Μπορεί να κοιμηθήκαμε μια ώρα παραπάνω σήμερα, αλλά αυτή η αλλαγή της ώρας αμφισβητείται όλο και περισσότερο. Το μέτρο επινοήθηκε κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και εφαρμόστηκε στην Ευρώπη μετά τις κατά τις πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του 1970 για εξοικονόμηση ενέργειας. Από το 2001 όμως η αλλαγή της ώρας δύο φορές τον χρόνο επισημοποιήθηκε με κοινοτική οδηγία και αντιπροσωπεύει πλέον μια υποχρέωση για τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Μπορεί να κοιμηθήκαμε μια ώρα παραπάνω σήμερα, αλλά αυτή η αλλαγή της ώρας αμφισβητείται όλο και περισσότερο. Το μέτρο επινοήθηκε κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και εφαρμόστηκε στην Ευρώπη μετά τις κατά τις πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του 1970 για εξοικονόμηση ενέργειας. Από το 2001 όμως η αλλαγή της ώρας δύο φορές τον χρόνο επισημοποιήθηκε με κοινοτική οδηγία και αντιπροσωπεύει πλέον μια υποχρέωση για τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η αποτελεσματικότητα αυτού του μέτρου αμφισβητήθηκε σοβαρά τα τελευταία χρόνια και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρότειναν να σταματήσει η εφαρμογή του μέτρου.
Η κατάργηση της αλλαγής της ώρας στην Ευρώπη αποτέλεσε αντικείμενο δημόσιας διαβούλευσης μεταξύ Ιουλίου και Αυγούστου 2018. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου πραγματοποιήθηκε μια τεράστια έρευνα (4,6 εκατομμύρια ερωτηθέντες στα 28 κράτη μέλη της εποχής), το 84% των Ευρωπαίων πολιτών ήταν υπέρ της κατάργησης του μέτρου. Αυτή η έρευνα έδειξε επίσης ότι η αλλαγή ώρας κάθε έξι μήνες θεωρήθηκε ως «αρνητική» ή ακόμη και «πολύ αρνητική» εμπειρία από το 76% των συμμετεχόντων. Τα παράπονα που εκφράστηκαν για την αλλαγή της ώρας ήταν τότε πολυάριθμα. Πολλοί έκαναν λόγο για αύξηση του αριθμού των τροχαίων ατυχημάτων, ενώ η εξοικονόμηση ενέργειας θεωρήθηκε ασήμαντη, αλλά με συνέπειες στην ανθρώπινη υγεία.
Το 81% εκείνων που είχαν προβλήματα μετά την αλλαγή της ώρας αισθάνονται αδύναμοι και κουρασμένοι. Σύμφωνα με την έρευνα, το 69% αντιμετωπίζει διαταραχές ύπνου, το 41% δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί και το 30% αισθάνεται ευερέθιστο. Το 40% των γυναικών δηλώνει ότι υποφέρει σχεδόν δύο φορές πιο συχνά από προβλήματα υγείας μετά την αλλαγή της ώρας σε σχέση με τους άνδρες (23%).
Είναι «μόνο» μια ώρα αλλαγής, θα μπορούσε κανείς να αντιταχθεί. Γιατί αυτό έχει τόσο μεγάλο αντίκτυπο; Ο δρ Άλφρεντ Βίατερ από τη Γερμανική Εταιρεία Ιατρικής Ύπνου λέει ότι ο βιολογικός μας ρυθμός καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από εξωτερικούς παράγοντες, όπως το φως. Συγκεκριμένα, το μπλε συστατικό του πρωινού ήλιου καταστέλλει την ορμόνη του ύπνου μελατονίνη και προάγει την απελευθέρωση σεροτονίνης, η οποία μας ενεργοποιεί και μας βάζει σε θετική διάθεση. «Λόγω των αλλαγών -ειδικά την άνοιξη από την κανονική στη θερινή ώρα- «είναι απαραίτητες διαδικασίες προσαρμογής που αντιστοιχούν σε ένα μίνι jet lag», σύμφωνα με τον δρ Βίατερ. Η ορμονική μας ισορροπία μπορεί επίσης να μπερδευτεί. «Η προσαρμογή σε μια νέα ζώνη ώρας ρυθμίζεται από μια περιοχή του εγκεφάλου που είναι «το κύριο εσωτερικό χρονόμετρό μας και ρυθμίζει τις ημερήσιες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας του σώματος και την απελευθέρωση μελατονίνης, κορτιζόλης και αυξητικής ορμόνης». Εάν αυτό το εσωτερικό ρολόι μπερδευτεί λόγω μιας απότομης αλλαγής της ώρας, η απελευθέρωση ορμονών πρέπει να ρυθμιστεί ξανά. Ως εκ τούτου, ο Βίατερ είναι σαφώς αντίθετος για την αλλαγή της ώρας: «Ως αποτέλεσμα, ο πληθυσμός εκτίθεται τακτικά σε περιττούς κινδύνους για την υγεία», τονίζει.
Τον Σεπτέμβριο του 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μια οδηγία για την κατάργηση της θερινής ώρας και την εναρμόνιση των ζωνών ώρας εντός της ΕΕ. Το κείμενο αυτό εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Μάρτιο του 2019, πριν από το κρίσιμο στάδιο των διοργανικών διαπραγματεύσεων τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Ωστόσο, αν κρίνουμε από τον οδικό χάρτη που είναι διαθέσιμος στον ιστότοπο του Κοινοβουλίου , αυτές οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε αδιέξοδο εδώ και τρία χρόνια. Από τότε, αρκετοί παράγοντες έχουν καθυστερήσει σημαντικά την κατάργηση της αλλαγής.
Μεταξύ των λόγων που αναφέρθηκαν για την καθυστέρηση είναι η διαχείριση της πανδημίας Covid-19 και στη συνέχεια η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση «Υπάρχει πρόβλημα εύρους ζώνης» εξήγησε ο Σουηδός ευρωβουλευτής Τζέικομπ Νταλούντε. «Το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να διαχειριστεί τα πάντα ταυτόχρονα (...) και, επί του παρόντος, η Ευρώπη είναι πολύ απασχολημένη».
Το γιγάντιο ευρωπαϊκό σχέδιο ανάκαμψης μετά την πανδημία και η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία από τις 24 Φεβρουαρίου έχουν «αιχμαλωτίσει» σε μεγάλο βαθμό τις ευρωπαϊκές αρχές. Δεν έχει ακόμη καθοριστεί χρονοδιάγραμμα για την επανέναρξη των εργασιών για τις ζώνες ώρας εντός της ΕΕ.
Άλλωστε, δεν συμφωνούν όλοι οι παράγοντες για το πρόγραμμα που θα πρέπει να υιοθετηθεί σε περίπτωση λήξης του συστήματος αλλαγής της ώρας. Για να καθοδηγήσουν τους ευρωπαϊκούς φορείς λήψης αποφάσεων, περισσότεροι από 70 οργανισμοί δημόσιας υγείας υπέγραψαν τη Σύμβαση της Βαρκελώνης για τις πολιτικές για το ωράριο εργασίας τον Οκτώβριο του 2021. Η Σύμβαση προτείνει μια κατανομή της Ευρώπης σε τέσσερις ζώνες, για παράδειγμα, η Γερμανία, η Ελβετία και η Ιταλία θα έχουν διαφορά μιας ώρας από τη Γαλλία και τις χώρες της Μπενελούξ. Αυτή η πιθανή αλλαγή στις ευρωπαϊκές ζώνες ώρας ανησυχεί ορισμένους οικονομικούς παράγοντες.
Οι ανησυχίες αφορούν κυρίως το εμπόριο και την ευρωπαϊκή κοινή αγορά, η οποία θα μπορούσε να υποφέρει –τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της μετάβασης– από την αναδιάταξη του χρονοδιαγράμματος της ΕΕ. Αυτές οι συζητήσεις που συνδυάζουν την αλλαγή του χρόνου και την οικονομία δεν περιορίζονται στην Ευρώπη. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, η ερώτηση συχνά διχάζει τους γερουσιαστές, αναφέρει το Politico στον ιστότοπό του και οι συζητήσεις μερικές φορές είναι έντονες.
Θα δεχτούν οι οικονομικοί εταίροι μια τέτοια ανατροπή; Η ασάφεια παραμένει και οι πρόσφατες δηλώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν παρέχουν περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με αυτό το θέμα. «Εναπόκειται σε κάθε κράτος μέλος να αποφασίσει για τον τυπικό χρόνο που επιθυμεί να υιοθετήσει», λένε Ευρωπαίοι αξιωματούχοι . Εξηγούν ότι αυτές οι επιλογές θα πρέπει ιδανικά να λαμβάνουν υπόψη τις εθνικές διαβουλεύσεις και τον διάλογο μεταξύ γειτονικών χωρών. Αρκετά για να μπει το θέμα στις ρωμαϊκές καλένδες.