«Σημασία δεν έχουν οι αφορμές, ούτε το δίκιο του πολέμου, αλλά ο ίδιος ο πόλεμος», λέει ο Σαίξπηρ στο περίφημο έργο του «Τρωίλος και Χρυσιίδα»: «Ο ίδιος ο πόλεμος που υπηρετεί άλλες σκοπιμότητες, τις αξίες που έχουν επιβάλει στην ανθρώπινη αγέλη και που εξιδανικεύουν τη σφαγή». Δεν θα μπορούσε να δοθεί καλύτερη απάντηση στο ερώτημα που απασχολεί σήμερα όλη την ανθρωπότητα: Θα γίνει πόλεμος στην Ουκρανία; Θα εισβάλει ο Πούτιν; Την Τετάρτη, κιόλας; Πώς θα απαντήσει το ΝΑΤΟ;
Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
«Σημασία δεν έχουν οι αφορμές, ούτε το δίκιο του πολέμου, αλλά ο ίδιος ο πόλεμος», λέει ο μεγάλος Σαίξπηρ στο περίφημο έργο του «Τρωίλος και Χρυσιίδα»: «Ο ίδιος ο πόλεμος που υπηρετεί άλλες σκοπιμότητες, τις αξίες που έχουν επιβάλει στην ανθρώπινη αγέλη και που εξιδανικεύουν τη σφαγή».
Δεν θα μπορούσε να δοθεί καλύτερη απάντηση στο ερώτημα που απασχολεί σήμερα όλη την ανθρωπότητα: Θα γίνει πόλεμος στην Ουκρανία; Θα εισβάλει ο Πούτιν; Την Τετάρτη, κιόλας; Πώς θα απαντήσει το ΝΑΤΟ;
Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν ήταν επί 62 λεπτά στο τηλέφωνο με τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντιμίρ Πούτιν, το βράδυ του Σαββάτου, δίχως να διαλυθεί η ομίχλη. «Ουδεμία αχτίδα ελπίδας, ούτε μια μικρή ένδειξη αποκλιμάκωσης στα σύνορα με την Ουκρανία», σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο και το Κρεμλίνο. Οι ειδικοί τονίζουν με έμφαση μια λεπτομέρεια: Ο Μπάιντεν πραγματοποίησε την κλήση μέσω ασφαλούς σύνδεσης από την εξοχική προεδρική κατοικία, στο Καμπ Ντέιβιντ. Το γεγονός ότι ο Αμερικανός πρόεδρος δεν πέρασε το Σαββατοκύριακο στη γενέτειρά του Γουίλμινγκτον, όπως συνηθίζει, μπορεί να εκληφθεί ως ένδειξη της σοβαρότητας της κατάστασης, λένε οι Αμερικανοί αναλυτές.
Δώδεκα χώρες έχουν ήδη απομακρύνει τους περισσότερους διπλωμάτες τους από το Κίεβο, υπό τον φόβο του πολέμου. Αύριο μεταβαίνει στη Μόσχα ο Γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς, μήπως και εκτονωθεί η κατάσταση, ενώ ο Πούτιν είναι στα τηλέφωνα και με τον Γάλλο πρόεδρο Μακρόν, που φαίνεται να προτείνει κάποιες λύσεις, πιο αποδεκτές από το Κρεμλίνο. Ο Μακρόν φαίνεται να προτείνει την «Φινλανδοποίηση» καθιστώντας αδύνατη την ένταξη του Κιέβου στην Ατλαντική Συμμαχία, όχι μέσω ενός διεθνούς βέτο, αλλά μέσω ενός εσωτερικού βέτο.
Το δυναμικό για έναν πόλεμο υπάρχει: Ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας εγκατέλειψε τον ναύσταθμο και κάνει ασκήσεις στα ανοικτά, στα σύνορα με την Ουκρανία χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες κάνουν γυμνάσια έχοντας μαζί τους ακόμη και μεταφερόμενα νοσοκομεία, ενώ στις ρωσόφωνες περιοχές του Ντονμπάς φωτογραφίζονται νεαρές γυναίκες με τέλεια περιποιημένα νύχια να κουβαλούν… καλάσνικοφ.Την ίδια ώρα, η Μόσχα κατηγορεί τους Δυτικούς ότι προετοιμάζουν επίθεση στο Ντονμπάς κατά των φιλορώσων ανταρτών.
Και όμως, όσοι βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη Ρωσία, που φέρεται ότι είναι η επιθετική δύναμη που πρόκειται να εισβάλει στη γείτονά της, αναφέρουν ότι δεν υπάρχει ατμόσφαιρα που να μοιάζει με πόλεμο. Τα ρωσικά τηλεοπτικά δίκτυα δεν έχουν αρχίσει να μεταδίδουν …πολεμικές ταινίες του Κόκκινου Στρατού που καταλαμβάνει το Βερολίνο. Ούτε υπάρχει προετοιμασία του πληθυσμού για μια μεγάλη «πατριωτική προσπάθεια που θα απαιτεί επίσης θυσίες». Σχεδόν σε όλα τα επίπεδα της κυβέρνησης και της επιχειρηματικής κοινότητας στη Μόσχα, μεταδίδεται μια εικόνα «business as usual».
«Ο Πούτιν, ποτέ δεν ξεκίνησε έναν πόλεμο που να εμπεριέχει έναν ανυπολόγιστο κίνδυνο για τον ίδιο», γράφει η Guardian
Ποιον και τι να πιστέψουμε λοιπόν; Τον πρόεδρο Μπάιντεν που προειδοποιεί ότι οι Ρώσοι περιμένουν στα σύνορα με το δάκτυλο στη σκανδάλη; Ή τις ειρηνικές εικόνες στους δρόμους της Μόσχας, αλλά και του Κιέβου, καθώς ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντομίρ Ζελένσκι διαβεβαιώνει πώς δεν βλέπει κίνδυνο ρωσικής επέμβασης και συμβουλεύει τους δυτικούς ανταποκριτές «να μην σπέρνουν τον πανικό».
Αναμφίβολα, η παραπληροφόρηση, η προπαγάνδα και ο ψυχολογικός πόλεμος, κυριαρχούν αυτές τις ώρες. Η μαζική ρωσική στρατιωτική συσσώρευση θα μπορούσε να είναι μια μπλόφα ή ένα πολιτικό τέχνασμα σχεδιασμένο για το ρωσικό κοινό; Αλλά ποιος θα στοιχημάτιζε σε κάτι τέτοιο;
Ο ρωσικός στρατός θα μπορούσε εύκολα να συντρίψει τον πολύ πιο αδύναμο Ουκρανό αντίπαλό του. Αν ο Πούτιν αποφασίσει να καταλάβει μεγάλες πόλεις, θα υπήρχαν εκατοντάδες ντόπιοι που θα κυματίζουν ρωσικές σημαίες και θα επευφημούσαν τους «απελευθερωτές». Αλλά την ίδια στιγμή, η απάντηση της Δύσης θα ήταν σκληρή και θα γονάτιζε το καθεστώς Πούτιν. Τα φέρετρα με τους νεκρούς στρατιώτες που θα επέστρεφαν στη Ρωσία και η οικονομική κρίση που θα προκληθεί από τις δυτικές κυρώσεις θα υπονόμευε κάθε υποστήριξη προς τον Ρώσο πρόεδρο.
Αλλωστε, ο Πούτιν δεν έχει κερδίσει μέχρι στιγμής τίποτα από τη μαζική συσσώρευση στρατιωτικής δύναμης. Αντί να αποδυναμώσει το ΝΑΤΟ, η δυτική συμμαχία ανακάλυψε ξανά τον σκοπό της. Τα κράτη-μέλη που μπορεί στο παρελθόν να είχαν αμφιβολίες για τον ρόλο του ΝΑΤΟ, τώρα φαίνεται να συσπειρώνονται. Αλλες χώρες κοντά στα σύνορα της Ρωσίας που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ, όπως η Φινλανδία, πλησιάζουν περισσότερο τη συμμαχία.
Για περισσότερες από δύο δεκαετίες, ο Πούτιν ενισχύει την παντοκρατορία του στη Ρωσία, προσπαθώντας να αναστήσει τον ρόλο της Μόσχας ως παγκόσμιας υπερδύναμης. Υπάρχουν πολλές θεωρίες. Λέγεται ότι ο Πούτιν θέλει να ανοικοδομήσει μια ρωσική σφαίρα επιρροής στην ανατολική Ευρώπη. Κάνει συνεχώς ελιγμούς για να επαναφέρει τη Ρωσία ισχυρή στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα. Παρέχει εγγυήσεις για δύναμη και πλούτη σε όσους βρίσκονται κοντά στο Κρεμλίνο του και δίνοντας στον ρωσικό λαό μια αίσθηση σταθερότητας και υπερηφάνειας ότι η Ρωσία παρέμεινε παγκόσμια δύναμη, μετά από χρόνια χάους που ακολούθησαν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Η έναρξη ενός ολοκληρωτικού πολέμου με την Ουκρανία, που θα επέφερε άνευ προηγουμένου δυτικές οικονομικές κυρώσεις, θα είχε αναμφίβολα σοβαρό αντίκτυπο στην ελίτ που προστατεύει ο Πούτιν, αλλά και στον ίδιο τον Ρώσο πρόεδρο. Οι Ρώσοι ολιγάρχες, απολαμβάνουν τον πλούτο τους κυρίως στη Δύση – εκεί κρατούν τα περιουσιακά τους στοιχεία, εκπαιδεύουν τα παιδιά τους και ελλιμενίζουν τις πολυτελείς θαλαμηγούς τους. Θα ήταν για τους ολιγάρχες τεράστιο «πλήγμα» να υποχρεωθούν να εγκαταλείψουν τη …Γαλλική Ριβιέρα, για τις παραλίες της Κριμαίας.
Όμως ο πόλεμος, παρά όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω από την Ουκρανία, δεν είναι ακόμη αναπόφευκτος. Ίσως η επίσκεψη του Γερμανού καγκελαρίου Όλαφ Σολτς στο Κίεβο και τη Μόσχα είναι μια «τελευταία ευκαιρία» για τη διπλωματία. Τις επόμενες ώρες το μπαράζ της προπαγάνδας θα γίνει πολύ πυκνό. Θα είναι σχεδόν αδύνατο να καταλάβουμε τι πραγματικά συμβαίνει στο έδαφος. Ο καθένας θα παρουσιάζει τη δική του αλήθεια, οπλισμένης με "αδιαμφισβήτητα στοιχεία", με τη βεβαιότητα ότι θα διαδοθούν ευρέως στο Διαδίκτυο, τροφοδοτώντας θεωρίες συνωμοσίας. Στις οθόνες μας, ο πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει…