Με τις θερμοκρασίες να υποχωρούν, καθώς πλησιάζουν οι χειμερινοί μήνες, το μόνο που έλειπε στην Ευρώπη ήταν οι εκρήξεις στους αγωγούς Nord Stream 1 και 2, στη Βαλτική θάλασσα. Οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου ήταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα και τώρα μένει μόνο ο Turk Stream που μεταφέρει αέριο στην νοτιοανατολική Ευρώπη, καθώς η Gazprom απειλεί να κλείσει και τους αγωγούς που διέρχονται από την Ουκρανία.
Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Με τις θερμοκρασίες να υποχωρούν, καθώς πλησιάζουν οι χειμερινοί μήνες, το μόνο που έλειπε στην Ευρώπη ήταν οι εκρήξεις στους αγωγούς Nord Stream 1 και 2, στη Βαλτική θάλασσα. Οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου ήταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα και τώρα μένει μόνο ο Turk Stream που μεταφέρει αέριο στην νοτιοανατολική Ευρώπη, καθώς η Gazprom απειλεί να κλείσει και τους αγωγούς που διέρχονται από την Ουκρανία.
Πολύ δύσκολη, ίσως άλυτη, η εξίσωση που θα προσπαθήσουν να επιλύσουν σήμερα στις Βρυξέλλες, οι 27 ευρωπαίοι υπουργοί ενέργειας. Ιδιαίτερα μάλιστα, καθώς οι Γερμανοί και οι «δορυφόροι» τους απορρίπτουν κάθε σκέψη για πλαφόν στην χονδρεμπορική τιμή του φυσικού αερίου.
Στο επίκεντρο της συνεδρίασης θα βρεθεί φυσικά το σαμποτάζ στους αγωγούς στη Βαλτική. Η σουηδική ακτοφυλακή ανακάλυψε μάλιστα και τέταρτη διαρροή από τους αγωγούς Nord Stream 1 και 2 στη Βαλτική, που μεταφέρουν φυσικό αέριο από τη Σιβηρία στην Ευρώπη. «Δύο από τις τέσσερα σημεία βρίσκονται στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Σουηδίας», δήλωσε η εκπρόσωπος της Σουηδικής Ακτοφυλακής Τζένι Λάρσον. Τα άλλα δύο βρίσκονται στην ΑΟΖ της Δανίας. Ποιος ευθύνεται για τις τέσσερις εκρήξεις στους αγωγούς που προκάλεσαν τις διαρροές αερίου, δεν είναι ακόμα σαφές. Η ασάφεια απέχει πολύ από το να διαλυθεί, αλλά οι ενδείξεις για σαμποτάζ επιβεβαιώνονται. «Φαίνεται να είναι μια πράξη προετοιμασμένη εδώ και καιρό, που θεωρείται ότι θα δημιουργήσει μια κατάσταση κρίσης στην αγορά ενέργειας», λέει ο Σεντρίκ Τεγέν, καθηγητής της Γεωπολιτική στην ενέργειας στο Παρίσι. «Το σαμποτάζ δημιουργεί συμπεριφορές αποθήκευσης και κερδοσκοπίας, που ανεβάζουν τις τιμές και αποσταθεροποιούν τις οικονομίες», προσθέτει ο Γάλλος καθηγητής.
Υποψίες για δύο
Οι υποψίες των περισσότερων αναλυτών περιστρέφονται όμως γύρω από τις δύο –πάλαι ποτέ- υπερδυνάμεις: τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Κατ` αρχήν η Μόσχα, ίσως θέλει να ασκήσει πίεση στους Ευρωπαίους, βλέποντας ότι η Ευρώπη αποσυνδέεται από το ρωσικό φυσικό αέριο και αναζητεί νέους προμηθευτές. Πριν λίγες ημέρες μάλιστα εγκαινιάστηκε ο νέος αγωγό μεταξύ Νορβηγίας και Πολωνίας. Με αυτήν την πιθανή δολιοφθορά, η Ρωσία θα έστελνε ένα μήνυμα στους Ευρωπαίους λέγοντας ότι «οι αγωγοί σας είναι ευάλωτοι, μπορούμε να τους καταστρέψουμε και να παρέμβουμε σημαντικά στον ενεργειακό σας εφοδιασμό», λένε στη «Ναυτεμπορική», διπλωματικές πηγές στις Βρυξέλλες.
Κάποιοι αναλυτές στρέφουν πάντως τα βέλη τους και προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.«Η Ουάσιγκτον εδώ και καιρό προσπαθεί να πετύχει την ενεργειακή αποσύνδεση Ρωσίας και Ευρώπης», λέει ο Γάλλος, Ολιβιέ Σμιτ, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κέντρο Πολεμικών Μελετών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας. «Η καταστροφή των αγωγών θα μπορούσε να ήταν ένας τρόπος να διασφαλιστεί ότι η Ρωσία σίγουρα δεν θα έχει πλέον οικονομική-ενεργειακή σύνδεση με την ΕΕ », ισχυρίζεται ο Γάλλος καθηγητής. Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι έτοιμες να υπονομεύσουν τα συμφέροντα των Ευρωπαίων συμμάχων τους. Τα τελευταία χρόνια πάντως, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν ταχθεί σαφώς κατά της κατασκευής του αγωγού Nord Stream 2, που είχε αποφασίσει η Γερμανία για να διπλασιάσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία.
Ο μεγάλος χαμένος
Σε κάθε περίπτωση, η Ευρώπη είναι στο στρατόπεδο των ηττημένων. Η ενεργειακή κρίση που πυροδοτήθηκε ακόμη περισσότερο από τον πόλεμο στην Ουκρανία μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική από οικονομική άποψη και για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου είναι τώρα κοντά στο 10πλάσιο του μέσου όρου των τελευταίων ετών. Η ενέργεια στην Ευρωζώνη κοστίζει περίπου το 2% του ΑΕΠ σε κανονικούς καιρούς, αλλά τώρα έχει εκτιναχθεί στα ύψη- περίπου στο 12%, λόγω της αύξησης των τιμών. Το υψηλό ενεργειακό κόστος σημαίνει ότι πολλές βιομηχανίες σε όλη την Ευρώπη θα περιορίσουν τη λειτουργία τους ή θα κλείσουν εντελώς. Αυτό σημαίνει ότι η Ευρώπη μπορεί να βυθιστεί σε βαθιά ύφεση τα επόμενα χρόνια, αν και διαφέρουν οι εκτιμήσεις για το μέγεθος της κρίσης.
Η πράξη δολιοφθοράς στη Βαλτική εγείρει πολύ σημαντικά ερωτήματα ασφάλειας για το μέλλον, καθώς έρχεται στο φως η ευπάθεια του ευρωπαϊκού ενεργειακού εφοδιασμού. «Είναι πιθανές και άλλες δολιοφθορές της ίδιας τάξης», λέει ο καθηγητής Τεγέν. «Μπορούμε να σκεφτούμε τον αγωγό φυσικού αερίου BTE που συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με την Τουρκία, όπου το αέριο φορτώνεται σε δεξαμενόπλοια LNG προς την κατεύθυνση της Ευρώπης. Αλλά και τους αγωγούς φυσικού αερίου που συνδέουν την Αλγερία και την Ιταλία ή τη Νορβηγία με την Πολωνία», προσθέτει ο Γάλλος καθηγητής. Για να είμαστε σαφείς: η Ευρώπη δεν θα γίνει φτωχή. Ούτε θα «παγώσουν» όλοι οι Ευρωπαίοι αυτόν τον χειμώνα. Οι δεξαμενές αερίου έχουν γεμίσει σε μεγάλο βαθμό, ενώ Γερμανία και Γαλλία κρατικοποίησαν τις μεγάλες επιχειρήσεις κοινής ωφελείας -με σημαντικό κόστος- για να ελαχιστοποιήσουν τα βάρη σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Απώλεια ανταγωνιστικότητας
Μακροπρόθεσμα όμως, ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει η Γηραιά ήπειρος είναι η απώλεια της οικονομικής ανταγωνιστικότητας, λόγω της επιβράδυνσης της οικονομικής ανάπτυξης. Το φθηνό φυσικό αέριο από τη Ρωσία, φαίνεται να έχει χαθεί δια παντός. Σταδιακά, η οικονομία της ΕΕ θα προσαρμοστεί βέβαια, αλλά η μετάβαση σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας θα πάρει χρόνο. Και θα κοστίσει ακριβά. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα αντικαταστήσουν κάποια στιγμή τα ορυκτά καύσιμα παρέχοντας φθηνή ηλεκτρική ενέργεια. Αλλά δεν μπορούν εύκολα να υποκαταστήσουν το φυσικό αέριο για βιομηχανική χρήση. Ακόμη και το εισαγόμενο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), θα είναι πολύ πιο ακριβό.
Τα νέα είναι άσχημα για την Ευρώπη. Μόλις το 2005, η ΕΕ αντιπροσώπευε το 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Αν η οικονομία της ευρωζώνης συρρικνωθεί-όπως αναμένεται-κατά 3% το 2023-24 και στη συνέχεια αρχίσει να αναπτύσσεται με 0,5%, όπως πριν την πανδημία, το ποσοστό της Ευρώπης στο παγκόσμιο ΑΕΠ θα μπορούσε ως το 2030 να έχει μειωθεί στο 10%. Η ενεργειακή κρίση της Ευρώπης, αλλά και η διαφαινόμενη αποδυνάμωση της Ρωσίας, θα οδηγήσει σε έναν κόσμο όπου η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι οι δύο μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις. Και η ΕΕ στη Β` Εθνική…