Του Μιχάλη Γ. Αργυρού
Προέδρου του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων και καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς
Του Μιχάλη Γ. Αργυρού
Προέδρου του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων και καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς
ΤΟΥΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥΣ μήνες η αύξηση του πληθωρισμού έχει αναδειχθεί, σε διεθνές επίπεδο, σε κορυφαίο ζήτημα για την οικονομική και νομισματική πολιτική. Σε ό,τι αφορά τα αίτιά της υπάρχουν δύο βασικές υποθέσεις:
Η ΠΡΩΤΗ είναι ότι οφείλεται κυρίως σε συγκυριακούς παράγοντες. Αυτοί περιλαμβάνουν την υπερβάλλουσα ζήτηση που προκαλεί η γρηγορότερη (μετά το σοκ της πανδημίας) αποκατάσταση της παγκόσμιας ζήτησης από την προσφορά, τα αποτελέσματα βάσης που δημιούργησε το αποπληθωριστικό σοκ του 2020 (λόγω καθίζησης της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας), και η κατανάλωση των αποταμιεύσεων που αυξήθηκαν σημαντικά την περίοδο της πανδημίας.
Στην ίδια κατηγορία συγκαταλέγονται και γεωπολιτικές εντάσεις που έχουν αυξήσει σημαντικά το κόστος ενέργειας, ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Η ΔΕΥΤΕΡΗ είναι ότι η αύξηση πληθωρισμού έχει πιο δομικά χαρακτηριστικά και είναι αποτέλεσμα της εξαιρετικά επεκτατικής (σε παγκόσμιο επίπεδο) νομισματικής πολιτικής των τελευταίων ετών και της αύξησης του δημοσίου χρέους που έλαβε διεθνώς χώρα εξαιτίας της κρίσης του κορονοϊού, και η οποία δεσμεύει τη νομισματική πολιτική σε επεκτατικό χαρακτήρα για το προβλεπτό μέλλον. Στην ίδια κατηγορία συγκαταλέγεται (αν και με μικρή σχετικά συμμετοχή) και η αύξηση της τιμής δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων, η οποία αποτελεί αναγκαίο συστατικό της μετάβασης σε ένα κλιματικά διατηρήσιμο ενεργειακό μίγμα.
ΤΟΥΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥΣ μήνες έχει διατυπωθεί και μια νέα, ενδιαφέρουσα υπόθεση, η οποία συνδέει την αύξηση πληθωρισμού με μια απαραίτητη, για τη μακροχρόνια οικονομική ισορροπία και αποτελεσματικότητα, διαδικασία ανακατανομής (reallocation) οικονομικών πόρων. Αυτή προκαλείται από δομικές αλλαγές που έχει δημιουργήσει η πανδημία στη σύνθεση της ζήτησης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την υπόθεση αυτή, η πανδημία έχει αυξήσει μόνιμα τη ζήτηση για κάποια προϊόντα και υπηρεσίες και παράλληλα μείωσε μόνιμα τη ζήτηση για κάποια άλλα. Προκειμένου να αποκατασταθεί η ισορροπία προσφοράς/ζήτησης στο σύνολο των αγορών, πρέπει να μετακινηθούν παραγωγικοί συντελεστές από τη δεύτερη κατηγορία προς την πρώτη. Για τη μετακίνηση αυτή πρέπει η σχετική τιμή των προϊόντων/υπηρεσιών της πρώτης κατηγορίας να αυξηθεί έναντι εκείνων της δεύτερης. Αυτό μπορεί να συμβεί είτε μέσω αύξησης των ονομαστικών τιμών των αγαθών/υπηρεσιών με υψηλότερη ζήτηση, ή/και μείωσης των ονομαστικών τιμών εκείνων των οποίων η ζήτηση καταγράφει μείωση. Σε περιόδους ισχυρής οικονομικής ανάκαμψης, όπως η παρούσα, ιστορικά παρατηρείται προς τα κάτω δυσκαμψία τιμών. Κατά συνέπεια, η αλλαγή σχετικών τιμών θα γίνει μέσω ανατιμήσεων των αγαθών/υπηρεσιών αυξημένης ζήτησης, ενώ οι ονομαστικές τιμές των αγαθών/υπηρεσιών χαμηλότερης ζήτησης θα παραμείνουν σταθερές.
ΤΩΡΑ, το ποσοστό πληθωρισμού υπολογίζεται ως σταθμισμένος μέσος όρος της ποσοστιαίας αύξησης τιμών που παρατηρείται στις δύο επιμέρους κατηγορίες. Άρα, με την πρώτη να καταγράφει αύξηση τιμών και τη δεύτερη σταθερότητα, μια προσωρινή αλλά παρατεταμένη σε διάρκεια αύξηση πληθωρισμού είναι το κανάλι μέσα από το οποίο θα γίνει η απαραίτητη, για τη μακροχρόνια ισορροπία και οικονομική αποτελεσματικότητα, αναδιανομή των οικονομικών πόρων.
ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ που προκύπτει είναι κατά πόσο η παραπάνω υπόθεση επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία, και αν ναι, ποια είναι η συμμετοχή της στην παρατηρούμενη αύξηση του πληθωρισμού. Οι πρώτες έρευνες από εθνικές αγορές εργασίας στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ δείχνουν ότι πράγματι η πανδημία έχει προκαλέσει μόνιμες αλλαγές στη σύνθεση της ζήτησης, και η διαδικασία μετακίνησης οικονομικών πόρων μεταξύ κλάδων όντως βρίσκεται στα αρχικά της στάδια. Η ταυτόχρονη όμως παρουσία πολλών άλλων παραγόντων που επηρεάζουν τον πληθωρισμό καθιστά δύσκολο τον ακριβή προσδιορισμό της συνεισφοράς της μετακίνησης παραγωγικών πόρων στη συνολική εξέλιξη του πληθωρισμού. Γι’ αυτό απαιτούνται περισσότερα στοιχεία και πιο ενδελεχής ανάλυση.
ΣΕ ΚΑΘΕ περίπτωση, ενώ οι καμπύλες αποδόσεων κρατικών ομολόγων και οι έρευνες πληθωριστικών προσδοκιών δείχνουν μια αύξηση (κυρίως στις ΗΠΑ) κατά τους έξι τελευταίους μήνες, αυτές παραμένουν συμβατές με μεσοπρόθεσμο πληθωρισμό της τάξης του 2%. Κατά συνέπεια, οι αγορές εξακολουθούν να θεωρούν την αύξηση πληθωρισμού ως παροδική, αν και ίσως προσλαμβάνουν ότι ένα μέρος της έχει πιο δομικά χαρακτηριστικά. Βεβαίως, οι προβλέψεις αυτές υπόκεινται σε σημαντική αβεβαιότητα, που σχετίζεται με γεωπολιτικές εξελίξεις, την εξέλιξη της πανδημίας και πιθανές δευτερογενείς επιδράσεις των ανατιμήσεων στους ονομαστικούς μισθούς.