Λίγους μήνες πριν δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι θα συνδέαμε το μέλλον της Ευρώπης με τις εξελίξεις στην Ουκρανία. Η απολύτως καταδικαστέα εισβολή του καθεστώτος Πούτιν σε μια γειτονική κυρίαρχη χώρα με έωλα προσχήματα, ανοίγει το Κουτί της Πανδώρας του αναθεωρητισμού και του μιλιταρισμού σε όλη την Ευρώπη και παγκοσμίως.
Του Λάμπη Κοντονή*
Λίγους μήνες πριν δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι θα συνδέαμε το μέλλον της Ευρώπης με τις εξελίξεις στην Ουκρανία. Η απολύτως καταδικαστέα εισβολή του καθεστώτος Πούτιν σε μια γειτονική κυρίαρχη χώρα με έωλα προσχήματα, ανοίγει το Κουτί της Πανδώρας του αναθεωρητισμού και του μιλιταρισμού σε όλη την Ευρώπη και παγκοσμίως.
Σωστά εκτιμάται ότι αν ο Πούτιν επιτύχει τους σκοπούς του στην Ουκρανία, που προφανώς είναι να τοποθετήσει ένα νέο Λουκασένκο, μια κυβέρνηση μαριονέτα, στο Κίεβο, επεκτείνοντας μια ζώνη ασφάλειας, απολυταρχισμού και απόλυτου ελέγχου στην Ανατολική Ευρώπη, αυτό θα ενθαρρύνει αντίστοιχες αναθεωρητικές ενέργειες από την Ρωσία, στην Γεωργία και στην Μολδαβία, όπου υπάρχουν οι ανάλογες με το Ντομπάς και Λουχάνσκ περιοχές της Ν.Οσετίας, της Αμπαχαζίας και της Υπερδνειστερίας. Η χρονική στιγμή της εισβολής στην Ουκρανία δεν πρέπει επίσης να αποσυνδεθεί και από την πρόσφατη πολιτική αναταραχή στο Καζακστάν, στο υπογάστριο της Ρωσίας, με αποτέλεσμα η Ρωσία να στείλει στρατό για να βοηθήσει στην κατάπνιξή της, χωρίς σοβαρή διεθνή αντίδραση.
Αναφορικά με θέματα άμεσα σχετιζόμενα με την Ελλάδα και την Κύπρο, ο Ερντογάν θα δει νέες δυνατότητες αναθεωρητισμού, συνεχίζοντας τις προκλήσεις, που σκοπό έχουν σταδιακά στην προσάρτηση στην Τουρκία των κατεχομένων της Κύπρου, δεδομένου και του νέου τουρκικού αφηγήματος των δύο κρατών στην νήσο και τις ήδη σημαντικές μονομερείς τουρκικές προκλήσεις. Οι δύο πρόσφατες αναφορές του Ρώσου Υπ. Εξωτερικών Λαβρόφ στην «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» και η στάση αναμονής του Ερντογάν στην Ουκρανική κρίση διόλου τυχαία δεν είναι. Ως μια δημοκρατική χώρα μέλος της ΕΕ, αλλά και για τους λόγους που σχετίζονται με την Τουρκία, η θέση της Ελλάδας πρέπει να είναι ξεκάθαρα κατά της εισβολής στην Ουκρανία.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο όμως οι προκλήσεις και τα διλήμματα είναι εξαιρετικά σημαντικά, τόσο τα άμεσα, όσο και τα μακροπρόθεσμα για το μέλλον της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή οικονομία είναι εύθραυστη μιας και έρχεται από μια μακροχρόνια οικονομική κρίση, μια πανδημία και πρόσφατα έχει να αντιμετωπίσει ένα νέο πληθωριστικό ρεύμα και την συνεχιζόμενη ενεργειακή εξάρτηση της. Είναι σημαντικό να λάβει υπόψη της τα επώδυνα διδάγματα από την αποτυχημένη νεοφιλελεύθερης πολιτική λιτότητας, που όξυνε τις οικονομικές, κοινωνικές και περιφερειακές ανισότητες, αλλά και από τις πιο πρόσφατες θετικές αποφάσεις της ΕΕ με την δημιουργία του Ταμείου Ανασυγκρότησης. Η ενδυνάμωση την ενεργειακής αυτονομίας της ΕΕ αποτελεί πια επιτακτική ανάγκη.
Επίσης, σοβαρό ζήτημα αποτελεί ο τρόπος που θα υποδεχθεί η ΕΕ τα εκατομμύρια Ουκρανών προσφύγων, μετά τα αρχικά καλωσορίσματα. Ο τρόπος που άφησε η ΕΕ την Ελλάδα μόνη της στην προσφυγική κρίση του 2015 και τα δάκρυα για τους κατατρεγμένους από τους Ταλιμπάν Αφγανούς πρόσφυγες που στέγνωσαν γρήγορα, δεν αφήνουν και πολλές ελπίδες, αλλά η ανάγκη για μια ανθρωπιστική, ισοβαρή προς τα κράτη-μέλη και μακροπρόθεσμη προσφυγική και μεταναστευτική πολιτική είναι πια μονόδρομος.
Σε διεθνές επίπεδο, ο ρόλος της ΕΕ αμφισβητείται, γιατί η ΕΕ δεν έχει πάρει μέχρι σήμερα τις γενναίες εκείνες αποφάσεις που θα μπορούσαν να εμβαθύνουν την οικονομική και πολιτική ολοκλήρωσή της, που θα ενδυνάμωναν τον ρόλο της, ως καθοριστικού παράγοντα σταθερότητας και ειρήνης. Αυτή η αδυναμία πηγάζει από θεσμικές δυσκαμψίες, αλλά και ακραίες συντηρητικές ευρωσκεπτικιστικέςπολιτικές ιδεολοψίες και εθνικές αγκυλώσεις, που οδήγησαν την Μεγάλη Βρετανία στην έξοδο και χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία στις παρυφές του ολοκληρωτισμού.
Η ΕΕ όμως υποσκάπτεται και από εξωτερικές δυνάμεις και απολυταρχικά καθεστώτα, που ενοχλούνται ακόμα και από αυτή την ίδια την ύπαρξη της, τόσο σε οικονομικό επίπεδο, αλλά πολύ περισσότερο στο επίπεδο των αξιών και της δημοκρατίας. Οι παγκόσμιοι δικτάτορες ή δικτακτορίσκοι θα προτιμούσαν να μην υπάρχει ο, έστω και αχνός κατά καιρούς, φάρος των ευρωπαϊκών αξιών, των δημοκρατικών θεσμών και του κράτους δικαίου, που όλοι μας θα πρέπει να προστατεύουμε ως κόρη οφθαλμού και σε καμμιά περίπτωση δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένος.
Μην ξεχνάμε ούτε λεπτό τις άοκνες προσπάθειες των Τραμπ και Πούτιν να ενισχύσουν τις ακροδεξιές ευρωκαταστροφικές δυνάμεις εντός της ΕΕ με οικονομική βοήθεια και πολιτική στήριξη και πόσο αυτές οι απόψεις έχουν επηρεάσει την ευρωπαϊκή πολιτική ατζέντα σήμερα. Για τον λόγο αυτό η ΕΕ θα έπρεπε να ήταν έτοιμη χθες, αλλά τουλάχιστον ας ετοιμαστεί σήμερα για τις παρούσες μεγάλες διεθνείς προκλήσεις, αλλά και τις πιθανώς μεγαλύτερες που θα παρουσιαστούν, αν επιτύχουν τα σχέδια Πούτιν, αν επιστρέψει μια νέα οικονομική ή ενεργειακή κρίση ή μια ηγεσία τύπου Τραμπστις ΗΠΑ, κάτι καθόλου απίθανο σε λίγα χρόνια.
Η ΕΕ σήμερα περισσότερο από ποτέ θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις όχι με λιτότητα και ανισότητες, αύξηση των εξοπλισμών, κλειστά σύνορα και αυταρχισμό που δεν οδηγούν σε λύσεις αλλά σε εκφυλισμό των ευρωπαϊκών ιδεωδών.
Η ΕΕ της δημοκρατίας, των ελευθεριών, του κράτους δικαίου, του σεβασμού στη διαφορετικότητα, της συμμετοχικής ανάπτυξης και συνοχής, της δίκαιης ανταγωνιστικότητας, της προσβασιμότητας στην υγεία, την παιδεία και τις νέες τεχνολογίες, της ποιοτικής εργασίας, θα πρέπει να είναι η Ευρώπη του μέλλοντος μας. Είναι αυτή η Ευρώπη που οδήγησε την Ελλάδα να γίνει μέλος της 40 χρόνια πριν και δίνει σήμερα δύναμη στον λαό της Ουκρανίας, αλλά και στους άλλους λαούς που αποζητούν ένα καλύτερο και πιο δημοκρατικό αύριο.
* Ο Λάμπης Κοντονής είναι Πολιτικός Σύμβουλος της Ευρωομάδας της Αριστεράς στις Διακοινοβουλευτικές Επιτροπές της ΕΕ με την Ρωσία, τις ΗΠΑ και τα Δ.Βαλκάνια στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Έχει εργαστεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και διετέλεσε Εκλογικός Παρατηρητής του ΟΑΣΕ στην περιοχή του Ντομπάς και της Μαριούπολης το 1999.