Φιλοδοξεί με ένα τραπέζι στον Βόσπορο, να θάψει το τσεκούρι του πολέμου ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία. Αυτός ήταν επισήμως ο στόχος του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που επισκέφθηκε το Κίεβο και συναντήθηκε με τον Ουκρανό ομόλογό του, Βολοντομίρ Ζελένσκι. Ο Ερντογάν προσπαθεί να αυτό-προταθεί ως μεσολαβητής για την εκτόνωση μιας πιθανής σύγκρουσης Μόσχας-Κιέβου. Μόνο που οι κινήσεις του γίνονται πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί: Από τη μία προμηθεύει όπλα στην Ουκρανία και υποστηρίζει το Κίεβο στο θέμα της Κριμαίας.
Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Φιλοδοξεί με ένα τραπέζι στον Βόσπορο, να θάψει το τσεκούρι του πολέμου ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία. Αυτός ήταν επισήμως ο στόχος του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που επισκέφθηκε το Κίεβο και συναντήθηκε με τον Ουκρανό ομόλογό του, Βολοντομίρ Ζελένσκι. Ο Ερντογάν προσπαθεί να αυτό-προταθεί ως μεσολαβητής για την εκτόνωση μιας πιθανής σύγκρουσης Μόσχας-Κιέβου. Μόνο που οι κινήσεις του γίνονται πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί: Από τη μία προμηθεύει όπλα στην Ουκρανία και υποστηρίζει το Κίεβο στο θέμα της Κριμαίας. Από την άλλη, θέλει να μην βλάψει τις σχέσεις του με τη Ρωσία. «Πάνω από όλα, θέλουμε να επικρατήσει η ειρήνη στην περιοχή. Είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τα πάντα για αυτό», διαβεβαίωσε ο Ερντογάν τον Ουκρανό ομόλογό του. Ταυτόχρονα, προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, εκφράζοντας την επιθυμία -μετά τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στο Πεκίνο- να υπάρξει συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο με τον Ρώσο πρόεδρο, στην Τουρκία.
Μόνο που ο Πούτιν αποκρούει την μεσολάβηση του Ερντογάν, βλέποντας ότι η Αγκυρα όχι μόνο προμηθεύει μαχητικά drones στο Κίεβο, αλλά προχωρά και στη συμπαραγωγή τους στην Ουκρανία στο μέλλον. Ομοίως, η Τουρκία θέλει να πουλήσει την Ουκρανία και πολεμικά σκάφη.
Ο Ερντογάν σίγουρα δεν θέλει να ρισκάρει μια αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Οι ρωσο-τουρκικές σχέσεις συνεχίζουν να αναπτύσσονται σε πολιτικό, στρατιωτικό, οικονομικό και πολιτιστικό επίπεδο. Μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου έρχονται από τη Ρωσία στην Τουρκία. Επιπλέον, ρωσικές εταιρείες κατασκευάζουν αυτή τη στιγμή τον πρώτο πυρηνικό σταθμό της Τουρκίας στο Ακούγιου. Η Τουρκία σχεδιάζει επίσης να αγοράσει και δεύτερη συστοιχία πυραύλων S-400.
Σε μια περίοδο μάλιστα που η τουρκική οικονομία βυθίζεται, ο Ερντογάν δεν μπορεί να μην σκέφτεται και την επίδραση των Ρώσων και Ουκρανών παραθεριστών για τον τουριστικό της τομέα, τις ρωσικές αγορές για τους Τούρκους εξαγωγείς φρούτων και λαχανικών, αλλά και τα πολλά έργα τουρκικών κατασκευαστικών εταιρειών στη Ρωσία. Με τον επίσημο πληθωρισμό στο 50% και τον λαό να πεινάει, ο Τούρκος πρόεδρος γνωρίζει επίσης ότι οι εισαγωγές σιτηρών από τη Ρωσία και την Ουκρανία είναι κρίσιμες, τώρα που η τιμή του ψωμιού στη χώρα διπλασιάστηκε μέσα σε λίγες εβδομάδες. Επιπλέον, η Τουρκία χρειάζεται επίσης τη Ρωσία στη Συρία. Αν και οι δύο χώρες υποστηρίζουν διαφορετικά αντιμαχόμενα μέρη, η Ρωσία ελέγχει μια ζώνη στη βόρεια Συρία, κοντά στα τουρκικά σύνορα. Αν η Ρωσία κάνει τα στραβά μάτια, οι Κούρδοι πολιτοφύλακες θα μπορούσαν να επιτεθούν ξανά στην Τουρκία από εκείνη την περιοχή. «Υπάρχουν και προσωπικοί λόγοι που ο Ερντογάν θέλει να εμφανιστεί ως διαμεσολαβητής μεταξύ Μόσχας και Κιέβου», γράφει η Tagesschau. «Αν πετύχει αυτό θα ωφελούσε τη φήμη του στο ΝΑΤΟ», εξηγεί η γερμανική εφημερίδα. «Ο Ερντογάν δεν θέλει να διακινδυνεύσει όλα αυτά, λόγω των εντάσεων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας».
Παρά τη στενή του σχέση με τον Πούτιν, ο Ερντογάν έχει προκαλέσει όμως την οργή της Μόσχας και λόγω της υποστήριξής του στη στρατηγική του ΝΑΤΟ να επεκτείνει την παρουσία του στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Η Μόσχα ανησυχεί για τη δέσμευση της Αγκυρας στη Συνθήκη του Μοντρέ του 1936, η οποία είναι κρίσιμη για τα ρωσικά συμφέροντα στη Μαύρη Θάλασσα. Η Συνθήκη ρυθμίζει την ναυσιπλοΐα μέσω των στενών του Βοσπόρου και τη σύνδεση μεταξύ της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Με βάση τη Συνθήκη του 1936, επιβάλλονται αυστηροί περιορισμούς στα στρατιωτικά πλοία των μη παράκτιων κρατών, περιορίζοντας ουσιαστικά την πρόσβαση των ναυτικών δυνάμεων των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα .
Τώρα όμως που χτυπούν τα τύμπανα του πολέμου και η Ουάσιγκτον αναμένει στήριξη από την Τουρκία ως μέλος του ΝΑΤΟ, είναι πολύ δύσκολο για τον Ερντογάν να παραμείνει ουδέτερος. Ο Τούρκος πρόεδρος προσπαθεί βέβαια να εκμεταλλευτεί τις διαφωνίες στο Δυτικό στρατόπεδο-κυρίως στην Ευρώπη-για τις επιπτώσεις της μιας ρωσο-ουκρανικής σύγκρουσης.
Για την Άγκυρα, η στροφή προς τη μετριοπάθεια φαίνεται αναπόφευκτη, όσο σκληρή κι αν είναι η ρητορική της. Αυτό δείχνει η αγωνιώδης προσπάθεια για επαναπροσέγγιση με το Ισραήλ, η σύσφιξη των σχέσεων με τις χώρες του Κόλπου. Μόνο με την Ελλάδα και την Κύπρο, ο Ερντογάν εμφανίζεται προκλητικά αδιάλλακτος. Και το ερώτημα είναι γιατί; «Η ανατολική Μεσόγειος για την Αγκυρα είναι ότι τα Βαλκάνια για την Οθωμανική αυτοκρατορία ή το Ιράν για τους Σελτζούκους», εξηγεί η Ιταλική επιθεώρηση Γεωπολιτικής, «Limes». Είναι ο πυρήνας της νέο-Οθωμανικής στρατηγικής του Ερντογάν. «Είναι ο χώρος στον οποίο οι κληρονόμοι των Οσμανλήδων φιλοδοξούν να κατακτήσουν, για να ανακτήσουν το καθεστώς της υπερδύναμης που χάθηκε κατά τον 19ο αιώνα και λαχταρούν τουλάχιστον από τις αρχές της δεκαετίας του '90: Όταν ο τότε πρόεδρος Τουργκούτ Οζάλ υποσχέθηκε στους συμπολίτες του ότι ο 21ος αιώνας θα είναι «τουρκικός». Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η πρόταση έχει υιοθετηθεί από τον Ερντογάν, μαζί με τον μύθο της «οθωμανικής κατάκτησης της Ευρώπης» μέσω του Ισλάμ».