Ο όρος ανταγωνιστικότητα δέχεται ποικίλες έννοιες, αλλά η κοινή πεποίθηση που κρύβεται είναι ότι η ευημερούσα οικονομία του 21ου αιώνα είναι, πριν από όλα, μια οικονομία που επιτυγχάνει να τοποθετείται καλά μέσα στην παγκοσμιοποίηση.
Το άρθρο αυτό στηρίζεται στο πρόσφατο βιβλίο του Thomas Philippon «les gagnants de la concinrence», ed. Seuil, 21/01/2022, 432 σελίδες.
Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Ευημερία και αγοραστική δύναμη
Ο συγγραφέας αναφέρεται σε δύο σημαντικά διδάγματα από τη συγγραφή αυτού του εγχειριδίου. Με βάση την εμφάνιση της πανδημίας του Covid-19, το πρώτο είναι ότι η οικονομική απάντηση στην πανδημία κατέστησε δυνατή την αποφυγή στην Ευρώπη όπως και στις ΗΠΑ, του κύματος χρεοκοπιών επιχειρήσεων και την έκρηξη της ανεργίας και της φτώχειας που πολλοί φοβόντουσαν την άνοιξη του 2020. Το δεύτερο μάθημα είναι ότι η κυριαρχία των GAFAM έχει ενισχυθεί (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, ψηφιακός καπιταλισμός, καπιταλισμός της πλατφόρμας, καπιταλισμός της επίβλεψης, Ναυτεμπορική, Τρίτη 01 Δεκεμβρίου 2020).
Κατά το συγγραφέα, ο ανταγωνισμός δεν είναι μια μηχανή συντριβής μισθών, αλλά ένας ισχυρός μηχανισμός δημιουργίας ευημερίας και αγοραστικής δύναμης. Ο ανταγωνισμός δεν είναι ο νόμος της ζούγκλας και οι αρετές μπορούν να ξεδιπλωθούν μόνο αν πλαισιώνονται από ισχυρούς και ανεξάρτητους ρυθμιστές. Οι ΗΠΑ δεν έχουν τίποτα να διδάξουν στην Ευρώπη σχετικά με τον ανταγωνισμό. Αντίθετα, εδώ και είκοσι χρόνια, η Γηραιά Ήπειρος είναι αυτή που εφαρμόζει τις πιο αποτελεσματικές και δυναμικές πολιτικές ενώ η Αμερική σταδιακά επιστρέφει στις μονοπωλιακές πολιτικές.
Οι καταναλωτές αντιμετωπίζονται καλύτερα στην Ευρώπη από ότι στις ΗΠΑ. Εδώ και είκοσι χρόνια, η αγοραστική τους δύναμη έχει αυξηθεί περισσότερο, ιδίως επειδή ο πληθωρισμός ήταν χαμηλότερος και ο ανταγωνισμός δεν έχει καμιά σχέση με αυτό. Έτσι, ένας λογαριασμός τηλεφώνου και ίντερνετ κοστίζει δύο φορές λιγότερο σήμερα στη Γαλλία από ότι στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Πριν από είκοσι χρόνια, η κατάσταση ήταν αντίθετη. Πώς οι ΗΠΑ που ήταν οι ρυθμιστές, αδιάλλακτες για αιώνες, μείωσαν σταδιακά την επιφυλακή τους, τους έγινε επίθεση ιδιαίτερα από ολοένα και πιο ισχυρά και αποτελεσματικά λόμπι και επέτρεψαν στα μονοπώλια να εγκατασταθούν σε πολλούς τομείς, πολύ πέρα από τις τεχνολογίες και το Διαδίκτυο. Και, πώς η Ευρώπη που υστερούσε για δεκαετίες, έγινε πρωταθλήτρια των ελεύθερων αγορών, εφαρμόζοντας τους κανόνες που μόλις εγκατέλειψαν οι ΗΠΑ. Εάν ο ανταγωνισμός προάγει την αγοραστική δύναμη, προωθεί επίσης την απασχόληση, τις επενδύσεις και την καινοτομία, τη μείωση των ανισοτήτων. Όταν συγκρίνουμε δύο χώρες, πάντα ζούμε καλύτερα σε αυτή όπου ο ανταγωνισμός είναι πιο έντονος. Ακόμα πιο ισχυρή πρόταση: σε κανένα τομέα, καμιά χώρα και σε καμιά στιγμή δεν έχει βλάψει ο ανταγωνισμός την καινοτομία (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Α. Κωστής, στρατηγική του συν-ανταγωνισμού και καινοτομία, Ναυτεμπορική, Δευτέρα 03 Ιανουαρίου 2022).
Συμπερασματικά, τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, υπήρξε μια διεύρυνση μεταξύ των πλουσίων και των πολύ πλουσίων και της μεσαίας τάξης και όχι πλέον μόνο μεταξύ της μεσαίας τάξης και των φτωχών όπως τις προηγούμενες δεκαετίες. Οι Thomas Piketty και Emmanuel Saez (the evolution of top incomes: a historical and international perspective, American Economic Review, vol. 96, no2 May 2006, 200-205 σελίδες) εκτιμούν ότι το μερίδιο του εισοδήματος που αποκτά το πλουσιότερο 1% των ατόμων στις ΗΠΑ έχει υπερδιπλασιαστεί, περνώντας από 10% στα τέλη της δεκαετίας του 1970 σε περίπου 20% σήμερα. Αυτό το 1% περιλαμβάνει υψηλά αμειβόμενα επαγγέλματα, όπως γιατροί ή δικηγόροι που κερδίζουν περίπου 400.000 δολάρια ετησίως. Το 0,01% (δηλαδή το 1% του 1%) αντιπροσωπεύει εξαιρετικά πλούσια άτομα, όπως μάνατζερ επιχειρήσεων ή αστέρες του Hollywood.
Είναι καλύτερα να μελετήσουμε την ανισότητα και την ανάπτυξη μαζί. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για αυτό. Ο πρώτος και πιο προφανής είναι ότι θέλουμε να μάθουμε αν η ανάπτυξη ωφελεί όλους. Όταν αυτή είναι αργή και οι ανισότητες διευρύνονται, το πραγματικό βιοτικό επίπεδο των κατώτερων μεσαίων στρωμάτων μπορεί να μείνει στάσιμο ή και να μειωθεί. Αυτό συνέβη στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια. Τα στατιστικά στοιχεία που επικαλείται ο συγγραφέας δείχνουν ότι το πραγματικό εισόδημα των λιγότερο μορφωμένων εργαζομένων δεν έχει αυξηθεί σχεδόν καθόλου τα τελευταία σαράντα χρόνια. Για κάποιους έχει μειωθεί (η εξέλιξη του πραγματικού ωρομισθίου σύμφωνα με την εκπαίδευση σε δολάρια από 14,19 το 1980 μειώθηκε στο 13,56 το 2015).
Η ανάπτυξη και οι ανισότητες αλληλοεπιδρούν, άλλοτε ενισχύοντας η μια την άλλη, μερικές φορές ακυρώνοντας η μια την άλλη. Η ανάπτυξη μπορεί να εξομαλύνει τις ανισότητες, οι ανισότητες μπορεί να είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη ή μπορούν αντίθετα να την εμποδίσουν.