Αν δεν μπορούμε να ξαναφτιάξουμε τον κόσμο μας, ας εμποδίσουμε την καταστροφή του. Αυτό θα 'χα μόνο να πω για όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία.
Γράφει ο Γιώργος Λιάνης
Αν δεν μπορούμε να ξαναφτιάξουμε τον κόσμο μας, ας εμποδίσουμε την καταστροφή του. Αυτό θα 'χα μόνο να πω για όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία. Ο πόλεμος, που διαδέχτηκε τον κορονοϊό -άλλος πόλεμος, που δεν έχει τελειώσει ακόμη-, είναι για μένα η Σερενάτα του Μεφιστοφελή. Όλοι περιμένουν πότε θα τελειώσει στην Ουκρανία αυτός ο τελευταίος πόλεμος. Όμως δεν θα τελειώσει. «Γιατί κανένας πόλεμος δεν τέλειωσε ποτέ...» Η δύναμη των ανθρώπων είναι τα έργα τους. Και η Δικαιοσύνη είναι ο χωρισμός των έργων τους ανάμεσα σε καλά και κακά, έλεγε ο σοφός Νίκος Καρούζος. Εμείς οι άνθρωποι είμαστε και δολοφόνοι, και άγιοι.
Στην Ουκρανία, τα έργα είναι πανάθλια. Είναι βασανιστικό να βλέπει κανείς κάθε μέρα παιδιά σε απόγνωση, έρημες πόλεις, βομβαρδισμένα χωριά, ανήμπορους γέρους και νεκρούς, πολλούς νεκρούς. Αλλά συνηθίσαμε τον πόλεμο, όπως συνηθίσαμε και τον κορονοϊό. Σαν μια κανονικότητα.
Πολλοί πιστεύουν -και γι’ αυτό δεν νοιάζονται τόσο- ότι ο πόλεμος γίνεται πολύ μακριά από την Ελλάδα. Δεν είναι αλήθεια. Όλοι οι πόλεμοι γίνονται παντού. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε τον τελευταίο ελληνικό πόλεμο, που δεν είναι το Έπος του 1940, αλλά η τραγωδία της Κύπρου.
Εκεί, οι πληγές χαίνουν ακόμα. Πέρα από τους χιλιάδες νεκρούς, η πιο τραγική απώλεια ήταν οι 2.000 αγνοούμενοι! Δεν θέλω να πω τους τρόπους με τους οποίους εξοντώθηκε το μεγαλύτερο μέρος τους, γιατί θα σοκάρω. Το κακό που έγινε στην πολύπαθη Κύπρο είναι πολύ μεγάλο. Είναι ασυγχώρητο. Και οι Έλληνες τείνουν να το ξεχάσουν ή να το σμικρύνουν. Η θρασύτητα του «Αττίλα», η βία, η αγριότητα, η αρπακτικότητα έφτασαν σε απίστευτο βαθμό. Και σήμερα σιγή... Ανίερη σιγή. Πάντα διαβάζω τους ποιητές μας τέτοιες ώρες.
Και πάντα βρίσκω ότι έχουν δίκιο. Λέει, λοιπόν, ένας απ' αυτούς: «Κάποτε οι Έλληνες βρίσκαμε και στου γκρεμού τ' αχείλι τη δύναμη που έπρεπε για να σηκωθούμε». Δεν είναι για να σβήσουμε από τον χάρτη της μνήμης τον χάρτη της Κύπρου και τον χάρτη του Αιγαίου. Έχουμε Χρέος. Γιατί εμείς είμαστε οι διδάχοι της Ευρώπης στα θέματα της Λευτεριάς. Μην ξεχνάτε: Μαραθώνας, Σαλαμίνα. Εμείς χαράξαμε στον γρανίτη της Ιστορίας τα μεγάλα αιτήματα της Ηθικής και της Αξιοπρέπειας. Αλίμονο αν εμείς τα ξεχάσουμε πρώτοι!
Μα, θα μου πείτε ποια λύση προτείνετε; Δεν είναι δικός μου ρόλος να προτείνω λύσεις. Δικός μου ρόλος είναι να υπενθυμίζω τα απαρασάλευτα επιτάγματα της φυλής των Ελλήνων. Και επίσης τα ίδια ειρωνικά επιτάγματα της Ιστορίας. Όλα όσα ονειρεύομαι προϋποθέτουν την ΕΝΟΤΗΤΑ!
Όχι «κατοικίδιες» ελευθερίες, αλλά τη «σώτειρα» ελευθερία της Ενότητας. Αυτό είναι το απλό μυστικό. Με αυτό μεγαλουργήσαμε. Ο Ελύτης λέει ότι η μνήμη πρέπει να καίει μέσα μας, σαν άκαυτη βάτος. Έτσι, για μένα, η βαρβαρότητα και η τύφλωση στον πόλεμο της Ουκρανίας γίνονται ξυπνητήρι για τα μελλοντικά μας δεινά. ΔΕΝ ΕΧΩ ΝΑ ΠΩ περισσότερα, παρά μόνον τα εξής απλά. Θα ονόμαζα αυτόν τον Μάρτη «ο σκληρός Μάρτης του 2022», όπως είχε ονομάσει ο Χατζηδάκης τον «σκληρό Απρίλη του 1945».
Αλλά αυτός ο Μάρτης μάς τα έχει όλα φυλαγμένα. Και η Ιστορία με τρομάζει από τη μια και μου δίνει κουράγιο από την άλλη. Για ακούστε: 6 Μαρτίου 1910: Αγροτική εξέγερση στο Κιλελέρ. 8 Μαρτίου 1887: «Η Εφημερίς των Κυριών», η πρώτη ελληνική εφημερίδα που ενδιαφέρθηκε για τις γυναίκες. 14 Μαρτίου 1826: Η πρώτη απεργία στο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος, από τους τυπογράφους της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως. 16 Μαρτίου 1967: Δεκαπέντε Έλληνες αξιωματικοί καταδικάζονται για την υπόθεση «Ασπίδα». 22 Μαρτίου 1982: Καθιέρωση του πολιτικού γάμου από την κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου. 28 Μαρτίου 1969: Η περίφημη δήλωση του ποιητή Γιώργου Σεφέρη, στον ραδιοφωνικό σταθμό του BBC, εναντίον της Χούντας. 29 Μαρτίου 1896: Ο Σπύρος Λούης στέφεται ολυμπιονίκης του Μαραθώνιου Δρόμου στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. 30 Μαρτίου 1822: Η Σφαγή της Χίου. 31 Μαρτίου 1853: Οι τελευταίοι Οθωμανοί φεύγουν από την Αθήνα οριστικά, μετά την παράδοση της Ακρόπολης.
Έτσι λοιπόν, από αυτήν εδώ τη στήλη, με ανοιχτά τα πανιά μου και ανεβασμένη την άγκυρά μου, θα σας θυμίζω πάντα ότι «Έλληνες εσμέν». Και ότι «είμαστε από καλή γενιά». Θα σας θυμίζω, ας πούμε, το υπέροχο του Θουκυδίδη ότι «το κράτος είναι οι άνθρωποι, και όχι τα τειχιά και τα καράβια». Και θα σας θυμίζω, επίσης, εκείνο το υπέροχο του Ιπποκράτη ότι «η ζωή είναι σύντομη, η επιστήμη απέραντη, οι ευκαιρίες φευγαλέες, η πείρα σφαλερή και η κρίση δύσκολη».
Ψάξτε τι λείπει απ' όλα αυτά σήμερα, για να δούμε τι χρειάζεται να γίνει, απ’ αυτούς που έχουν αναλάβει τον ρόλο να μας δείχνουν τι πρέπει να γίνει σ' αυτούς τους δύσκολους καιρούς. ΥΓ.: Όταν με ρωτάνε αν έχω περιουσιακά στοιχεία, απαντώ πως έχω. Αν και δεν έχω ούτε σπίτι, ούτε αγροκτήματα, ούτε καταθέσεις. Τα πατρογονικά μου, όμως, είναι οι έξι λίμνες της Φλώρινας, τα υπέροχα βουνά της και ιδιαίτερα οι λίμνες των Πρεσπών.
Πού θεωρούνται από τις ωραιότερες στον κόσμο και έχουν χαρακτηριστεί ως «επίγειος παράδεισος» από την UNESCO. Ε, λοιπόν, αυτός ο επίγειος παράδεισος μεταμορφώθηκε αυτόν τον μήνα σε κόλαση! Πριν από δέκα μέρες, μετρήθηκαν γύρω στους 500 νεοσσούς αργυροπελεκάνους νεκροί! Από τη γρίπη των πτηνών. Όταν έντρομος πήρα τον δήμαρχο Πρεσπών να ρωτήσω τι γίνεται, μου είπε ότι χτες οι νεκροί νεοσσοί αργυροπελεκάνοι ήταν χίλιοι! Αυτό δεν είναι πόλεμος; Αυτό δεν είναι μία καταστροφή για τη χώρα; Η μεγαλύτερη αποικία αργυροπελεκάνων στη γη βρίσκεται στις Πρέσπες. Και δεν θέλω να φανταστώ τι θα γίνει σε λίγες μέρες που θα επιστρέψουν στα άγια νερά της από την Αφρική και από τις άλλες μεγάλες λίμνες όπου χειμάζουν οι ροδοπελεκάνοι και οι μεγάλοι αργυροπελεκάνοι.
Εκπέμπω ένα ταπεινό SOS προς την κυβέρνηση, προς τους επιστήμονες, να κάνουν ό,τι είναι δυνατόν, γιατί μια Πρέσπα χωρίς πουλιά δεν είναι μόνο μια Πρέσπα χωρίς ομορφιά και ζωή. Είναι κι αυτό που λέει ο Ελύτης: «Όπου δεν ηχεί αηδόνι, ηχεί κοκτέιλ μολότοφ»...