Ο Στάλιν, το 1937 και το 1949 κάνοντας εθνοκάθαρση, εκτόπισε στα κάτεργα της Σιβηρίας δεκάδες χιλιάδες ελληνοποντίων που άφησαν τα κορμιά τους στους πάγους
Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη
Πριν από τη μικρασιατική καταστροφή, οι Ελληνοπόντιοι που κατέφυγαν στη Ρωσία, αριθμούσαν μαζί με τους παλιούς που είχαν διαφύγει μερικά χρόνια πριν, τους 650.000! Με την έλευση των Μπολσεβίκων στην εξουσία, ιδίως επί Στάλιν το 1937, άλλαξε ο ρυθμός της ζωής τους και η κατάσταση τους χειροτέρευσε. Και όσοι πίστευαν πως οι Ελληνοπόντιοι στον Καύκασο γλύτωσαν την Κεμαλική γενοκτονία, επλανήθησαν! Την σκυτάλη από τους κεμαλικούς εξολοθρευτές, πήραν το 1937 οι Σοβιετικοί.
Ο Στάλιν, για να εξαλείψει τις εθνότητες στον Καύκασο και στην Κριμαία, δρομολόγησε σκληρούς διωγμούς με το νόμο των εκτοπισμών. Εκτόπισε προς τη Σιβηρία, το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν όλους τους ξένους υπηκόους. Αλλά ξένοι υπήκοοι εκεί, ήταν μόνο Έλληνες!.. Στη Νότιο Ρωσία, οι διώξεις το 1937 πήραν τρομακτικές διαστάσεις. Εξόρισαν στη Σιβηρία, πάνω από 50.000 Έλληνες ηλικίας από 16 ετών και άνω!
Η Λίζα Ορφανίδου που ζούσε στο Βλαδικαυκάς, μου είχε πει για τους διωγμούς, όταν επισκέφθηκα το 2008 την περιοχή: «Την άνοιξη του 1937, έκλεισαν τις εκκλησιές, υποχρέωσαν τους παπάδες να πετάξουν τα ράσα κι έβαλαν λουκέτο στα σχολεία. Δύο δάσκαλοι, οι Θεόφιλος Λεβαντίδης και ο Απόστολος Μιχαηλίδης που αντέδρασαν, συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν και παραδόξως, μετά από λίγο καιρό, τους έβγαλαν από τα κελιά νεκρούς! Δουλειές στους ΄Ελληνες δεν έδιναν και ούτε τους έπαιρναν στο Στρατό για να μην έχουν –υποτίθεται- δικαιώματα. Και όλα αυτά, για να μας υποχρεώσουν ή να φύγουμε ή να γίνουμε Ρώσοι, αλλάζοντας τα ελληνικά διαβατήρια με ρώσικα. Μετά άρχισαν οι εξορίες…»
Ο Θανάσης Βασιλειάδης, κάτοικος Βλαδικαυκάς, μου είχε πει: « Εδώ ζούσαμε 5.000 Πόντιοι από τους οποίους, οι 1600 εστάλησαν εξορία στην Σιβηρία. Εγώ και φίλοι μου, 18-20 ετών, κρυφτήκαμε να μη μας πάρουν… …»
Οι σταλινικές αρχές, διέλυσαν τις ελληνικές κοινότητες, δήμευσαν τις περιουσίες, έκλεισαν εκκλησίες και σχολεία και απαγόρευσαν την έκδοση και κυκλοφορία εφημερίδων στην ελληνική γλώσσα. Και στις αρχές του 1949 εκτόπισαν και πάλι δεκάδες χιλιάδες ομογενών μας από την Νότιο Ρωσία, Καύκασο, Γεωργία (πατρίδα του Στάλιν) προς τα Γκουλάγκ της Σιβηρίας. Η συμπεριφορά τους ήταν βάναυση, άδικη και αδικαιολόγητη, γιατί οι Έλληνες στρατεύθηκαν και πολέμησαν γενναία εναντίον των χιτλερικών στρατευμάτων κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1941-45) με πολλούς νεκρούς και τραυματίες.
Ένας, από τους επιζώντες στα σταλινικά γκουλάγκ ήταν και o Παύλος Κερδεμελίδης. Γεννήθηκε το 1910 στην Τραπεζούντα και το 1918 διέφυγε στην Κριμαία. Τον συνάντησα το 2000 στη Νέα Σμύρνη, σε ηλικία 90 ετών και μου δήλωσε: «Από την Κριμαία μας πήγαν μέσω Φεργκανά- Τασκέντ στη Σιβηρία. Ήμασταν 25.000 άτομα. Σκάβεις πέντε μέτρα και είναι παγωμένη η γη, σαν κρύσταλλο. Από εκεί βγάζαμε κάρβουνο. Αν έκανες τη «νόρμα», δηλαδή 7 κυβικά, σου έδιναν 700 γραμ. ψωμί και 500 γραμ. κάτι σαν τσάι και αν δεν το έκανες σου έδιναν τα μισά. Το πρωί μας πήγαιναν στη δουλειά οι φρουροί με σκυλιά συνοδεία, περπατούσες ίσα εμπρός και αν πήγαινες δεξιά ή αριστερά σε τουφέκιζαν! Το βράδυ από τη σκληρή δουλειά, αν δεν μπορούσε κάποιος να γυρίσει, τον τουφέκιζαν! Κρυφά έκανα την προσευχή μου λέγοντας «γενηθήτω το θέλημα σου!» κι έτσι επέζησα. Μας άφησαν ελεύθερους, όταν πέθανε ο Στάλιν. Από τις 25.000 γυρίσαμε πίσω μόνο 600!!! Οι άλλοι άφησαν στους πάγους τα κορμιά τους…»
Τον Σεπτέμβριο του 1949, τους διωγμούς θα φέρει στον ΟΗΕ ο αρχηγός της Ελληνικής αντιπροσωπείας, μόνιμος υφυπουργός Εξωτερικών Παναγιώτης Πιπινέλης. Όταν ο αρχηγός της Σοβιετικής αντιπροσωπείας Αντρέι Βισίνσκι, μίλησε για τρομοκρατία στην Ελλάδα και εκτελέσεις κομμουνιστών, ο Πιπινέλης του απάντησε: «θα πρέπει να μας πείτε, δια τους διωγμούς των 100.000 Ελληνοποντίων οι οποίοι ζουν σήμερον υπό συνθήκας ισοδυναμούσας με την προς θάνατον καταδίκην, αλλά και δια τους 17.000 ΄Ελληνες του Καυκάσου, της ιδιαιτέρας σας πατρίδος κ. Βισίνσκι, που εστείλατε από τας αρχάς του 1949 εξορία στη Σιβηρία, υπό άθλιες συνθήκες. Τι έχουν γίνει!» Και πρόσθεσε: «Πολλαί οικογένειαι Ελληνοποντίων, διεμελίσθησαν με την εκτόπισιν των εις διάφορα μέρη, άλλαι αποδεκατίσθησαν κατά την διαδρομήν προς τους τόπους εξορίας πεζοπορούντες επί ημέρας εβδομάδας και μήνας, νηστικοί ως επί το πλείστον και υπό αντίξοες συνθήκες, χιλιάδες πέθαναν από τας κακουχίας». Και όσοι επέζησαν, για να επιστρέψουν στις εστίες τους αναγκάσθηκαν να αλλάξουν την ελληνική τους υπηκοότητα...