Να μην επαναληφθεί η οδυνηρή εμπειρία του περυσινού χειμώνα

Του Γρηγόρη Γεροτζιάφα*

Από την πρώτη μέρα της πανδημίας λέμε προς όλες τις κατευθύνσεις και γράφουμε σε όλες τις "γλώσσες" που μπορούμε να μιλήσουμε οτι

1. το COVID-19 δεν είναι βαριά γρίπη αλλά ένα σοβαρό νόσημα που προκαλεί πήξη του αίματος και ενεργοποίηση των ενδοθηλιακών κυττάρων των αγγείων -το long COVID-19 όπως και το οξύ COVID-19 φαίνεται οτι έχουν την ίδια παθο-φυσιολογική βάση.
2. χρειάζεται η εκπόνηση και εφαρμογή μίας γενική στρατηγική αντιμετώπισης της πανδημίας που ακολουθεί το μοντέλο πρόληψης και θεραπείας της φλεβικής θρομβοεμβολικής νόσου και όχι εκείνο της κοινής πνευμονίας της κοινότητας χωρίς να επιρρεάζεται από τα ευκαιριακά, απλουστευτικά και αισιόδοξα σενάρια (τέλος της πανδημίας, εξασθένηση του ιού, ανάκτηση ελευθερίας, κλπ).

Σήμερα δημοσιεύθηκε η μελέτη "Annual Mortality Related to Pulmonary Embolism in the U.S. Before and During the COVID-19 Pandemic". (Farmakis IT, Valerio L, Bikdeli B, Connors JM, Giannakoulas G, Goldhaber SZ, Hobohm L, Hunt BJ, Keller K, Spyropoulos AC, Barco S. J Am Coll Cardiol. 2022 Oct 18;80(16):1579-1581) που επιβεβαιώνει με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο τις δύο παραπάνω θέσεις που αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της στρατηγικής "Prevention-Detection-Anticipation" που επεξεργαστήκαμε στο Κέντρο Θρόμβωσης του Πανεπιστημίακού Νοσοκομείου Tenon και στο Ερευνητικό Τμήμα Cancer, Biology and Therapeutics - INSERM U939, Sorbonne University.

Τα βασικά ευρήματα της μελέτης που ανέλυσε τις αιτίες θανάτου στις ΗΠΑ από τις βάσεις δεδομένων των Centers for Disease Control and Prevention για τα έτη 2018-2019 και 2020 έχουν ως εξής:

• Η ετήσια θνησιμότητα που σχετίζεται με την πνευμονική εμβολή αυξήθηκε κατά 23.8% το 2020 σε σύγκριση με την περίοδο 2018-2019.
• Στην περίοδο της πανδημίας ο κίνδυνος θανάτου από πνευμονική εμβολή που σχετίζεται με το COVID-19 είναι υψηλότερος κατά 1.75 φορές στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες. Επίσης ο κίνδθυνος αυτός είναι υψηλότερος κατά 2.14 φορές στους πολίτες αφρικανικής καταγωγής σε σχέση με τους λευκούς πολίτες αντίστοιχης ηλικίας. Αυτό το εύρημα υποδηλώνει την σημαντική επίπτωση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων στην έκβαση του νοσήματος.
• Το 81% των θανάτων από πνευμονική εμβολή συνέβησαν κατά την διάρκεια της νοσηλείας στο νοσοκομείο και το υπόλοιπο 19% στο σπίτι. Αυτά τα νούμερα επιβεβαιώνουν τις γερμανικές νεκροτομικές μελέτες που δημοσιεύθηκαν ήδη τον Ιούνιο το 2020.
• Η θνησιμότητα που οφείλεται στην πνευμονική εμβολή σταθερά αυξανόταν κατά τους πρώτους μήνες της πανδημίας μέχρι που έφτασε σε πλατώ στους τελευταίους μήνες του 2020 αντανακλώντας την θετική επίδραση που είχε στην τιθάσευση του φαινομένου η ενημέρωση των πολιτών και η κινητοποίηση των γιατρών στην κοινότητα.
• Η συχνότητα θανατηφόρου πνευμονικής εμβολής ήταν σχεδόν δύο φορές μεγαλύτερη στους νεότερους ασθενείς (0-44 ετών) με COVID-19 (2.7%) σε σύγκριση με του ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας ή τους γηριατρικούς ασθενείς (1.4%). Αυτό το εύρημα επιβεβαιώνει για μια ακόμη φορά οτι είναι λάθος να περιορίζουμε το ενδιαφέρον μας για τον εμβολιασμό ή την εφαρμογή μη φαρμακευτικών επεμβάσεων μόνο στους ηλικιωμένους ή στις λεγόμενες "ευπαθείς ομάδες". Σήμερα στον χώρο των ειδικών της θρόμβωσης εφαρμόζεται η εξής αρχή "o εμβολιασμός είναι η αποτελεσματικότερη και ασφαλέστερη μέθοδος για να προστατευτούμε από την θανατηφόρο πνευμονική εμβολή που προκαλείται από το COVID-19"

Η ανάλυση της θνητότητας που οφείλεται στην πνευμονική εμβολή που προκαλείται από το COVID-19 επιβεβαιώνει τα δεδομένα που έγκαιρα επικοινωνήσαμε στην Ελλάδα (στους ειδικούς, τους πολιτικούς και στο ευρύ κοινό) τόσο με την διοργάνωση διεθνούς διαδικτυακού Συνεδρίου με έδρα την Ελλάδα τον Ιούνιου 2020 (https://www.hhg.gr/en/announcements/general-announcements/1386-1st-international-multidisciplinary-connected-congress-on-covid-19-update) όσο και με συστηματικές δημόσιες παρεμβάσεις μας στα ελληνικά ΜΜΕ και ΜΚΔ άλλα και με παρεμβάσεις και διαλέξεις σε επιστημονικές συναντήσεις και συνέδρια, σε συλλογικότητες πολιτών κλπ.

Τα πλέον πρόσφατα δεδομένα, για μια ακόμη φορά επιβεβαιώνουν οτι η πανδημία και οι καταστροφικές της συνέπειες στην δημόσια υγεία αλλά και στην οικονομία μπορεί να αντιμετωπιστεί με την ταυτόχρονη εφαρμογή της  ενιαίας στρατηγικής "Πρόληψη-Ανίχνευση-Πρόνοια", όπως την έχουμε διατυπώσει σε κείμενα διεθνών κατευθυντηρίων οδηγιών  που δημοσιεύθηκαν τον Σεπτέμβριο 2020 και 2021 και επανειλημμένα, από τον Ιούνιο του 2020 αναλύουμε στην Ελλάδα.

Η στρατηγική αυτή αποτελείται από 3 πυλώνες

Πρόληψη : Εμβολιασμός μαζικός και καθολικός, Μάσκες, Καθαρισμός Αέρα, Αποστάσεις.

Ανίχνευση : Επιδημιολογική επιτήρηση, ιχνηλάτηση, εντοπισμός και προστασία των πολιτών και των περιοχών υψηλού κινδύνου (πχ περιοχές με υψηλή περιβαλλοντικής ρύπανση, μεγάλο συνωστισμό στα μέσα μαζικής μεταφοράς ή στους χώρους εργασίας κλπ).

Πρόνοια:  έγκαιρη αντιμετώπιση των ασθενών με COVID-19 στο σπίτι, μέσα στην κοινότητα.

Το Ισραήλ,  εφάρμοσε αυτή την στρατηγική κυριολεκτικά από την πρώτη μέρα της πανδημίας με θεαματικά αποτελέσματα. Δυστυχώς στην Ελλάδα η Κυβέρνηση  έχοντας άλλη πολιτική φιλοσοφία ακολουθεί άλλη στρατηγική με συνέπεια τα δραματικά αποτελέσματα που όλοι γνωρίζουμε.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και το ECDC η πανδημία θα συνεχιστεί και ο κίνδυνος νέων φονικών πανδημικών κυμάτων θα συνεχίσει να είναι υψηλός.

Αρα, η ενίσχυση, η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός του Δημόσιου Εθνικού Συστήματος Υγείας είναι το γενικό πλαίσιο που είναι απαραίτητο για να λειτουργήσει η στρατηγική ΠΑΠ σε βάθος χρόνου.

Η διεκδίκηση ενός ισχυρού, μοντέρνου και περιφερειακά αναπτυγμένου/αποκεντρωμένου  Δημόσιου Εθνικού Συστήματος Υγείας είναι καθήκον των πολιτών και αποκτά ιδιαίτερο ειδικό βάρος για την αντιμετώπιση σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, της κρίσης δημόσιας υγείας που πυροδότησε η πανδημίας και επιδεινώνει ο πόλεμος και η ενεργειακή κρίση. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνούμε οτι η διεκδίκηση πρωτοβάθμιας περίθαλψης, τηλεϊατρικής, ισχυρού ΕΣΥ κλπ είναι πολιτικοί στόχοι που  ακόμη και αν αύριο ικανοποιηθούν δεν θα έχουν άμεσο αποτέλεσμα για τους επόμενους δύσκολους μήνες.

Σήμερα, όπως και πέρυσι τέτοιες μέρες, στην Ελλάδα ένα και μοναδικό εργαλείο είναι άμεσα διαθέσιμο για την προστασία της υγείας του λαού: Ο μαζικός καθολικός εμβολιασμός.

Εν όψει του δύσκολου χειμώνα που έρχεται, οι Ελληνικές αρχές και οι εκπρόσωποι του λαού πρέπει να κινηθούν γρήγορα ώστε να μην επαναληφθεί η οδυνηρή εμπειρία του περυσινού χειμώνα.

Σήμερα δεν υπάρχουν ούτε μυστικά, ούτε εκπλήξεις, ούτε άγνοια ως προς τον SARS-CoV-2, το COVID-19 την δυναμική της πανδημίας και τα μέτρα προστασίας της υγείας του λαού. 

*Ο Γρηγόρης Γεροτζιάφας ειναι Καθηγητής Αιματολογίας στην Ιατρική σχολή της Σορβόνης, Υπεύθυνος τμήματος θρόμβωσης στο νοσοκομείο Tenon στο Παρίσι και Διευθυντής της ερευνητικής ομάδας Καρκίνος και θρόμβωση INSERM U938.