Eνα αυτοκίνητο και ένα σπίτι. Αυτό ονειρεύονται οι χιλιάδες μετανάστες που φτάνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και σε χώρες με κουλτούρα της ιδιοκτησίας όπως είναι η Ισπανία. Και δεν είναι μόνο αυτοί. Το ίδιο όνειρο έχουν πολίτες με χαμηλά εισοδήματα, που τα τελευταία χρόνια εκπλήρωσαν το όνειρο της ιδιοκτησίας, χάρη στους χαλαρούς όρους με τους οποίους πήραν δάνεια. Το νοίκι πέρασε σε δεύτερη μοίρα, μόνο για ανθρώπους που ήθελαν μια προσωρινή κατοικία, όπως είναι οι νέοι, οι πρόσφατα διαζευγμένοι και οι «φρέσκοι» μετανάστες.
Αλλά αυτά ανήκουν πλέον στο παρελθόν. Οι πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ισπανίας, της Ιρλανδίας ή της Βρετανίας ξυπνούν απότομα από το όνειρο της αγοράς ενός σπιτιού. «Το όνειρο ήταν στην πραγματικότητα εφιάλτης», λέει ο Ουίλιαμ Γκούτζμαν, διευθυντής του Διεθνούς Κέντρου Δημοσιονομίας του Γέιλ. Η κουλτούρα της ιδιοκτησίας είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στην Ισπανία (με ποσοστό 82% επί του συνόλου), στην Ιρλανδία (79%) και στην Ελλάδα (74%), ενώ το αντίθετο συμβαίνει στη Γαλλία (56%), τη Γερμανία (51%) και την Ολλανδία (54%). Οσο για τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Μπους έθεσε εξαρχής ως πρώτη προτεραιότητα την επίτευξη μιας «κοινωνίας των ιδιοκτητών».
Αλλά η «κοινωνία των ιδιοκτητών» αποδείχθηκε φιάσκο. Στις αρχές του 2007, το 69,1% των Αμερικανών ζούσαν σε ιδιόκτητο σπίτι. Σήμερα, το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί σε 67,8% και η πτώση αυτή είναι η μεγαλύτερη της τελευταίας εικοσαετίας.
Αυτοί που αγόρασαν περισσότερα σπίτια τα τελευταία χρόνια ήταν οι μειονότητες, και κυρίως οι Ισπανόφωνοι και οι Ασιάτες. Οι μισοί από αυτούς είχαν πέρυσι δικό τους σπίτι, αλλά με την κρίση των ενυπόθηκων δανείων υψηλού ρίσκου (subprimes) πολλοί πρέπει τώρα να τα εγκαταλείψουν. Αυτό εξηγεί την τεράστια αύξηση των ενοικίων. Το κέντρο μελετών του Χάρβαρντ είχε προβλέψει ότι από το 2005 ως το 2015 θα υπήρχαν 1,8 εκατομμύρια επιπλέον ενοικιαζόμενα σπίτια, αλλά ο αριθμός τους έχει υπερβεί ήδη το 1,5 εκατομμύριο. «Σε όλες τις πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών παρατηρείται μια δραματική πτώση των τιμών, από 10% ως 20%», λέει ο Γκούτζμαν. «Καλιφόρνια, Φλόριντα, Τέξας, Νέα Υόρκη. Η κατοικία δεν αποτελεί πλέον την καλύτερη επένδυση».
Η κρίση αυτού του κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου ξεκίνησε στις ΗΠΑ, αλλά «κτύπησε» και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, κυρίως στην Ισπανία, την Ιρλανδία και τη Βρετανία. Η πτώση των τιμών κατά 15% επιτρέπει μόνο σε 600.000 άτομα να αγοράσουν σπίτι. Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι η ζήτηση ενοικιαζόμενων αυξήθηκε κατά 50% μέσα σε ένα μόνο χρόνο. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, 1,6 εκατομμύρια Βρετανοί ηλικίας 18 ως 40 ετών καταφεύγουν στο νοίκι.
Οπως λέει ο βρετανός οικονομολόγος Σάιμον Ρούμπινσον, «οι τράπεζες δεν έφτασαν να δώσουν δάνεια με εξόφληση σε 50 χρόνια, όπως έγινε στην Ισπανία, αλλά οι όροι ήταν κι εδώ πολύ χαλαροί», τονίζει. «Οχι μόνο μείωσαν τα επιτόκια, αλλά χρηματοδοτούσαν το 100% της αξίας του ακινήτου, που τώρα μειώνεται. Ολα αυτά οδήγησαν σε μια ανατροπή. Οι τράπεζες δεν θέλουν να παίρνουν ρίσκα».
Το νοίκι αρχίζει πλέον να αποτελεί τη λύση και στην Ισπανία. Οι αγοραπωλησίες μειώθηκαν κατά 50% μέσα σε ένα χρόνο και ο αριθμός των κατοικιών που δεν μπορούν να πουληθούν έφτασε τις 675.000. Σε αυτές πρέπει να προστεθούν οι κατοικίες που αγοράστηκαν για να πουληθούν σε μια δεύτερη φάση. Υπολογίζεται ότι στην Ισπανία υπάρχουν σήμερα 1 με 1,5 εκατομμύριο κενά διαμερίσματα. Και πολλοί είναι εκείνοι που μετάνιωσαν που αγόρασαν. Η Ελενα Ράμος, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι δεν μπορούσε πλέον να πληρώνει τη μηνιαία δόση των 1.147 ευρώ για το διαμέρισμα που αγόρασε πέρυσι στη Βαρκελώνη αντί 240.000 ευρώ. Εχει έναν ακαθάριστο μισθό 900 ευρώ το μήνα, μια σύνταξη 200 ευρώ από τον πρώην άνδρα της και δύο παιδιά να μεγαλώσει. Οταν η τράπεζα της πρότεινε να ακυρωθεί το δάνειο και να μείνει σε σπίτι με νοίκι 550 ευρώ, δέχθηκε αμέσως.
Πηγή: El Pais, ΑΠΕ-ΜΠΕ