Η «Μύρτις», το 11χρονο κορίτσι που πέθανε στον μεγάλο λοιμό των Αθηνών τον 5ο αι. π.Χ. και το πρόσωπό της αναπλάστηκε από την ερευνητική ομάδα του Καθηγητή Μανώλη Ι. Παπαγρηγοράκη, εντάσσεται στα Νέα Προγράμματα Σπουδών των ελληνικών σχολείων.
Η «Μύρτις», το 11χρονο κορίτσι που πέθανε στον μεγάλο λοιμό των Αθηνών τον 5ο αι. π.Χ. και το πρόσωπό της αναπλάστηκε από την ερευνητική ομάδα του Καθηγητή Μανώλη Ι. Παπαγρηγοράκη, εντάσσεται στα Νέα Προγράμματα Σπουδών των ελληνικών σχολείων.
Επιστήμονες συνοδεύουν, στα σύγχρονα βήματά της, την παντοτινά έφηβη, με σοφία 2.500 ετών, Αθηναία · είχαμε τη μεγάλη χαρά να μιλήσουμε μαζί τους.
Η ανάπλαση του προσώπουτης Μύρτιδας μοιάζει νααναπλάθει την εκπαίδευση· θα θέλατε να μας μιλήσετε για τις νέες μεθόδους διδασκαλίας και όλη την καινοτομία που φέρνει ηπαρουσία της στις τάξεις;
Αναστάσιος Εμβαλωτής, αντιπρόεδρος ΔΣ του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο Παιδαγωγικό Τμήμα:
«Η Μύρτις και η ανάπλαση του προσώπου της προσφέρεται ως ενδεικτική δραστηριότητα διαθεματικής και διεπιστημονικής προσέγγισης της σχολικής γνώσης. Η προσπάθεια και το αποτέλεσμα της μεθοδικής συνεργασίας επιστημόνων μπορεί να προκαλέσει συζητήσεις και σχολικές ερευνητικές εργασίες (projects) σε επιμέρους (και ανάλογα με την ηλικία και τις γνώσεις των μαθητών) θέματα ανθρώπινης ανατομίας, γενετικής, διατροφής, οικονομίας, κ.ά. Ο εκπαιδευτικός έχει την ευκαιρία να προκαλέσει την περιέργεια και το ενδιαφέρον των μαθητών για διαφορετικές επιστήμες, να συνδέσει την τάξη με την κοινότητα καλώντας ειδικούς επιστήμονες, οι οποίοι θα ενημερώσουν τόσο για τα ειδικά θέματα που σχετίζονται με την ανάπλαση του προσώπου και το πλαίσιο της εποχής όσο και για την επιστήμη τους γενικότερα, θα βοηθήσει τους μαθητές να αξιολογήσουν την εγκυρότητα σχετικών πηγών που θα αναζητήσουν στον “ψηφιακό ωκεανό” του διαδικτύου, θα “διδάξει” μαθηματικά, οικονομία, μηχανική και τεχνολογίες με διαθεματικά σενάρια, τα οποία θα σχεδιάσει. Η Μύρτις μπορεί να αναμορφώσει όχι μόνο τη σχέση των μαθητών με τη γνώση, αλλά (και κυρίως) τη διδακτική μεθοδολογία, τις δυνατότητες που έχει ο εκπαιδευτικός να αξιοποιήσει πηγές, να εφαρμόσει καινοτόμες διδακτικές προσεγγίσεις προκειμένου (με αφορμή γεγονότα) να εμπνεύσει και να ενθουσιάσει τους μαθητές. Ανάλογες προσεγγίσεις έχουν εφαρμοστεί διεθνώς με εξαιρετικά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά το μαθησιακό αποτύπωμα και τις δεξιότητες των μαθητών. Προϋπόθεση για την αποτελεσματική εφαρμογή τους είναι η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, κάτι το οποίο έχει ήδη ξεκινήσει από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής».
Σοφοκλής Σωτηρίου, υπεύθυνος Έρευνας και Ανάπτυξης της Ελληνογερμανικής Αγωγής και μέλος της ομάδας της Μύρτιδος:
«Η καινοτομία, όμως, που φέρνει η παρουσία της 11χρονης Αθηναίας στις σχολικές τάξεις δεν σταματά εκεί. Παρουσιάζεται ένας νέος τρόπος της διδασκαλίας της ιστορίας, όπου πρόσωπα του παρελθόντος παρουσιάζουν τις ιστορίες τους και τα γεγονότα της εποχής τους. Με την τεχνική της ψηφιακής αφήγησης τα βιβλία “ζωντανεύουν” και μέσα από αυτά “ξεπηδούν” μοναδικές ιστορίες και προσεγγίσεις ιστορικών γεγονότων που τα καθιστούν οικεία στους μαθητές. Με τον τρόπο αυτό, οι μαθητές έρχονται πιο κοντά στην κάθε εποχή και βιώνουν την ιστορία. Χάρη στην τεχνολογία και στο μοναδικό ψηφιακό περιεχόμενο που έχει δημιουργήσει η ομάδα μας, οι μαθητές μπορούν να αλληλεπιδρούν με τη Μύρτιδα, ανακαλύπτοντας μοναδικές πτυχές της ζωής στην Αρχαία Αθήνα -για παράδειγμα το σπίτι της, τα παιγνίδια της, τη διατροφή της, την εκπαίδευση στην εποχή της, τη μουσική που άκουγε, τον ουρανό που έβλεπε. Το παράδειγμα της Μύρτιδας μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την επέκταση της προτεινόμενης προσέγγισης και σε άλλες χρονικές περιόδους στο πλαίσιο του μαθήματος της Ιστορίας αλλά και σε άλλες θεματικές περιοχές. Για παράδειγμα στις Φυσικές Επιστήμες σημαντικές μορφές της επιστήμης όπως ο Γαλιλαίος θα μπορούσαν να παρουσιάζουν τις ανακαλύψεις τους με διαδραστικό τρόπο δίνοντας την αίσθηση στους μαθητές πως συμμετέχουν στη διαδικασία πειραματισμού και ανακάλυψης”.
Η Μύρτις εντάχθηκε στομάθημα της Ιστορίας στην Δ΄ Δημοτικού και στην Α΄ Γυμνασίου. Μέσα από ποια «πόρτα» της Ιστορίας –ποια ιστορικά γεγονότα, μπήκεστη διδακτέα ύλη;
Αναστάσιος Εμβαλωτής, αντιπρόεδρος ΔΣ του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο Παιδαγωγικό Τμήμα:
«Η αναφορά στη Μύρτιδα γίνεται στην ενότητα του Πελοποννησιακού Πολέμου και στον λοιμό στην Αθήνα την περίοδο 430-426 π.Χ. Η ανακάλυψη ενός παιδικού κρανίου ανάμεσα στα σκελετικά ευρήματα μιας ομαδικής ταφής θυμάτων του λοιμού πλησίον του Κεραμεικού και η ευρηματική ιδέα ανάπλασης του προσώπου από την επιστημονική ομάδα του Καθηγητή Μανώλη Παπαγρηγοράκη, αποτέλεσαν την αφορμή για την εκκίνηση της σχετικής συζήτησης».
Αντώνης Ν. Μαστραπάς, διδάκτωρ φιλοσοφίας, Σύμβουλος Α΄ στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής:
«Ιδιαίτερη σημασία για έναν δάσκαλο, ο οποίος διδάσκει Ιστορία και επιδιώκει το ενδιαφέρον των μαθητών του, έχει η απτή τεκμηρίωση των γνώσεων που τους παρέχει. Αυτό επιτυγχάνεται με θεαματικό τρόπο στην περίπτωση της αποκατάστασης της μορφής της Μύρτιδας, του κοριτσιού, το οποίο έχασε τη ζωή του από τον λοιμό που έπληξε την Αθήνα, στις αρχές του Πελοποννησιακού Πολέμου.
Ο λοιμός της Αθήνας είναι ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο με σημαντικές επιπτώσεις, γι’ αυτό και απασχολεί τον Θουκυδίδη στην ιστοριογραφία του. Περιγράφει το φαινόμενο με τα λόγια ενός ορθολογιστή που διαπιστώνει την ανθρώπινη άγνοια και αποζητά διέξοδο σωτηρίας από το κακό που συμβαίνει στην πόλη και εξολοθρεύει τον πληθυσμό της. Το κείμενο του Θουκυδίδη (Ι, 23,3‧ ΙΙ,31, 47-54, 58, 59, 64 και ΙΙΙ, 87) αποτελεί τη μοναδική πηγή αυθεντικής προσέγγισης του γεγονότος.
Η αναλυτική περιγραφή του φαινομένου και των συνεπειών του, από τον αρχαίο ιστοριογράφο, θα παρέμενε, ωστόσο, ένα συμβάν της ιστορίας, το οποίο θα απασχολούσε ιδιαίτερα τους μελετητές της αρχαιότητας. Άξιο ευρύτερου ενδιαφέροντος καθίσταται σήμερα, όχι γιατί σύμφωνα με τη μαρτυρία του Θουκυδίδη συνετέλεσε στον θάνατο μεγάλου αριθμού κατοίκων της Αθήνας, μεταξύ των οποίων και του Περικλή, του γνωστού πολιτικού, αλλά γιατί η αλήθειά του τεκμηριώθηκε από αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία κατέστησαν πιο “βέβαιο” το απώτερο αυτό παρελθόν. Οι σωστικές ανασκαφές, που έγιναν το 1984 πλησίον του αρχαιολογικού χώρου του Κεραμεικού, κατά τη διάρκεια των εργασιών του Μετρό, έφεραν στο φως του ήλιου μια ομαδική ταφή νεκρών, θαμμένων πρόχειρα, των οποίων τα κτερίσματα αποδεικνύουν ότι πρόκειται για ανθρώπους που πέθαναν περί το 430 π.Χ. από τον λοιμό και θάφτηκαν με συνοπτικές διαδικασίες. Ανάμεσα στα ευρήματα ήταν και ένα παιδικό κρανίο, διατηρημένο σε πολύ καλή κατάσταση. Αυτό αποκαταστάθηκε από ειδικούς επιστήμονες και μετά από δυόμισι χιλιάδες χρόνια “ανέστησε” τη μορφή μιας μικρής Αθηναίας, θύματος του λοιμού.
Η μικρή άσημη Αθηναία, η διάσημη όμως σήμερα σε όλο τον κόσμο Μύρτις, έρχεται να δείξει στους μαθητές και σε όλο τον κόσμο τα αποτελέσματα της διεπιστημονικής έρευνας. Η συνεργασία επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων “ξαναζωντάνεψε” το σκελετικό εύρημα ενός παιδικού κρανίου και, μέσω αυτού, το κείμενο του Θουκυδίδη. Δεν θα μπορούσε να υπάρχει αποτελεσματικότερος τρόπος αφόρμησης για τη διδασκαλία του Πελοποννησιακού Πολέμου, των πριν και μετά από αυτόν γεγονότων, για τους μαθητές που διδάσκονται την Αρχαία Ιστορία, παρά η αναφορά στην αποκαταστημένη μορφή της μικρής Μύρτιδας.
Η μικρή Αθηναία έχει γίνει πλέον το σύμβολο του αγώνα των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση των λοιμών και της φτώχειας».
Βάσει των εμπειριών σας, πώς αντιδρούν τα παιδιά στην επαφή μαζί της; Και τι θα αποκομίσουν οι μαθητές από τη συνάντησή τους με μια έφηβη που έζησε όταν χτιζόταν ο Παρθενώνας;
Σοφοκλής Σωτηρίου, υπεύθυνος Έρευνας και Ανάπτυξης της Ελληνογερμανικής Αγωγής και μέλος της ομάδας της Μύρτιδος.
«Η “συνάντηση” με τη Μύρτιδα είναι εξαιρετικά σημαντική και για τον λόγο αυτό η ερευνητική μας ομάδα επιχειρεί διαρκώς να σχεδιάζει καινοτόμους τρόπους αλληλεπίδρασης μαζί της. Τόσο η ηλικία της όσο και η ιστορίας της την καθιστούν πρόσωπο οικείο στους μικρούς μαθητές. Αποτελεί την “εικονική” συμμαθήτριά τους από μία άλλη εποχή που μεταφέρει μηνύματα επίκαιρα, αναδεικνύοντας τη μοναδική αξία της μελέτης της ιστορίας και των γεγονότων που τη σημάδεψαν. Οι ρόλοι “συμμαθήτριας” που μοιράζεται τις ίδιες αγωνίες και ανησυχίες για το μέλλον και του ιστορικού χαρακτήρα που συμβουλεύει, της “προ-προ-..γιαγιάς” που μεταφέρει γνώση αιώνων, συνδυάζονται αρμονικά μέσα από την ψηφιακή αφήγηση και δημιουργούν τις συνθήκες για τη βαθύτερη μάθηση των ιστορικών γεγονότων. Η επίτευξη της βαθύτερης μάθησης αποτελεί το πιο σημαντικό απόκτημα για τους μαθητές μέσα από αυτή τη διαδικασία. Η βαθύτερη μάθηση δεν συνδέεται μόνο με την κατανόηση των θεμάτων υπό μελέτη και των σχετικών εννοιών αλλά και με την υιοθέτηση στάσεων και τη διαμόρφωση συμπεριφορών που πηγάζουν από όσα οι μαθητές διδάχθηκαν. Έτσι, διαμορφώνεται ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο εκπαίδευσης που διαμορφώνει τους πολίτες του μέλλοντος».
Πριν από εννέα χρόνια, η «Μύρτις» συμπεριλήφθηκε στα σχολικά βιβλία Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας. Στη χώρα μας, η στιγμή αυτή ήρθε τώρα. Κάποιο σχόλιό σας για την καθυστέρηση;
Μανώλης Ι. Παπαγρηγοράκης, επίκ. Καθ. Ορθοδοντικής Πανεπιστημίου Αθηνών:
«Όταν είχαμε αυτήν την τιμή, να συμπεριλάβουν, το 2012, οι Αυστραλοί, τη μεθοδολογία έρευνας που ακολουθήσαμε για να απαντήσουμε σε ερωτήματα του παρελθόντος, για τον αιτιολογικό παράγοντα του μεγάλου Λοιμού των Αθηνών του 430 π.Χ. και για τη μορφή ενός παιδιού του 5ου αιώνα, στα βιβλία Ιστορίας των μαθητών της Α΄ Γυμνασίου, εκδόσεις Cambridge, μπορώ να σας πω ότι η χαρά και η ανάταση που ένιωσα στην ψυχή μου ήταν πολύ μεγάλη, βεβαίως και η τιμή. Το να συμπεριλάβουν στη διδακτέα ύλη του Γυμνασίου τις εργασίες μας στο κεφάλαιο της ερευνητικής προσέγγισης στη διερεύνηση και απάντηση μακροχρονίων επιστημονικών ερωτημάτων, τι άλλο θα ήθελε ένας επιστήμων… αυτό περιποιεί τιμή στην επιστημονική ομάδα μου, στο Πανεπιστήμιο και στην πατρίδα μου!!!
Αυτή η τιμή ήρθε πρώτα από την 5η ήπειρο, το 2012, και πριν δύο μήνες από την πατρίδα μας…
Αυτό που θέλω να τονίσω, είναι ότι τελικά τις ανατροπές τις κάνουν αυτοί που υπηρετούν τους σκοπούς που έχουν ταχθεί.
Και εδώ στην περίπτωσή μας, ο άνθρωπος που εκτίμησε και πίστεψε αυτό που έκαναν οι συμπατριώτες του… κάτι δύσκολο στις ημέρες μας… και δεν δίστασε να εντάξει τη Μύρτιδα στα Νέα Προγράμματα Σπουδών, είναι ο καθηγητής, για μένα ο Παιδαγωγός, κύριος Αναστάσιος Εμβαλωτής!»
Στην έναρξη της υγειονομικής κρίσης που βιώνει ο πλανήτης, η Μύρτις -άμεσα συνδεδεμένη με τον λοιμό στην Αθήνα του 430-426 π.Χ.- με amimation επικοινωνία της, μας προέτρεψε να ακολουθούμε τις συμβουλές των ειδικών και να προσέχουμε τους αγαπημένους μας ανθρώπους. Γιατί η ζωή είναι το πολυτιμότερο αγαθό! Στην φάση που είμαστε τώρα, θα πρόσθετε κάτι, σε ένα επικαιροποιημένο μήνυμά της;
Δημήτρης Δημητριάδης, διδάκτωρ στη διδακτική της Ιστορίας:
«Η Μύρτις τόσο με βάση την ταυτότητά της όσο και με βάση το γεγονός ότι ήταν θύμα του λοιμού των Αθηνών μπορεί να δώσει ακόμα ένα μήνυμα για τη θέση του καθενός μας απέναντι στην πανδημία. Η Μύρτις, ως “ιστορικός αντιήρωας” εξαιτίας της ηλικίας της αλλά και του φύλου της, δίνει το μήνυμα της “κοινωνικής απογύμνωσης”, από τη μία πλευρά, των ανθρώπων απέναντι στο λοιμό των Αθηνών και κατ’ επέκταση απέναντι στην πανδημία του σήμερα. Από την άλλη πλευρά όμως, τονίζει τον τρόπο που οι διαφορετικοί βιολογικοί και κοινωνικοί παράμετροι, ατομικών και συλλογικών ταυτοτήτων, μπορούν να διαφοροποιήσουν τη θέση του καθενός μας απέναντι στην πανδημία, οδηγώντας τη σκέψη για το πώς το θεσμικό κυρίως πλαίσιο μπορεί να ανταποκριθεί στις διαφορετικές ανάγκες που δημιουργούνται σε καιρούς υγειονομικής κρίσης. Το θεσμικό αυτό πλαίσιο μπορεί να αφορά τομείς όπως η ψυχική υγεία, η οικονομική βιωσιμότητα και η εκπαίδευση. Η Μύρτις εξαιτίας της διαφορετικής ταυτότητάς της σε σχέση με τους “διάσημους ιστορικούς ήρωες” αναδεικνύει την πολυπροοπτικότητα σε όλα τα θέματα που μπορούν να συσχετιστούν με τη ζωή της, το προφίλ της και την ιστορική περίοδο που έζησε».
Σκέψεις για μελλοντικήαξιοποίηση της Μύρτιδας στη ζωή μας;
Σοφοκλής Σωτηρίου, υπεύθυνος Έρευνας και Ανάπτυξης της Ελληνογερμανικής Αγωγής και μέλος της ομάδας της Μύρτιδος:
«Η ερευνητική μας ομάδα αναπτύσσει διαρκώς νέες εφαρμογές και υλοποιεί πιλοτικές δράσεις που βασίζονται στη χρήση νέων τεχνολογιών. Έχουμε ήδη σχεδιάσει το ψηφιακό Μουσείο της Μύρτιδας στον εικονικό κόσμο. Ο σχεδιασμός του Μουσείου υπηρετεί τη καινοτόμο εκπαιδευτική προσέγγιση που υιοθετήθηκε και στα βιβλία. Αντί να παρουσιάζει αντικείμενα και ευρήματα του παρελθόντος όπως συνήθως κάνουν τα Μουσεία, εξιστορεί το μοναδικό διεπιστημονικό έργο που οδήγησε στην ανάπλαση του προσώπου της Μύρτιδος μέσα από μία διαδικασία διερεύνησης και ανακάλυψης. Έτσι ο επισκέπτης γίνεται μέρος της ιστορίας, αισθάνεται να λαμβάνει μέρος στην ανασκαφή, στην έρευνα, στον πειραματισμό, στην ανάπλαση. Η ομάδα μας μελετά τις ευκαιρίες που παρέχουν οι σύγχρονες τεχνολογίες, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, η Επαυξημένη Πραγματικότητα, τα Δίκτυα 5ης Γενιάς και σχεδιάζει νέες προτάσεις και εφαρμογές για να μεταφέρει τα μηνύματα της Μύρτιδας σε όλο και περισσότερους ανθρώπους στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Μάλιστα εν μέσω πανδημίας το ψηφιακό Μουσείο της Μύρτιδας επισκέφτηκαν διαδικτυακά μαθητές και εκπαιδευτικοί από πολλά σχολεία της Ελλάδος αλλά και ερευνητές και επιστήμονες από ολόκληρο τον κόσμο στο πλαίσιο δύο διεθνών συνεδρίων».
Η ένταξη της Μύρτιδας στην εκπαίδευση μπορεί να καλλιεργήσει κάποιες άλλες στάσεις και συμπεριφορές, οι οποίες δε σχετίζονται, τουλάχιστον άμεσα, με το μάθημα της ιστορίας;
Δημήτρης Δημητριάδης, διδάκτωρ στη διδακτική της Ιστορίας:
«Θα μπορούσε να καλλιεργήσει τον σεβασμό στη “συγχρονική ετερότητα”, ενισχύοντας τις διαπολιτισμικές δεξιότητες των μαθητών, οι οποίες είναι απαραίτητες για την υγιή συμβίωσή τους στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές τάξεις των Ελληνικών σχολείων. Αυτό συμβαίνει διότι η Μύρτις, ενώ έχει κάποια κοινά στοιχεία με τους μαθητές -όπως η παιδική ηλικία ή η αντιστοιχία του λοιμού των Αθηνών με την πανδημία του σήμερα, έχει και βασικές διαφορές -όπως η διαφορετική της μορφή, η χρονική απόσταση και ο διαφορετικός τρόπος ζωής εξαιτίας του ιστορικού πλαισίου στο οποίο έζησε. Με βάση τη σταδιακή γνωριμία τους με τη Μύρτιδα, οι μαθητές μπορούν να την κατανοήσουν ως “διαφορετική”, επεκτείνοντας αυτή τη σκέψη στον τρόπο που αντιμετωπίζουν την έννοια του “διαφορετικού” στη ζωή τους. Αυτή η υπόθεση μπορεί να στηριχθεί εν μέρει από την πειραματική παρέμβαση, η οποία εφαρμόστηκε στα πλαίσια της διδακτορικής μου διατριβής σε 328 μαθητές Δ΄ Δημοτικού σχολείων της Αττικής τη σχολική περίοδο 2014-2015. Με βάση τα αποτελέσματα, οι μαθητές, οι οποίοι διδάχτηκαν τα κεφάλαια της ιστορίας για την Κλασσική Περίοδο μέσω της εκπαιδευτικής παρέμβασης με τίτλο “Ψάχνοντας τους φίλους της Μύρτιδας: Μια διαπολιτισμική περιπέτεια στην Αρχαία Αθήνα”, βελτίωσαν τις διαπολιτισμικές δεξιότητες τους».
Επιστρέψατε στη ζωή ένα παιδί, μια έφηβη Αθηναία 2.500 ετών, αναπλάθοντας βήμα-βήματο πρόσωπό της. Θα θέλατε να μας περιγράψετε τα αισθήματά σας, όταν την πρωτοαντικρίσατε;
Μανώλης Ι. Παπαγρηγοράκης, επίκ. Καθ. Ορθοδοντικής Πανεπιστημίου Αθηνών:
«Η ερώτησή σας με ταξιδεύει 13 χρόνια πίσω, όταν ο Σουηδός συνεργάτης μου Όσκαρ Νίλσσον μου έστειλε τη Μύρτιδα από τη Σουηδία.
Ήταν μεσημέρι Σαββάτου, είχα ένταση και αγωνία να δω τη Μύρτιδα στο σπίτι μου, την ήξερα από τις μελέτες μας σε φωτογραφίες. Τώρα, όμως, γύριζε στο σπίτι της…
Ξέρετε, η ένταση και η αγωνία μπερδευόντουσαν με την περιέργεια, τη συγκίνηση, την απορία, τη λαχτάρα και την εικόνα της “μορφής” που θα αντίκριζα, ενός ανώνυμου παιδιού, που έζησε και είδε και θαύμασε την κατασκευή του Παρθενώνα και μπορεί να άκουσε και τον Περικλή να αγορεύει ή να συναντήθηκαν στην αγορά με τον Θουκυδίδη…
Κάθε φορά που περιγράφω τα αισθήματά μου, της πρώτης μου συνάντησης, “πάλλεται η ψυχή μου”…
Όταν πέρασαν τα πρώτα λεπτά της συνάντησής μας και η συγκίνηση μετριάστηκε, την έντυσα, την έβαλα στην πολυθρόνα, την κοίταζα… και της μιλούσα…
Έπρεπε να φύγω από το σπίτι και το βράδυ που γύρισα, έζησα για μερικά δευτερόλεπτα κάτι το μαγικό…
Μόλις μπήκα στο σπίτι μου και άναψα τα φώτα είδα τη Μύρτιδα να κάθεται στην πολυθρόνα που την είχα τοποθετήσει…· δεν έχω παιδιά…· ξαφνιάστηκα και, για μερικά δευτερόλεπτα, αισθάνθηκα ότι είχα μια κόρη και με περίμενε…».
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]