Οι Ισλανδοί μοιάζει να βγαίνουν από ένα νέο μυθιστόρημα του Φραντς Κάφκα, όπου όλοι είναι ένοχοι εξ ορισμού.
Ολες οι μεγάλες τράπεζες της χώρας εθνικοποιήθηκαν και όλοι οι Ισλανδοί συνειδητοποίησαν ότι χρωστάνε εκατομμύρια δολάρια ο καθένας. Σε ποιον, δεν ξέρουν. Τα θλιμμένα πρόσωπα των πολιτικών, των τραπεζιτών και των εφοπλιστών προσθέτουν μια τελευταία πινελιά σ' αυτόν τον σουρεαλιστικό πίνακα.
Η κατάσταση μπορεί να συγκριθεί μόνο με την πτώση του Τείχους του Βεολίνου, το 1989, και με τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Αντί να βρίσκονται όμως στο ρόλο του θεατή, οι Ισλανδοί είναι πρωταγωνιστές.
Τα 500 πλουσιότερα στελέχη τραπεζών έχασαν τη δουλειά τους μέσα σε μια νύχτα. Πολλοί ακόμα περιμένουν να υποστούν το διπλό κτύπημα της ανεργίας και της απώλειας των σπιτιών τους, καθώς οι δόσεις των στεγαστικών δανείων εκτοξεύτηκαν στα ύψη.
Οταν το χρηματιστήριο του Ρέικιαβικ άνοιξε ξανά την περασμένη Τρίτη, ύστερα από τρεις ημέρες αναστολής των συναλλαγών, ο δείκτης του έχασε το 75% της αξίας του. Ουρές σχηματίζονται μπροστά στις τράπεζες για ξένα νομίσματα, αλλά υπάρχει όριο στις αναλήψεις, καθώς πολλές ξένες τράπεζες αρνούνται να δεχθούν το νόμισμα της Ισλανδίας.
Οι εισαγωγείς και οι εξαγωγείς δεν μπορούν να βρουν συνάλλαγμα για να κάνουν τη δουλειά τους. Οι ισλανδοί τουρίστες που βρίσκονται στο εξωτερικό συναντούν προβλήματα για να πάρουν μετρητά από τα ΑΤΜ. Η βρετανική κυβέρνηση εφάρμοσε τον αντιτρομοκρατικό νόμο για να «παγώσει» τα κεφάλαια μιας ισλανδικής τράπεζας. Και ο κατάλογος είναι ακόμη μακρύς: ο τίτλος του σεναρίου θα μπορούσε να είναι «ο εφιάλτης της παγκοσμιοποίησης».
«Νομίζαμε πως είχαμε φίλους, στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες», γράφει στη «Herald Tribune» ο Γκάουτι Κρίστμανσον, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ρέικιαβικ. «Τους αναζητήσαμε την ώρα που τους είχαμε ανάγκη και διαπιστώσαμε ότι ήταν απορροφημένοι από τα δικά τους προβλήματα. Μόνο οι Σκανδιναβοί έτειναν χείρα βοηθείας και στη συνέχεια, ξαφνικά, οι Ρώσοι. Αυτός ο κόσμος έχει αλλάξει».
Οι Ισλανδοί ανακάλυψαν τον καπιταλισμό τη δεκαετία του '90, όταν έριξαν χρήματα σε διαμερίσματα, σπίτια, αυτοκίνητα, γκάτζετς και μετοχές. Το κακό ήταν ότι αυτά τα χρήματα ήταν δανεικά. Υστερα από μια περίοδο στερήσεων, επιτέλους απολάμβαναν τις ελευθερίες του καπιταλισμού και των πιστωτικών καρτών. Πίστεψαν ότι τα πράγματα ήταν απλά - έτσι, τουλάχιστον, τους διαβεβαίωναν ξανά και ξανά οι υπέρμαχοι της ελεύθερης αγοράς. Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, θα μπορούσαν εύκολα να πληρώσουν τα δάνειά τους και τις στεγαστικές κάρτες. Ωσπου ήλθε η περασμένη εβδομάδα.
Τώρα που οι Ισλανδοί διαπιστώνουν ότι δεν θα τα βγάλουν εύκολα πέρα, το σοκ είναι τόσο μεγάλο, ώστε δεν αισθάνονται ούτε οργή ούτε θλίψη.
«Νομίζαμε ότι η Ισλανδία είναι μια ανεξάρτητη χώρα που μπορεί να φροντίσει τον εαυτό της χωρίς τη βοήθεια της Ρωσίας ή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ότι το νόμισμά μας είχε κάποιο νόημα, και ότι μπορούσαμε να έχουμε εταιρείες, και εταιρείες σε όλο τον κόσμο», συνεχίζει ο Κρίστμανσον. «Δεχθήκαμε άκριτα το καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο μοιάζει τώρα με ένα γιγάντιο καζίνο χωρίς ιδιοκτήτη. Πιστέψαμε ότι μπορούμε να βρούμε χρήματα από το πουθενά, και σήμερα καταλαβαίνουμε ότι τα χρήματά μας δεν έχουν καμιά αξία. Και κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει, ούτε οι πολιτικοί ούτε οι τραπεζίτες ούτε οι εφοπλιστές».
Κατά σύμπτωση, το φθινόπωρο θα εκδοθεί στη χώρα η νέα έκδοση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου. Ισως λοιπόν, καταλήγει ο ισλανδός καθηγητής, η Ισλανδία του Κάφκα να έχει ένα εντελώς διαφορετικό τέλος απ' αυτό που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί.
Πηγή: International Herald Tribune, ΑΠΕ-ΜΠΕ