Η ανάγκη αντιστροφής της κλιματικής αλλαγής που καθορίζει την υψηλή οικονομική και ενεργειακή μεταρρύθμιση, η κραταιά πολιτική βούληση και οι αποφάσεις που απορρέουν από την Πράσινη Συμφωνία (green deal/net zero action), οι εμπορικές τιμές των προϊόντων και υπηρεσιών εκμετάλλευσης που σχετίζονται με τις υπόγειες χρήσεις, και τα μακροπρόθεσμα δημογραφικά κριτήρια σε ένα κόσμο μεγαλουπόλεων που ξεπερνά σιγά σιγά τα 8+ δις, με τεράστιους ρυθμούς αύξησης των ενεργειακών αναγκών, καθιστούν πλέον τη χρήση της υπόγειας ανάπτυξης και των υπόγειων ενεργειακών χρήσεων από τις αποδοτικότερες νέες αναπτυξιακές οικονομικές και περιβαλλοντικές προοπτικές.
Του Αλέξανδρου Ζαχαρόπουλου*
Η ανάγκη αντιστροφής της κλιματικής αλλαγής που καθορίζει την υψηλή οικονομική και ενεργειακή μεταρρύθμιση, η κραταιά πολιτική βούληση και οι αποφάσεις που απορρέουν από την Πράσινη Συμφωνία (green deal/net zero action), οι εμπορικές τιμές των προϊόντων και υπηρεσιών εκμετάλλευσης που σχετίζονται με τις υπόγειες χρήσεις, και τα μακροπρόθεσμα δημογραφικά κριτήρια σε ένα κόσμο μεγαλουπόλεων που ξεπερνά σιγά σιγά τα 8+ δις, με τεράστιους ρυθμούς αύξησης των ενεργειακών αναγκών, καθιστούν πλέον τη χρήση της υπόγειας ανάπτυξης και των υπόγειων ενεργειακών χρήσεων από τις αποδοτικότερες νέες αναπτυξιακές οικονομικές και περιβαλλοντικές προοπτικές.
Πλέον οι οικονομικοτεχνικές συνθήκες, τα τεχνολογικά άλματα, οι οικονομικές ευκαιρίες και οι περιβαλλοντικές ωφέλειες, επιτρέπουν την εκμετάλλευση των υπόγειων ρευστών –διφασικών τις περισσότερες φορές-, Ελληνικών υπόγειων στρωματογραφικών ενοτήτων, των οφιολιθικών γεωτεκτονικών παραθύρων και συγκεκριμένων βασαλτικών σχηματισμών τους, αλλά και ωφέλιμων υπόγειων δομών που υπάρχουν κάτω από τα γεωγραφικά όρια που ασκούμε κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα.
Ανά το κόσμο αναδύεται μια νέα οικονομική δραστηριότητα με τη χρήση των μεικτών ενεργειακών τεχνολογιών όπου βρίσκονται σε στάδιο ωρίμανσης και υψηλών ανταποδοτικών ωφελειών, πρωτίστως περιβαλλοντικών.
Σε αυτές συγκαταλέγονται βασικά οι εξής: Υπόγεια δέσμευση CO2, αποθήκευση ενέργειας, αποθήκευση πρώτων υλών (πετρέλαιο, αέρια, π.χ. αποθήκες Φ.Α. Καβάλας, κ.λπ.), αποθήκευση απορριμμάτων (τοξικά, ραδιενεργά, βιομηχανικά βαρέα απόβλητα, οικοδομικά απόβλητα κ.λπ.), υπόγειες εγκαταστάσεις παραγωγής και αποθήκευσης, και, η ενεργειακή χρήση γεωθερμικών πεδίων.
Όλες οι άνω χρήσεις σχετίζονται με την τεχνολογία ανάπτυξης των γεωτρήσεων. Αυτές οι βασικές νέες χρήσεις εκμετάλλευσης των υπόγειων ρευστών/αερίων και του πορώδους των υπόγειων σχηματισμών, έχουν βρει πολύ μεγάλη ώθηση τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ενώ εμείς έχουμε, για ακόμα μία φορά στο τομέα της εκμετάλλευσης του υπεδάφους μας, καθυστερήσει. Όλοι ανεξαιρέτως οι κίνδυνοι φυσικών και άλλων τεχνολογικών καταστροφών, συμπεριλαμβανομένων και των σεισμικών, είναι αντιμετωπίσιμοι από τους επαγγελματίες γεωλόγους και μηχανικούς του χώρου της τεχνολογίας βαθέων γεωτρήσεων.
Η ώρα για την Ελληνική «υπόγεια ανάπτυξη» ήρθε για να μείνει. Η εμπειρία των στελεχών στους σχετικούς κρατικούς φορείς της ΕΑΓΜΕ, της ΕΑΔΥ και του ΥΠΕΝ αλλά και άλλων διάσπαρτων στελεχών σε άλλα κρατικά ερευνητικά ινστιτούτα μπορούν να δρομολογήσουν τις εξελίξεις στην «υπόγεια ανάπτυξη» ώστε να δημιουργηθεί το τελικό θεσμικό πλαίσιο που θα απελευθερώσει τις σχετικές εγχώριες επενδύσεις και δραστηριότητες.
Ήρθε η ώρα να αναζωπυρώσουμε και να ενεργοποιήσουμε τη σχέση των λύσεων που δίνει το υπέδαφός μας, με τις αναδυόμενες εξελίξεις υπό τις νέες οικονομικές, ενεργειακές, κλιματολογικές και τεχνολογικές εξελίξεις που κάνουν βιώσιμες τις «υπόγειες» χρήσεις.
Παγκοσμίως οι κυβερνήσεις έχουν ήδη ετοιμάσει το θεσμικό πλαίσιο ώστε οι σχετικές επενδύσεις να μπορούν να υλοποιηθούν και να παίρνουν περιβαλλοντικούς όρους. Στη πλειονότητα τους οι σύγχρονες τεχνολογικές εφαρμογές της υπόγειας ανάπτυξης στηρίζονται στη τεχνολογία των βαθιών γεωτρήσεων. Προσοχή, όχι των γεωτρήσεων που σχετίζονται με τις υπόγειες υδροληπτικές/υδρομαστευτικές χρήσεις, αλλά τις βαθύτερες συνήθως που σχετίζονται με τεχνολογία για μεγαλύτερα βάθη και συνθήκες ασφαλείας για διφασικά ρευστά, γεωτρήσεις που φέρνουν στην επιφάνεια ρευστά που βρίσκονται σε μεγάλες πιέσεις και ίσως και θερμοκρασίες.
Η εθνική και περιφερειακή κατά τόπους και δήμους οικονομία, θα ωφεληθεί εάν αναπτυχθούν οι εκμεταλλεύσεις χρήσεων στο βαθύ υπέδαφος μας. Πρέπει επιτέλους να περάσουμε στην εκμετάλλευση του υπεδάφους μας με αυτούς τους σύγχρονους αειφορικούς τρόπους που δημιουργούν σπουδαίες Πράσινες και Μηδενικές λύσεις απανθρακοποίησης. Δεν υπάρχει χώρα που να έχει τόσο μεγάλη απόσταση μεταξύ του status quo και της εν δυνάμει αποληψιμότητας των υπόγειων πόρων της, είτε σε επίπεδο δομών, είτε ως υπόγειους πόρους.
Βασική ένταση ευελπιστώ να δοθεί στην ευέλικτη all-in-one θεσμική ολοκλήρωση και κατάρτιση του νομικού πλαισίου για την χρήση και εκμετάλλευση των υπόγειων μαζών με χρήσεις τεχνολογίας βαθιών γεωτρήσεων όπου ασκούμε (η Ελληνική Δημοκρατία) κυριαρχικά δικαιώματα. Χρειάζεται ενοποίηση και τελική κατανόηση των τεχνικών και άλλων επιλογών (πολιτικοοικονομικών και άλλων) ώστε να μπορέσει η αγορά να ανταποκριθεί και να ενεργοποιήσει τις υπόγειες υπεραξίες μας. Η πολιτική θεσμική αντιμετώπιση πρέπει να αφήνει περιθώριο στη καινοτομία και τις τεχνολογικές εξελίξεις που δεν έχουμε καν ακόμα κατά νου, να είναι ένα θεσμικό πλαίσιο που θέτει το ελάχιστο ικανό και απαραίτητο αλλά δίδει στην αγορά τους βαθμούς ελευθερίας για τα υπόλοιπα χωρίς να στραγγαλίζει με υπέρμετρες υποχρεώσεις αυτές τις εκμεταλλεύσεις που ουσιαστικά λόγω ακρίβειας θα τις αδρανοποιήσει. Να στηρίζεται στην αειφορία και τις ασφαλείς πρακτικές που ακολουθούν οι βέλτιστες διεθνείς πρακτικές της επιστήμης και της τέχνης επί των σχετικών θεμάτων. Το θεσμικό πλαίσιο πρέπει να επιλύει τελεσίδικα και μονοσήμαντα τη χρήση του υπεδάφους για το σύνολο των τεχνολογιών που σχετίζονται και εξαρτώνται με τη διφασική κυκλοφορία ρευστών και αερίων εντός του υπεδάφους μεταξύ γεωτρητικών τεχνικών έργων/παρεμβάσεων, καθώς και της σχέσης των γεωτρήσεων διφασικής κυκλοφορίας με τις οικονομοτεχνικοπολιτικοκοινωνικές επιπτώσεις, συνθήκες και κίνητρα αξιοποίησης τους.
*Ο Αλέξανδρος Ζαχαρόπουλος είναι Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός & Γεωλόγος MBA/MPA/MEng, Αρχιμηχανικός Δημοσίων Έργων και Research Fellow στο εργαστήριο Διοικητικής Επιστήμης του Οικονομικού Παναπιστημίου Αθηνών.