Οταν κοιτάμε στις οθόνες μας τα ερείπια της Ουκρανίας. πρέπει να σκεφτόμαστε πλέον ότι χρειαζόμαστε ένα νέο αφήγημα. Χωρίς τις ιστορικές ψευδαισθήσεις και τις δήθεν αλήθειες που μας βόλεψαν μέχρι τώρα τόσο πολύ…
Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Ο διάσημος Γερμανός ιστορικός και συγγραφέας Φίλιπ Μπλομ στο βιβλίο του «τα χρόνια του βέρτιγκο-η Ευρώπη από το 1900–1914», γράφει ότι ο 20ος δεν γεννήθηκε στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά μάλλον στα 15 «ιλιγγιώδη»χρόνια που προηγήθηκαν.
Σε αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα, μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων αναδυόταν τότε ,σε μια τραγική αντίφαση με την παλιά. Ηταν τα χρόνια κατά τα οποία οι πολιτικές και προσωπικές επιπτώσεις της Βιομηχανικής Επανάστασης έγιναν αισθητές παγκοσμίως: Οι πόλεις μεγάλωσαν όσο ποτέ άλλοτε καθώς οι άνθρωποι εγκατέλειπαν την ύπαιθρο και την παραδοσιακή τους ταυτότητα. Η επιστήμη δημιούργησε νέες δυνατότητες καθώς και εφιάλτες. Η εκπαίδευση άλλαξε την προοπτική εκατομμυρίων ανθρώπων. Τα είδη μαζικής παραγωγής άλλαξαν την καθημερινή ζωή. Οι βιομηχανικοί εργάτες απαιτούσαν μερίδιο πολιτικής εξουσίας και οι γυναίκες προσπαθούσαν να αλλάξουν τη θέση τους στην κοινωνία.
Αυτή η τεράστια ελπίδα για έναν νέο αιώνα μπορεί να φάνηκε ότι καταστράφηκε με την δολοφονία ενός αρχιδούκα των Αψβούργων στο Σεράγεβο το 1914, αλλά οι αιτίες ήταν πολύ βαθύτερες. Ηταν κυρίως ο ανταγωνισμός μεταξύ των υπερδυνάμεων εκείνης της εποχής -με πρώτη υπεύθυνη την αυτοκρατορική Γερμανία -για την επέκταση των σφαιρών επιρροής.
Σήμερα έναν αιώνα μετά,τα «Χρόνια του Βέρτιγκο» ζωντανεύουν μαζί με τη φρίκη και τους φόβους των αρχών του 20ου αιώνα.
Μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», 30 χρόνια πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, κάποιοι διακήρυξαν με αλαζονεία ότι η ιστορία τελείωσε επειδή οι φιλελεύθερες και καπιταλιστικές δημοκρατίες είχαν θριαμβεύσει επί του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Πίστευαν ότι η απελευθέρωση των αγορών θα οδηγούσε στην απελευθέρωση των ιδεών και τη δημοκρατία. Έλεγαν ότι καμία χώρα, κανένας πολιτισμός, δεν θα μπορούσε να αντισταθεί σε αυτή τη νέα πηγή ενέργειας.Οτι θα γίνουμε όλοι σαν τη …Δανία, μια χώρα με ισχυρή οικονομία, μεγάλο κοινωνικό κράτος και λίγες διαφωνίες(να θυμηθούμε και κάποιους που ήθελαν -λέει-να κάνουν και την Ελλάδα … «Δανία του Νότου»)!
Ολοι αυτοί πίστευαν σε έναν κόσμο στον οποίο η αγορά θα έλυνε αυτομάτως όλα τα άγνωστα, πολιτικά, κοινωνικά ή υγειονομικά προβλήματα. Έναν κόσμο χωρίς ιστορικά τραύματα, που θα λειτουργούσε χάρη στους μηχανισμούς της αγοράς. Έναν κόσμο στον οποίο οι ιστορικές ταυτότητες, με όλα τα προβλήματα και τις αντιφάσεις τους, θα ενσωματώνονταν και θα επιλύονταν σε ένα εμπορικό σήμα ,με την παγκοσμιοποίηση. Η Ουκρανία και η ρωσική επέμβαση διέλυσε αυτούς τους μύθους.
Οι υπέρμαχοι του νέο-φιλελευθερισμού περίεγραφαν τις χώρες σαν να ήταν μόνο οικονομίες, τους ανθρώπους τους σαν να ήταν μόνο καταναλωτές. Πίστευαν ότι αυτές οι συμπεριφορές δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν σε μια οικονομία της αγοράς. Είμαστε θύματα των δικών τους ψεμάτων και των δικών μας ψευδαισθήσεων.
Οταν κοιτάμε στις οθόνες μας τα ερείπια της Ουκρανίας. πρέπει να σκεφτόμαστε πλέον ότι χρειαζόμαστε ένα νέο αφήγημα. Χωρίς τις ιστορικές ψευδαισθήσεις και τις δήθεν αλήθειες που μας βόλεψαν μέχρι τώρα τόσο πολύ…