Του Δημήτρη Τζάνα,
οικονομολόγου
Του Δημήτρη Τζάνα,
οικονομολόγου
ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ του εναρμονισμένου πληθωρισμού στην Ευρωζώνη για τον Αύγουστο (στο 9,1% από το 8,5% του Ιουλίου) και η αυστηρή ρητορική του Τζερόμ Πάουελ σε σχέση με την πολιτική της Federal για την τιθάσευσή του φέρνουν και πάλι στο επίκεντρο το ζήτημα του πληθωρισμού. Ας δούμε λοιπόν μερικά δεδομένα για να κατανοήσουμε τι πρέπει να περιμένουμε να συμβεί τα επόμενα χρόνια αναφορικά με τον πληθωρισμό και τους τρόπους αντιμετώπισής του στην παγκόσμια οικονομία.
ΑΠΟΤΕΛΕΙ βασική επισήμανση η υφιστάμενη τεράστια ανισορροπία μεταξύ του ύψους των επιτοκίων και του ύψους του πληθωρισμού. Στις ΗΠΑ οι αποδόσεις των 10ετών ομολόγων είναι στο 3,1% και ο πληθωρισμός στο 8,5%, στην Ευρωζώνη τα 10ετή βρίσκονται στο 1,4% και ο πληθωρισμός στο 9,1%, στην Ιαπωνία ο πληθωρισμός είναι στο 2,6% και τα 10ετή στο 0%, στη Βρετανία ο πληθωρισμός είναι στο 10,1% και τα 10ετή στο 2,6%, στον Καναδά ο πληθωρισμός είναι στο 7,6% και τα 10ετή στο 3,1% και στη χώρα μας ο πληθωρισμός είναι στο 11,1% και τα 10ετή στο 4,2%. Στον αντίποδα, στο Χονγκ Κονγκ ο πληθωρισμός είναι στο 1,9% και τα 10ετή στο 3% και στην Ινδία ο πληθωρισμός είναι στο 6,7% και τα 10ετή στο 7,3%. Η διατήρηση ενός τέτοιου σκηνικού σύντομα θα απειλήσει με αποσταθεροποίηση το τραπεζικό σύστημα του δυτικού κόσμου, καθώς θα οδηγήσει σε φυγή από τις καταθέσεις και σε ενθάρρυνση αυξημένων πιστοδοτήσεων, αν παραμείνει για καιρό τέτοια ανισορροπία. Οι Κεντρικές Τράπεζες επομένως πρέπει να δράσουν άμεσα σε σχέση με την αναπροσαρμογή των επιτοκίων, ανεξάρτητα από τους λόγους που έχουν οδηγήσει στον αυξημένο πληθωρισμό, αφού η περιοριστική νομισματική πολιτική συμβάλλει στη μείωση του πληθωρισμού μόνο μέσω μικρότερης ζήτησης.
ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ έχουν γίνει αντιληπτά από τους κεντρικούς τραπεζίτες, όμως έπρεπε να φτάσουμε στους 6 μήνες διάρκεια της ουκρανικής κρίσης για να συνειδητοποιήσουν τις ευθύνες τους και να αλλάξουν ρότα. Αυτό συνέβη για δύο λόγους: πρώτον, γιατί πίστευαν ότι η ουκρανική κρίση θα ολοκληρώσει σύντομα τον κύκλο της. Δεύτερον, γιατί συνειδητοποιούσαν ότι τα αυξημένα επιτόκια θα παρεμποδίσουν την είσοδο της παγκόσμιας οικονομίας σε ανάκαμψη σε συνέχεια της διετούς πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων. Επιπλέον, μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα φερεγγυότητας σε υπερχρεωμένα κράτη και αδυναμία εξυπηρέτησης των δανείων από επιχειρήσεις με υψηλό βαθμό δανεισμού, προκαλώντας νέο κύμα ΜΕΔ για τις τράπεζες. Όμως, η αξιολόγηση των επιπτώσεων από τη δράση σε σχέση με την αδράνεια οδήγησε τον Πάουελ στην απόφαση για άμεσες και επαναλαμβανόμενες δράσεις, συνεκτιμώντας μάλιστα και τις εμπειρίες από ανάλογες καταστάσεις του παρελθόντος. Ιδιαίτερα δε εκείνες της περιόδου 1973-79, με τον Πολ Βόλκερ να επαναφέρει το 1982 τα υψηλά επιτόκια, βλέποντας τον πληθωρισμό να επιμένει μετά τη χαλάρωση του 1980. Έτσι, οι Κεντρικές Τράπεζες αλλάζουν ρόλο για τις αγορές που τα τελευταία 20 χρόνια είχαν συνηθίσει να βλέπουν μόνο τις φιλικές προς αυτές δράσεις τους στις συνθήκες της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2007-2008 και στην πανδημία του 2020, οδηγώντας τα παρεμβατικά επιτόκια στο μηδέν και μοιράζοντας χρήματα στους πολίτες!
ΟΙ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ, με τη σειρά τους, έχουν τις δικές τους ευθύνες. Και αυτές αντιδρούν σαν πολιτικοί σε πρώτο στάδιο όταν εκδηλώνεται πληθωρισμός που τείνει σε διψήφια επίπεδα. Έτσι, για να αποφύγουν το πολιτικό κόστος συνομολογούν σε μισθολογικές αυξήσεις, συμβάλλοντας στην εδραίωση των πληθωριστικών προσδοκιών με τη συνέχιση του σπιράλ επαναλαμβανόμενων αυξήσεων τιμών-αυξήσεων μισθών. Με δεδομένο δε ότι ο σημερινός πληθωρισμός τροφοδοτείται από τη συνεχή αύξηση του ενεργειακού κόστους (φυσικού αερίου και πετρελαίου) λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και λόγω των αυξημένων τιμών πολλών πρώτων υλών και αρκετών τρόφιμων, οι κυβερνήσεις οφείλουν να επικεντρώνουν τις δράσεις τους στην πλευρά της προσφοράς, οι αρρυθμίες της οποίας συνιστούν τα γενεσιουργά αίτια του φαινομένου: Να συμβάλουν πρωταρχικά στη λήξη του πολέμου το ταχύτερο δυνατό. Να βρουν τρόπους να αντικατασταθεί η προσφορά φυσικού αερίου και πετρελαίου από άλλες χώρες εκτός της Ρωσίας. Να παραχθεί ενέργεια με άλλες πρώτες ύλες, και με τις μη φιλικές προς το περιβάλλον ανάμεσά τους, μέχρις ότου τελειώσει η κρίση, αναστέλλοντας πρόσκαιρα τον σχεδιασμό του ενεργειακού μετασχηματισμού. Ενδιάμεσα, να επιδοτήσουν τους παραγωγούς ενέργειας, ώστε οι μεν καταναλωτές να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στο δυσβάστακτο αυξημένο κόστος, οι δε επιχειρήσεις να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Να επιδιώξουν τη μείωση των προβλημάτων λόγω των αρρυθμιών της εφοδιαστικής αλυσίδας και εκείνων που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή, όπως λιγότερα αγροτικά προϊόντα λόγω ξηρασίας.
ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΑ, ο πληθωρισμός που ξεκίνησε το 2021 και κλιμακώθηκε το 2022 τροφοδοτείται από τα φαινόμενα που προκάλεσαν τα περιοριστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας το 2021. Το 2022 προστίθεται η ενεργειακή και η απειλούμενη επισιτιστική κρίση, που συντελούνται ως αποτέλεσμα της ουκρανικής κρίσης. Αν και ο πληθωρισμός σε μικρό βαθμό μόνο σχετίζεται με την εκδήλωση υπερβάλλουσας ζήτησης, οι Κεντρικές Τράπεζες καλούνται να τον πολεμήσουν για τους λόγους που επισημάνθηκαν. Είναι όμως ευθύνη των κυβερνήσεων η λήψη των κατάλληλων μέτρων για τη βελτίωση των συνθηκών προσφοράς για να κερδηθεί η αντιπληθωριστική μάχη και να επανέλθει η κανονικότητα στην παγκόσμια οικονομία. Διαδικασία που, όπως έδειξαν ανάλογες λιγότερο σύνθετες καταστάσεις του παρελθόντος, όπως η ενεργειακή κρίση της δεκαετίας του ’70, απαιτεί μεσομακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα (πάνω από 5 χρόνια) για να επανέλθει ο πληθωρισμός σε μικρά μονοψήφια επίπεδα.