι στην Ευρώπη 1,3% έναντι 2,9% στην Αμερική. Και στο σύνολό του είναι δημόσιο χρήμα. Μόνο το 24% των Ευρωπαίων σε ηλικία εργασίας έχουν πτυχίο, έναντι 39% των Αμερικανών. Οπως είναι λογικό, οι τελευταίοι έχουν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο στα βραβεία Νόμπελ.
Οπως γράφει όμως ο Εκόνομιστ, κάποιες αλλαγές έχουν ξεκινήσει. Η πρώτη, που είναι γνωστή ως «διαδικασία της Μπολόνια», περιλαμβάνει την εναρμόνιση των ευρωπαϊκών πτυχίων σε μια δομή αγγλοσαξονικού τύπου (μπάτσελορ, μάστερ και διδακτορικό). Παρά τις αντιστάσεις που υπήρξαν, στα τρία τέταρτα των χωρών ένα ποσοστό άνω του 60% των φοιτητών ακολουθούν πλέον σπουδές προσαρμοσμένες στη νέα δομή. Ο στόχος είναι τώρα να προωθηθεί η κινητικότητα στις αγορές εκπαίδευσης και εργασίας και να δοθεί περαιτέρω ώθηση στο δημοφιλές πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών «Ερασμος».
Ενα άλλο πανευρωπαϊκό πρόγραμμα είναι το νέο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνών, που θα χορηγήσει φέτος 335 εκατομμύρια ευρώ σε υποτροφίες για ατομικά ερευνητικά προγράμματα. Αλλά και μεμονωμένες χώρες αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες. Από το 2005, η Γερμανία επιτρέπει στα κρατίδιά της να επιβάλλουν δίδακτρα έως 1.000 ευρώ, σε μια προσπάθεια να δημιουργήσει επίλεκτα πανεπιστήμια. Η Ολλανδία έχει χορηγήσει μεγάλη αυτονομία στα πανεπιστήμια. Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ξεκίνησε μια εκστρατεία για τη συγκέντρωση 1,25 δισεκατομμυρίου λιρών. Η Βρετανία εισήγαγε δίδακτρα στην Αγγλία και την Ουαλία, που φτάνουν ως και τις 3.300 λίρες το χρόνο.
Και έρχεται η σειρά της Γαλλίας, όπου 1,4 εκατομμύριο φοιτητές σπουδάζουν σε 82 κρατικά πανεπιστήμια. Εδώ δεν υπάρχουν δίδακτρα ούτε επιλογή των φοιτητών κατά την είσοδό τους, με εξαίρεση το αναγκαίο baccalaureat. Στις αίθουσες επικρατεί συνωστισμός. Οι βιβλιοθήκες κλείνουν τα Σαββατοκύριακα. Το 52% των φοιτητών αποτυγχάνουν μετά τον πρώτο χρόνο. Και 90.000 φοιτητές εγκαταλείπουν κάθε χρόνο το πανεπιστήμιο χωρίς πτυχίο. Οι πιο λαμπροί φοιτητές ανταγωνίζονται για μια θέση στις grandes ecoles, που έχουν δίδακτρα. Και οι καλοί ερευνητές κάνουν καριέρα στο εξωτερικό.
Σε αυτό το κλίμα, η υπουργός Βαλερί Πεκρές εγκαινίασε στις 2 Ιουνίου το Toulouse School of Economics (TSE), μια οικονομική σχολή που ανήκει στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης 1. Η σχολή έχει αγγλικό όνομα και θα διδάσκει αποκλειστικά στα αγγλικά. Επιπλέον, έχει ήδη συγκεντρώσει 33 εκατομμύρια ευρώ από ιδιωτικούς χρηματοδότες, όπως η ΑΧΑ, η Total και η BNP Paribas. Το κράτος θα συμβάλει με το ίδιο ποσό.
Η Τουλούζη δεν είναι το μοναδικό παράδειγμα. Ανάλογες πρωτοβουλίες έχουν αναλάβει τα πανεπιστήμια της Γκρενόμπλ και του Στρασβούργου, σαράντα χρόνια μετά τον Μάη του '68...
Πηγή: The Economist, ΑΠΕ-ΜΠΕ