Σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου, η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί απαραίτητη συνιστώσα της δημοκρατικής διακυβέρνησης. Πέραν του θεσμικού της χαρακτήρα στην ομαλή κοινωνική λειτουργία, η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί έναν δυναμικό και αναντικατάστατο συντελεστή για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας, την προστασία του περιβάλλοντος και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Οι τομείς αυτοί αποτελούν τις βασικές συνιστώσες για Βιώσιμη Ανάπτυξη σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Νίκος Ταμπακίδης
Πρώην Δήμαρχος Αγίων Αναργύρων
Πρώην Γ.Γραμματέας Περιφέρειας Ιονίων Νήσων
Σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου, η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί απαραίτητη συνιστώσα της δημοκρατικής διακυβέρνησης. Πέραν του θεσμικού της χαρακτήρα στην ομαλή κοινωνική λειτουργία, η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί έναν δυναμικό και αναντικατάστατο συντελεστή για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας, την προστασία του περιβάλλοντος και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Οι τομείς αυτοί αποτελούν τις βασικές συνιστώσες για Βιώσιμη Ανάπτυξη σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Το σημερινό θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δίνει στους ΟΤΑ τη δυνατότητα, αλλά και την υποχρέωση, να προωθήσουν πολιτικές και δράσεις που άπτονται όλων των αναπτυξιακών τομέων όπως ο Αθλητισμός, η Απασχόληση, η Ασφάλεια, η Ενέργεια, η Κοινωνική πολιτική, οι Μεταφορές, η Παιδεία, η Οικονομία, το Περιβάλλον, η Πολιτική προστασία, ο Πολιτισμός, η Ψυχαγωγία, κ.ά.
Βάσει των προαναφερθέντων, αποτελεί δήλωση του προφανούς ότι η πραγμάτωση του οράματος για κοινωνική βελτίωση στα πλαίσια της βιώσιμης Ανάπτυξης πρέπει να γίνει σε ένα πολύ σύνθετο και απαιτητικό λειτουργικό περιβάλλον. Συνεπώς, για να μπορέσουν να ανταποκριθούν ικανοποιητικά στην αποστολή τους οι δήμοι πρέπει να ασκήσουν διοίκηση με τρόπο οργανωμένο, αποδοτικό και πολυδιάστατο.
Αλλά δεν αρκούν οι γενικόλογες διαπιστώσεις. Τι σημαίνει, σε ρεαλιστικούς όρους και προτάσεις, ότι «οι δήμοι πρέπει να ασκήσουν διοίκηση με τρόπο οργανωμένο, αποδοτικό και πολυδιάστατο»;
Δε θα σταθούμε στα τετριμμένα περί ανάγκης αναβάθμισης των ικανοτήτων και γνώσεων του προσωπικού τόσο σε επίπεδο αιρετών όσο και διοικητικών στελεχών. Αυτή η ανάγκη είναι αυταπόδεικτη και πρέπει να αποτελεί συνεχές μέλημά μας μέσω των δράσεων της δια βίου μάθησης.
Το ίδιο αυταπόδεικτη είναι και η ανάγκη εισαγωγής κανόνων της επιστήμης της Οργάνωσης και της Πληροφορικής στη λειτουργία των δήμων. Πέραν όμως αυτών, υπάρχουν δύο σημεία ευρύτερου ενδιαφέροντος για τα οφέλη που μπορούμε και πρέπει να επιδιώξουμε για χώρο της Ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τη βοήθεια του κλάδου της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
Να θυμίσουμε εδώ ότι η Κεντρική Κυβέρνηση, η Περιφέρεια ή ο Δήμος δεν είναι οι μοναδικές κοινωνικές δομές. Υπάρχουν επαγγελματικοί Σύλλογοι, Επιμελητήρια και Συνδικαλιστικές οργανώσεις. Υπάρχει η Εκκλησία, οι Εθελοντικές οργανώσεις και οι ΜΚΟ. Υπάρχουν, πάνω από όλα, οι πολίτες. Όλοι αυτοί οι συντελεστές στις οργανωμένες και προηγμένες κοινωνίες είναι εταίροι σε αυτό που λέγεται κοινωνικό όραμα και βούληση. Στο πλαίσιο της Διακυβέρνησης ένα (ανομοιογενές) άθροισμα ατόμων ή ομάδων μετατρέπεται σε (λειτουργικό και δυναμικό) σύνολο που λέγεται ανθρώπινη κοινωνία. Γίνεται ένα σύνολο με κοινές επιδιώξεις και στόχους. Σχηματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Δήμος είναι υποσύνολο της πόλης.
Το πρώτο σημαντικό σημείο είναι η δυνατότητα να θεραπεύσουμε τη διαπιστωμένη συστημική αδυναμία από την έλλειψη διαλειτουργικότητας μεταξύ των Δήμων. Εδώ και δεκαετίες, ο κάθε Δήμος αντιλαμβάνεται και εφαρμόζει κατά το δοκούν έννοιες που έχουν άμεση σχέση με την εξυπηρέτηση, τη στήριξη, τη συμμετοχή, αλλά και τις υποχρεώσεις του πολίτη. Το ίδιο ισχύει για την παραγωγή δεικτών, τον προσδιορισμό της παραγωγικότητας και την κοστολόγηση των υπηρεσιών. Αυτό έχει ολέθριες επιπτώσεις τόσο στην ποιότητα και το κόστος των παρεχόμενων υπηρεσιών, όσο και στη δυνατότητα παροχής ολοκληρωμένων υπηρεσιών («υπηρεσίες χωρίς ραφή» είναι ο διεθνής επιστημονικός όρος) από την Αυτοδιοίκηση.
Το πρόβλημα είναι ξεκάθαρο: Η Αυτοδιοίκηση δε μπορεί να αποτελεί μία Βαβέλ διαδικασιών, πρωτοβουλιών και ανταγωνιστικών διεκδικήσεων. Βεβαίως, οι τοπικές ιδιαιτερότητες απαιτούν να υπάρχει η δυνατότητα τοπικών επιλογών. Αυτή είναι βασική αρχή της Αυτοδιοίκησης. Αλλά ζούμε στην εποχή των δικτύων. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι η πλήρης - και κυρίως η άναρχη - λειτουργική αυτονόμηση, όχι μόνο δεν παρέχει ελευθερία επιλογών στις τοπικές κοινωνίες, αλλά αντιθέτως τις απομονώνει και τις μαραζώνει.
Στο σημείο αυτό είναι κρίσιμο να συνειδητοποιήσουμε ότι τα κορυφαία συλλογικά όργανα της Αυτοδιοίκησης πρέπει κατεπειγόντως να προωθήσουν πολιτικές και μέτρα διαλειτουργικότητας στο χώρο της Αυτοδιοίκησης. Υπάρχουν συγκεκριμένες δράσεις και προσεγγίσεις για αυτό το στόχο που στηρίζονται στην εκτεταμένη χρήση εργαλείων της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Σε διαφορετική περίπτωση, το έργο «λειτουργικής αναβάθμισης» θα το αναλάβει η «αγορά». Με κανόνες και οδηγίες που εξυπηρετούν μεγαλοσυμφέροντα, θα υποχρεωθούν Δήμοι και Περιφέρειες να προσαρμόσουν τη λειτουργία τους στις επιταγές και τα συμφέροντα των «αγορών».
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, πρέπει όσοι υπηρετούν συλλογικά όργανα της Αυτοδιοίκησης, να μπορέσουν να αντιληφθούν το μέγεθος των ευθυνών τους: Δήμος ή Περιφέρεια που δεν ανήκει σε ενιαίο και ισχυρό διαλειτουργικό δίκτυο είναι έρμαιο των αετονύχηδων που θα υπάρχουν πάντοτε στους επιχειρηματικούς και πολιτικούς κύκλους. Να το διατυπώσουμε και διαφορετικά: Όσο τα συλλογικά όργανα της Αυτοδιοίκησης δε θα κινούνται αποτελεσματικά για να εξασφαλίσουν δράσεις και διαδικασίες διαλειτουργικότητας, τόσο θα συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε την ανοηματική - και έντεχνα υποτιμητική - αναφορά σε βαθμούς και όχι σε δίκτυα της Αυτοδιοίκησης.
Το δεύτερο σημείο όπου η ηλεκτρονική διακυβέρνηση είναι ένα πανίσχυρο και αποτελεσματικό μέσο είναι η προστασία και η ανάδειξη της πολυπλοκότητας και της κοινωνικής ωφέλειας που προκύπτει από τη λειτουργία του θεσμού της Αυτοδιοίκησης. Πιστεύω, πως η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών δεν έχει ιδέα για την πολυπλοκότητα, το βάθος και το μέγεθος της κοινωνικής ωφέλειας από την λειτουργία του θεσμού της Αυτοδιοίκησης. Ποιος φταίει;
Φταίμε όλοι, αλλά το ζητούμενο δεν είναι παρελθούσες παραλείψεις ή λάθη. Αυτό που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι για να γίνει αντιληπτή και κατανοητή η έκταση και η σημασία του έργου φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρέπει να αναλυθούν και να προσδιοριστούν οι πολύπλοκες Συνέργειες που αναπτύσσονται σε ένα σύνθετο σύστημα όπως αυτό της σύγχρονης ανθρώπινης κοινωνίας. Η Πληροφορική αποτελεί έναν πολύτιμο συνεργάτη που μπορεί να διαχειριστεί και να αναδείξει την πολυπλοκότητα του έργου των Δήμων και των Περιφερειών. Το χρειάζεται ο πανταχόθεν βαλλόμενος θεσμός της Αυτοδιοίκησης, το χρειάζονται όλοι οι αιρετοί και κυρίως οι πολίτες.