Η ιατρική κοινότητα περιμένει με αγωνία και πολλές ελπίδες περισσότερα στοιχεία για τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της κλινικής δοκιμής του φαρμάκου Dostarlimab.
Της Ανθής Αγγελοπούλου
Μια πολλά υποσχόμενη ανακάλυψη για τη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου, η οποία έγινε σε ένα μικρό δείγμα ασθενών από επιστήμονες στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι κάθε ασθενής που υποβλήθηκε στη συγκεκριμένη θεραπεία είχε μια επιτυχημένη ύφεση του καρκίνου του για ένα τουλάχιστον έτος.
Το χορηγούμενο φάρμακο, που ονομάζεται dotarlimab και πωλείται με την εμπορική ονομασία Jemperli, είναι ένα φάρμακο ανοσοθεραπείας που χρησιμοποιείται στη θεραπεία του καρκίνου του ενδομητρίου και για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε σε κλινική έρευνα για το εάν μπορεί να είναι αποτελεσματικό και κατά των όγκων του καρκίνου του ορθού.
Η έρευνα –που χρηματοδοτείται από πολλούς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένης της φαρμακευτικής εταιρείας GlaxoSmithKline, η οποία κατασκευάζει το Jemperli– δεν έχει τελειώσει ακόμα, και αυτά είναι μόνο προκαταρκτικά αποτελέσματα που αναφέρονται μέχρι στιγμής. Στην κλινική δοκιμή συμμετείχαν 18 ασθενείς. Επί του παρόντος, συνολικά 12 ασθενείς έχουν ολοκληρώσει τη θεραπεία και έχουν υποβληθεί σε παρακολούθηση τουλάχιστον έξι μηνών. Και στους 12 η νόσος είναι σε πλήρη ύφεση και δεν υπάρχουν ενδείξεις του καρκίνου. Σύμφωνα με τους New York Times και στους υπόλοιπους 6 ασθενείς έχουμε εξίσου θετικά αποτελέσματα (δεν έχει όμως παρέλθει το εξάμηνο της παρακολούθησης μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας). Συνολικά η μελέτη αναμένεται να συμπεριλάβει περίπου 30 ασθενείς.
Τα πρώιμα αποτελέσματα που ανακοινώθηκαν στο «The New England Journal of Medicine» είναι εκπληκτικά, με την ερευνητική ομάδα να επισημαίνει, ότι η επιτυχής ύφεση του καρκίνου που παρατηρείται σε κάθε ασθενή που έλαβε μέρος στη μελέτη μπορεί να είναι άνευ προηγουμένου για παρέμβαση αντικαρκινικού φαρμάκου.
Ο Luis Diaz Jr. ογκολόγος από το Memorial Sloan Kettering Cancer Center (MSK), και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης μιλώντας στους New York Times είπε ότι είναι κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στην ιστορία καταπολέμησης του καρκίνου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα θετικά αποτελέσματα είναι και στους 12 ασθενείς που έχουν ολοκληρωθεί μέχρι στιγμής. Οι ασθενείς που έλαβαν μέρος είχαν όγκους με γενετικές μεταλλάξεις που ονομάζονται ανεπάρκεια επιδιόρθωσης ασυμφωνίας (MMRd), που παρατηρήθηκαν σε ένα υποσύνολο περίπου 5-10% ασθενείς με καρκίνο του ορθού.
Οι ασθενείς με τέτοιους όγκους σύμφωνα με τους επιστήμονες, τείνουν να ανταποκρίνονται λιγότερο στη χημειοθεραπεία και στις ακτινοβολίες, γεγονός που αυξάνει την ανάγκη για χειρουργική αφαίρεση των όγκων.
Επίσης, οι μεταλλάξεις MMRd έχουν τη δυνατότητα να κάνουν τα καρκινικά κύτταρα πιο ευάλωτα στην ανοσολογική απόκριση - η οποία ενισχύεται από έναν παράγοντα της ανοσοθεραπείας - σε αυτή την περίπτωση, έναν αναστολέα σημείου ελέγχου, ο οποίος απελευθερώνει περιορισμούς στα ανοσοκύτταρα ώστε να μπορούν να σκοτώσουν πιο αποτελεσματικά τα καρκινικά κύτταρα.
Όπως εξήγησε ο κ. Diaz «Όταν αυτές οι μεταλλάξεις συσσωρεύονται στον όγκο, διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο επιτίθεται στα ταλαιπωρημένα από μεταλλάξεις καρκινικά κύτταρα. Έτσι, σκεφτήκαμε, ας δοκιμάσουμε το φάρμακο ως πρώτη γραμμή θεραπείας πριν κάνει μετάσταση ο καρκίνος».
Συνήθως, οι ασθενείς με αυτά τα είδη όγκων του ορθού μπορεί να αναμένουν να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία πριν από τη χειρουργική αφαίρεση του καρκίνου και δυστυχώς, για πολλούς οι θεραπείες αυτές έχουν μακροχρόνιες συνέπειες που μπορεί να διαρκέσουν για το υπόλοιπο της ζωής τους.
«Η τυπική θεραπεία για τον καρκίνο του ορθού με χειρουργική επέμβαση, ακτινοβολία και χημειοθεραπεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα σκληρή για τους ανθρώπους λόγω της θέσης του όγκου», επισημαίνει η ιατρός ογκολόγος της MSK Andrea Cercek, και συγγραφέας της μελέτης συμπληρώνοντας «Μπορεί να υποφέρουν από δυσλειτουργία του εντέρου και της ουροδόχου κύστης που αλλάζει τη ζωή τους, ακράτεια, στειρότητα, σεξουαλική δυσλειτουργία και πολλά άλλα».
Ωστόσο, φαίνεται ότι η τύχη στην καταπολέμηση του καρκίνου είναι με το μέρος της επιστήμης καθώς, στη συγκεκριμένη μελέτη όλοι οι ασθενείς που έλαβαν μέρος δοκιμή μέχρι στιγμής αποφύγει εντελώς αυτές τις διαδικασίες θεραπείας και τις σχετικές παρενέργειές τους.
Στη μελέτη φάσης 2, οι ασθενείς έλαβαν dotarlimab κάθε τρεις εβδομάδες για έξι μήνες, ενώ η τυπική χημειοακτινοθεραπεία και η χειρουργική επέμβαση θα ακολουθούσαν εάν οι όγκοι επέστρεφαν. Ευτυχώς αυτό δεν έγινε και έπειτα από έξι μήνες παρακολούθησης, και οι 12 ασθενείς της μελέτης έδειξαν «πλήρη κλινική ανταπόκριση», χωρίς ενδείξεις όγκων που μπορούσαν να εμφανιστούν μέσω μαγνητικής τομογραφίας, σαρώσεων PET, ενδοσκόπησης και βιοψίας και άλλων εξετάσεων.
«Η Δρ Cercek μου είπε ότι μια ομάδα γιατρών εξέτασε τις εξετάσεις μου», εξηγεί ο Sascha Roth, ο πρώτος ασθενής που εγγράφηκε στη δοκιμή. «Και επειδή δεν μπορούσαν να βρουν κανένα σημάδι καρκίνου, μου είπε ότι δεν υπήρχε λόγος να με κάνει να υπομείνω την ακτινοθεραπεία».
Ήπιες οι παρενέργειες
Αναφορικά με τις παρενέργειες οι επιστήμονες εξήγησαν ότι περίπου τα 3/4 των ασθενών μέχρι αυτή τη στιγμή έχουν βιώσει ήπιες ή μέτριες παρενέργειες, όπως εξάνθημα, κνησμός, κόπωση και ναυτία – αλλά κανένας δεν έχει δει επανεμφάνιση του καρκίνου, με τη διάμεση παρακολούθηση να είναι το ένα έτος ενώ, μερικοί ασθενείς, όπως ο Roth, δεν έχουν καρκίνο για δύο χρόνια.
Ανάγκη για μεγαλύτερο εύρος ασθενών
«Όταν έχουμε δεδομένα για ολόκληρη την ομάδα, θα έχουμε μια πληρέστερη εικόνα για το πόσο ασφαλής και αποτελεσματική είναι η ντοταρλιμάμπη σε ασθενείς με καρκίνο του ορθού, αν και χρειάζεται ακόμη πολύ περισσότερη μελέτη σε ευρύτερες ομάδες ασθενών. Μέχρι τότε, πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα τρέχοντα αποτελέσματα τόσο με αισιοδοξία όσο και με προσοχή», λέει η ογκολόγος Hanna K. Sanoff από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Chapel Hill, η οποία έγραψε τα σχόλια για τα ευρήματα της μελέτης.
Σύμφωνα με την ίδια, μια κλινική πλήρης ανταπόκριση στη θεραπεία δεν αποτελεί υποκατάστατο για τον μακροπρόθεσμο έλεγχο του καρκίνου, καθώς παρόλο που οι αναστολείς όπως το dotarlimab μπορεί να έχουν αποτελέσματα που διαρκούν χρόνια, γενικά αναμένεται επανεμφάνιση του καρκίνου σε μια μειοψηφία ασθενών με όγκους.
Η Hanna K. Sanoff τόνισε ότι έχουν πολύ λίγα δεδομένα για τη διάρκεια του χρόνου που απαιτείται για να διαπιστωθεί εάν μια κλινική πλήρης ανταπόκριση στο dotarlimab ισοδυναμεί με ίαση και ότι χρειάζονται επίσης, μεγαλύτερης κλίμακας αναπαραγωγή των αποτελεσμάτων για να είναι σίγουροι για τα οφέλη του φαρμάκου καθώς, μέχρι στιγμής αυτά έχουν παρατηρηθεί μόνο σε μια μειοψηφία ασθενών με όγκους MMRd.
Επιπροσθέτως, δεν γνωρίζουν αυτή τη στιγμή εάν τα αποτελέσματα αυτής της μικρής μελέτης που διεξήχθη στο Κέντρο Καρκίνου Memorial Sloan Kettering θα μπορούν να γενικευθούν σε έναν ευρύτερο πληθυσμό ασθενών με καρκίνο του ορθού.
Μια πολλά υποσχόμενη θεραπεία
Να σημειωθεί ότι οι ερευνητές έχουν ξεκινήσει ήδη να διερευνούν εάν η μοναδική τους προσέγγιση ανοσοθεραπείας θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει ασθενείς με άλλους όγκους που έχουν MMRd, όπως ορισμένους τύπους καρκίνου του στομάχου, του προστάτη και του παγκρέατος.
«Είναι νωρίς και υπάρχουν ακόμα πολλά που δεν γνωρίζουμε, αλλά εάν περαιτέρω έρευνα μπορεί να αναπαράγει τη φωτεινή υπόσχεση που υπαινίσσεται και σ’ αυτή τη περίπτωση, μπορεί να είμαστε μάρτυρες της ανάπτυξης ενός νέου είδους θεραπείας για τον καρκίνο» παραδέχεται η Sanoff.
Ωστόσο, παρά τις αβεβαιότητες που υπάρχουν ακόμα, όλη η ερευνητική και οι ασθενείς τους, οι οποίοι συμφώνησαν να παραιτηθούν από την τυπική θεραπεία για ένα πολλά υποσχόμενο αλλά άγνωστο μέλλον με ανοσοθεραπεία, μας στέλνουν μια πρώιμη εικόνα μιας επαναστατικής αλλαγής θεραπείας για τον καρκίνο που διαφαίνεται πολύ ελπιδοφόρα.
Με στοιχεία από
https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa2201445