Ουκρανία: Τι είναι η περιβόητη ουδετερότητα - Ποιες χώρες λειτουργούν ως πρότυπο

Της Νατάσας Στασινού
[email protected] 

 

Η όποια ειρηνευτική συμφωνία θα πρέπει να είναι «ουκρανική» και όχι να ακολουθεί τα πρότυπα Αυστρίας ή Σουηδίας διαμηνύει το Κίεβο. Ωστόσο γίνεται σαφές πως οι δύο πλευρές συζητούν ήδη ένα μοντέλο ουδετερότητας, στο οποίο η χώρα θα μπορεί να έχει τις δικές της ένοπλες δυνάμεις, αλλά όχι να συμμετέχει σε στρατιωτικές συμμαχίες. Πέντε ευρωπαϊκές χώρες έχουν επιλέξει την ουδετερότητα υπό συνθήκες βεβαίως πολύ διαφορετικές από τις σημερινές. Αξίζει να δούμε το πώς και γιατί. 

 

Όταν η Σοβιετική Ένωση και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας κατέρρευσαν, πέντε ευρωπαϊκά κράτη – η Αυστρία, η Σουηδία, η Φινλανδία, η Ιρλανδία και η Ελβετία – αποφάσισαν, το καθένα για τους δικούς του λόγους, να παραμείνουν «ουδέτερα». Ωστόσο, δεν μπορούσαν να αποφύγουν ερωτήσεις σχετικά με τη θέση που λάβουν σε ένα νέο διεθνές σύστημα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, συμπεριλαμβανομένης της σχέσης τους με το ΝΑΤΟ.

 

Καθ' όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ενώ αυτά τα πέντε κράτη παρέμειναν προσηλωμένα στις δυτικές πολιτικές αξίες και οικονομικά συστήματα, βρήκαν ένα ουδέτερο καθεστώς πιο συμβατό με τις ιστορίες και τα συμφέροντά τους. 

 

Για την Ελβετία και τη Σουηδία, η ουδετερότητα είχε ιδιαίτερα βαθιές ρίζες. Η ουδετερότητα της Φινλανδίας στον Ψυχρό Πόλεμο αντανακλούσε τη γεωγραφική εγγύτητα της χώρας με τη Σοβιετική Ένωση και την ευαλωτότητά της στη σοβιετική στρατιωτική δύναμη και την πολιτική επιρροή. Η Αυστρία έγινε ουδέτερη ως αποτέλεσμα του αγώνα της να ανακτήσει την κυριαρχία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο- κάτι που έγινε τελικά το 1955. Και η Ιρλανδία οδηγήθηκε στο καθεστώς αυτό λόγω της διαμάχης της με το Ηνωμένο Βασίλειο για τη Βόρεια Ιρλανδία. 

 

Ας δούμε πιο αναλυτικά τι ακριβώς ισχύει για την κάθε χώρα: 

 

Αυστρία: Δεσμεύεται σε ουδετερότητα από τη Συνθήκη του 1955 για την ίδρυση του αυστριακού κράτους και το Σύνταγμά της, το οποίο απαγορεύει την είσοδο σε στρατιωτικές συμμαχίες και τη δημιουργία ξένων στρατιωτικών βάσεων στην αυστριακή επικράτεια. Η αυστριακή ουδετερότητα είναι στην πραγματικότητα μια επιβεβλημένη ουδετερότητα. Το έδαφος της Αυστρίας καταλήφθηκε από συμμαχικές δυνάμεις μέχρι το 1955. Το 1955 η Σοβιετική Ένωση, στο μνημόνιο της Μόσχας, απαίτησε την ουδετερότητα της Αυστρίας κατά το πρότυπο της Ελβετίας και εξέφρασε την ετοιμότητά της για δεσμεύσεις από τις τέσσερις δυνάμεις για την ακεραιότητα και το απαραβίαστο της αυστριακής επικράτειας. Όλες οι χώρες με τις οποίες η Αυστρία είχε διπλωματικές σχέσεις επικύρωσαν την αυστριακή κρατική συνθήκη.

Ελβετία: Καθιέρωσε την ουδετερότητά της μέσω της Ειρήνης της Βεστφαλίας (1640), η οποία τερμάτισε τον Τριακονταετή Πόλεμο στην Ευρώπη. Επιβεβαίωσε επίσης την ανεξαρτησία της Ελβετικής Συνομοσπονδίας. Μετά το 1789, η Γαλλία κατέλαβε μεγάλο μέρος της επικράτειας της Συνομοσπονδίας. Το Συνέδριο της Βιέννης το 1815 επανίδρυσε την Ελβετική Συνομοσπονδία και μια πράξη, που υπογράφηκε στις 20 Δεκεμβρίου 1815 από την Αυστρία, τη Γαλλία, την Αγγλία, την Πρωσία και τη Ρωσία, εγγυήθηκε μόνιμη ουδετερότητα για την Ελβετία.

Σουηδία: Βασίζει την πολιτική της ουδετερότητας στην παράδοση και όχι σε μια διεθνή συνθήκη. Κατά τη διάρκεια των στρατιωτικών συγκρούσεων στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, η Σουηδία διατήρησε το ουδέτερο καθεστώς της. Η ουδετερότητα διακηρύχθηκε επίσημα από τον βασιλιά Γουσταύο XIV το 1834. Η Σουηδία ήταν ισχυρή στρατιωτική δύναμη, αλλά προσάρμοσε την πολιτική της ουδετερότητας στα δικά της πολιτικά συμφέροντα. Το 1941 επέτρεψε στις γερμανικές δυνάμεις να διέλθουν από το σουηδικό έδαφος στο φινλανδικό μέτωπο και ταυτόχρονα προστάτευσε τους πρόσφυγες από τον ναζισμό. Μετά το 1945 η Σουηδία επέλεξε να διατηρήσει το ουδέτερο καθεστώς της. Η ασφάλεια της Σουηδίας εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από το καθεστώς της Φινλανδίας και έμμεσα από την πολιτική της ΕΣΣΔ.

Φινλανδία: Οι ρίζες της φινλανδικής ουδετερότητας βρίσκονται στην περίοδο που ακολούθησε αμέσως τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ενδιαφέρον της να παραμείνει ουδέτερο στις συγκρούσεις μεταξύ μεγάλων δυνάμεων αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά σε μια συνθήκη μεταξύ της Φινλανδίας και της ΕΣΣΔ το 1948 (η Συνθήκη Φιλίας, Συνεργασίας και Αμοιβαίας Βοήθειας). Η συνθήκη απαγορεύει στους υπογράφοντες να συμμετάσχουν σε στρατιωτική συμμαχία εναντίον της άλλης χώρας και με βάση αυτή η Φινλανδία δεν μπορούσε να επιτρέψει τη χρήση του εδάφους της για επίθεση στην ΕΣΣΔ. Η Φινλανδία ήταν επίσης υποχρεωμένη να διατηρήσει την ουδετερότητά της μέσω επαρκών ενόπλων δυνάμεων. Η ουδετερότητα της Φινλανδίας δεν έχει ρίζες στο διεθνές δίκαιο και δεν υπάρχουν διεθνείς δεσμεύσεις για την ουδετερότητά της. Έτσι, η Φινλανδία, όπως και η Αυστρία, είναι μια περίπτωση επιβεβλημένης ουδετερότητας, και πάλι από την ΕΣΣΔ. 

Ιρλανδία: Εφήρμοσε μια πολιτική ουδετερότητας κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1949 η Ιρλανδία προσκλήθηκε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, αλλά δεν αποδέχτηκε την πρόσκληση γιατί δεν επιθυμούσε να ενταχθεί σε μια συμμαχία που περιλάμβανε και τη Μεγάλη Βρετανία. Με αυτόν τον τρόπο, η Ιρλανδία καθιέρωσε την ενοποίηση της Ιρλανδίας ως προϋπόθεση. Στην πραγματικότητα, κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, η Ιρλανδία ανήκε στη Δύση με την πολιτική έννοια, και ήταν επίσης σαφές ότι το ΝΑΤΟ θα προστάτευε την Ιρλανδία σε περίπτωση πολέμου μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.

. Όλες οι εξελίξεις λεπτό προς λεπτό από το naftemporiki.gr .