Ο «Φιλοκτήτης» του Σοφοκλή παρουσιάζεται από τα Θεατρικά Δρώμενα-Ίασμος το καλοκαίρι αυτό, σε επιλεγμένα θέατρα και Φεστιβάλ της Ελλάδας και της Κύπρου. Το έργο, σκηνοθετεί η Μαρλέν Καμίνσκυ, σε μετάφραση Γιώργου Μπλάνα.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Ο «Φιλοκτήτης» του Σοφοκλή παρουσιάζεται από τα Θεατρικά Δρώμενα-Ίασμος το καλοκαίρι αυτό, σε επιλεγμένα θέατρα και Φεστιβάλ της Ελλάδας και της Κύπρου. Το έργο, σκηνοθετεί η Μαρλέν Καμίνσκυ, σε μετάφραση Γιώργου Μπλάνα.
Ο Σοφοκλής στον «Φιλοκτήτη» δραματοποιεί ένα επεισόδιο από τον Τρωικό Κύκλο, σύμφωνα με το οποίο ο Οδυσσέας και ο νεαρός Νεοπτόλεμος στέλνονται από τον Αχαϊκό στρατό στη Λήμνο για να φέρουν τον διάσημο τοξότη Φιλοκτήτη στην Τροία. Ο Φιλοκτήτης είχε εγκαταλειφθεί στο νησί πριν από δέκα χρόνια, εξαιτίας μιας ειδεχθούς πληγής που προκλήθηκε από δάγκωμα φιδιού. Τώρα, όμως, οι Αχαιοί μαθαίνουν πως σύμφωνα με μια προφητεία, εκείνος και το θεϊκό του τόξο είναι απαραίτητοι για την άλωση της Τροίας. Ο Οδυσσέας έχει ένα σχέδιο, αλλά η επιτυχία του εξαρτάται μόνο από τον Νεοπτόλεμο. Πρόκειται για ένα σχέδιο τολμηρό, με σοβαρές πιθανότητες να αποτύχει. Ωστόσο, η αποτυχία δεν αποτελεί επιλογή, καθώς για τους τρεις άνδρες και τους ναύτες του Νεοπτόλεμου δεν υπάρχει διαφυγή από το έρημο νησί πριν η αποστολή -μια αποστολή που επιτάσσει η μοίρα- εκπληρωθεί.
Γεμάτο συμβολισμούς και μια μεταφυσική φόρτιση, ο «Φιλοκτήτης» είναι από τα τελευταία και πιο πολυεπίπεδα έργα του Σοφοκλή. Εξερευνά με τρόπο εντυπωσιακό τα ηθικά όρια στην επιδίωξη του οφέλους, της αριστείας και της δόξας. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, αγγίζει το ζήτημα της υποχρέωσης του ανθρώπου απέναντι σε μια θεϊκή βούληση και στην ίδια του τη μοίρα, ενώ μελετά διεξοδικά τον σωματικό και συναισθηματικό πόνο και τη συσχέτισή τους με το μυαλό και το πνεύμα.
Στον ρόλο-πρόκληση του πολυμήχανου Οδυσσέα βρίσκουμε τη Μαρία Πρωτόπαππα· μιλήσαμε μαζί της.
Από τις σκέψεις για Ιατρική, στο Θέατρο Τέχνης. Πώς πήρατε την απόφαση να γίνετε ηθοποιός και ποιες ήταν οι πιο καθοριστικές στιγμές στη μέχρι τώρα πορεία σας;
«Η ενασχόληση με την Τέχνη και με το θέατρο ήταν μια βαθιά ανάγκη και όχι μια απόφαση για επαγγελματική κατεύθυνση. Πέρασαν χρόνια για να γίνει μονόδρομος στη ζωή μου. Και για πολλά χρόνια, επίσης, πάλευα με δεύτερες σκέψεις, δηλαδή πως θα έπρεπε ή θα ήθελα να κάνω και κάτι διαφορετικό. Με ενδιέφερε το να δοκιμάζω να “μπαίνω” σε ζωές και εμπειρίες που δεν ήταν οι δικές μου. Με ενδιέφερε η έκφραση, ο λόγος και το σώμα που δεν χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή. Το ίδιο και η ομαδική εργασία, με όλες τις δυσκολίες της συνεννόησης και της πειθαρχίας σε ένα κοινό όραμα, πάνω σε ένα κείμενο. Όλες μα όλες οι στιγμές στην πορεία ήταν καθοριστικές· τα “ναι”, τα “όχι”, οι συνεργάτες, οι δάσκαλοι, οι συγγραφείς, τα λάθη, οι ελλείψεις, όλα διαμόρφωσαν και διαμορφώνουν ακόμα το “σκέπτεσθαι”, τον τρόπο και την οπτική μου. Πρωτίστως, όμως, με ενδιέφερε η μελέτη της ανθρώπινης ψυχής και συμπεριφοράς και οι αιτίες που τις διαμορφώνουν. Και, φυσικά, η επικοινωνία ιδεών με έναν βιωματικό- σωματικό τρόπο».
Ήταν ένας πολύ παραγωγικός χειμώνας, καθώς είχατε παρουσία και στο θέατρο και την τηλεόραση. Πώς αισθάνεστε μετά από τόσους μήνες αδράνειας, λόγω πανδημίας;
«Δεν ένιωσα ποτέ αδρανής. Η ανάπαυλα από την κοινωνικότητα και την επαφή με τον κόσμο, κατά κάποιον τρόπο, ήταν ένα διάστημα που μου έδωσε ευκαιρία για ανατροφοδότηση. Δεν ήταν κενός χρόνος για μένα, αντιθέτως ήταν ένας χρόνος προετοιμασίας».
To καλοκαίρι θα ενσαρκώσετε τον Οδυσσέα στην τραγωδία του Σοφοκλή «Φιλοκτήτης». Πώς προσεγγίσατε τον συγκεκριμένο ήρωα;
«Ακολουθώντας τις οδηγίες της σκηνοθέτιδας Μαρλένε Καμίνσκυ, είμαι στη διαδικασία της ένταξης του “Οδυσσέα” μου στην παράσταση, με έναν τρόπο που θα βοηθά την θηλυκότητα να ενταχθεί σε ένα έργο που μιλά για έναν μιλιταριστικό και αμιγώς αρσενικό τρόπο ύπαρξης και να εξυπηρετήσει τη διαφορετική οπτική της πολιτικής και της διπλωματίας μέσω του λόγου και ενίοτε της χειραγώγησης του ανθρώπινου δυναμικού μέσω του λόγου. Με απλά λόγια, ανάμεσα στους άντρες που λειτουργούν με το ήθος πολεμιστή, να εμφανιστεί ως καταλύτης το ήθος ενός πολιτικού, που δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει το ψέμα, την απάτη και την χειραγώγηση ως μέσον για να πετύχει έναν στόχο, αναίμακτα».
Ήταν πρόκληση για εσάς το γεγονός ότι -στερεοτυπικά τουλάχιστον- είναι ένας αμιγώς «ανδρικός» ρόλος;
«Ναι, έχει ενδιαφέρον, παρόλο που δεν σκοπεύω να υποδυθώ τον Άντρα, αλλά τη Σκέψη του και τον τρόπο λειτουργίας του».
Τι κάνει διαχρονική τη συγκεκριμένη τραγωδία;
«Η τραγωδία είναι εκ φύσεως διαχρονική, διότι μας τοποθετεί απέναντι σε πανανθρώπινα διλήμματα της ζωής, σε ερωτήματα που δεν έχουν απάντηση. Εκεί χρειάζεται να πάρεις θέση, και ό,τι και να αποφασίσεις θα έχει ένα συγκεκριμένο κόστος όσο και όφελος».
Στον «Φιλοκτήτη» είναι εμφανές το δίλημμα μεταξύ προσωπικής ηθικής και όσων επιτάσσει η εξουσία. Υπερασπιζόμενη τι, δεν θα κάνατε ποτέ πίσω, αψηφώντας νόμους και κοινωνικές συμβάσεις;
«Η προσωπική ηθική που αναφέρετε, στον “Φιλοκτήτη”, δεν είναι ακριβώς προσωπική, αλλά η ηθική ενός πολεμιστή με τους συμπολεμιστές του· μιλάει για ανθρώπους που υποτίθεται πως πολεμούν για έναν κοινό σκοπό, αλλά έχουν διαφορετική οπτική στο πώς φτάνουν στον στόχο, δηλαδή υποστηρίζοντας ο ένας τον άλλο ή υπονομεύοντας και αδικώντας όποιον δεν τους είναι χρήσιμος. Το θέμα είναι η ηθική μέσα σε μια κοινωνία και το αξιακό σύστημα που ακολουθεί η ηγεσία. Πετάμε και εγκαταλείπουμε; Ή διατηρούμε τη Φιλία και τιμούμε τον αδύναμο που δεν μας εξυπηρετεί πλέον; Διαλέγεις την επίτευξη ενός σημαντικού στόχου ή την δικαιοσύνη και την ανθρωπιά; Για μένα, προσωπικά, η φροντίδα για τον αδύναμο είναι σημάδι πολιτισμού και ανθρωπιάς».
Ο «Φιλοκτήτης» είναι σύμβολο της ανθρώπινης εγκατάλειψης. Πόσο πρόθυμη είμαστε ως κοινωνία να συνδράμουμε τον αδύναμο και ν’ αγκαλιάσουμε το διαφορετικό;
«Εάν σκεφτείς, εδώ στην Ελλάδα, ας πούμε, τους ανθρώπους που κυκλοφορούν με αμαξίδιο, το ότι το αστικό περιβάλλον είναι ακατάλληλο για αυτούς, παίρνεις την απάντηση: Πως λέμε ένα μεγάλο “όχι”, σε πολλές μερίδες συμπολιτών μας».
Πολλές φορές επιχειρείται μια «επικαιροποίηση» των αρχαίων κειμένων που, τελικά, παρουσιάζονται «πειραγμένα». Ποια είναι η γνώμη σας σχετικά μ’ αυτό;
«Δεν ξέρω σε τι αναφέρεστε ακριβώς. Τα έργα τέχνης πολύ συχνά παίρνουν πρώτη ύλη από τα “κλασσικά”, αυτό γινόταν ανέκαθεν και είναι θεμιτό. Εάν επικοινωνείται η αλλαγή του πρωτότυπου στο κοινό δεν νομίζω πως υπάρχει πρόβλημα. Τα αρχαία, ας πούμε, κείμενα είναι εκεί στη θέση τους και δεν βλάπτονται. Από την άλλη, ό,τι βλέπουμε, επειδή ήδη μεταφράζονται από την αρχαία στην νεοελληνική γλώσσα , είναι ήδη μεταποιημένα κατά κάποιον τρόπο από έναν δημιουργό».
Πιστεύετε στη μοίρα;
«Εάν εννοείτε στο πεπρωμένο ως κάτι συμπαγές και μη αναπόφευκτο ή μη συνδημιουργούμενο από εμάς και τις συνθήκες, όχι».
Πώς επιλέγετε να περνάτε τον ελεύθερο σας χρόνο; Τι σας ξεκουράζει, τι σας γεμίζει την καρδιά;
«Μια καλή παρέα, τα παιδιά, οι κουβέντες, οι περίπατοι μου αρέσουν».
Ταυτότητα παράστασης
«Φιλοκτήτης» του Σοφοκλή
Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας
Σκηνοθεσία: Μαρλέν Καμίνσκυ
Σκηνογράφος: Γιώργος Γεωργίου
Ενδυματολόγος: Γιάννης Μετζικώφ
Πρωτότυπη μουσική χορικών και διδασκαλία: Ευαγγελία Βελλή-Κοσμά
Πρωτότυπη μουσική: Constantine Skourlis
Φωτισμοί: Αλίκη Δανέζη-Knutsen
Βοηθός σκηνοθέτη: Νατάσα Πετροπούλου
Πρωταγωνιστούν: Τάσος Νούσιας (Φιλοκτήτης), Μαρία Πρωτόπαππα (Οδυσσέας), Γιώργος Αμούτζας (Νεοπτόλεμος)
Χορός: Αλέξανδρος Φιλιππόπουλος (Κορυφαίος του Χορού), Παντελής Αρουσαλίδης, Μάρκος Γέττος, Βαγγέλης Κρανιώτης, Βαγγέλης Μάγειρος, Τάσος Θεοφιλάτος (Έμπορος)
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 22 ΙΟΥΛΙΟΥ 32ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΡΧΑΙΑΣ ΗΛΙΔΑΣ
ΣΑΒΒΑΤΟ 23 ΙΟΥΛΙΟΥ ΠΡΕΒΕΖΑ-ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΚΗΠΟΘΕΑΤΡΟ Γ.ΡΙΤΣΟΣ
ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΙΟΥΛΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΑ-ΘΕΑΤΡΟ Ε.Η.Μ.(ΦΡΟΝΤΖΟΥ)
ΔΕΥΤΕΡΑ 25 ΙΟΥΛΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΑ-ΘΕΑΤΡΟ Ε.Η.Μ.(ΦΡΟΝΤΖΟΥ)
ΤΡΙΤΗ 26 ΙΟΥΛΙΟΥ ΛΑΡΙΣΑ-ΚΗΠΟΘΕΑΤΡΟ ΑΛΚΑΖΑΡ
ΠΕΜΠΤΗ 28 ΙΟΥΛΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ ΒΟΛΟΥ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29 ΙΟΥΛΙΟΥ 51ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΟΛΥΜΠΟΥ- ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 5 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων – Καβάλα 21:30
ΣΑΒΒΑΤΟ 6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων - Καβάλα21:30
ΚΥΡΙΑΚΗ 7 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Αμφιθέατρο Σίβηρης - Κασσάνδρα, Χαλκιδική 21:30