Δάνεια, τόκοι, δανειστές και οφειλέτες, στο επίκεντρο αντιπαραθέσεων

«Ένα αλλόκοτο θηρίο. Δάνεια και χρέη στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα» είναι ο τίτλος του τόμου που κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, με εισαγωγή, μετάφραση και σχόλια του Δρ. Αρχαίας Ιστορίας Πέτρου Παρθένη.

«“Εσύ, τουλάχιστον, μην βάλεις στη ζωή σου τούτο το αλλόκοτο θηρίο!” Μ’ αυτά τα λόγια προσπάθησε να αποτρέψει ένας κήρυκας του 4ου αιώνα μ.Χ. τους ακροατές του από τον έντοκο δανεισμό. Στη διάνοιά του, το δάνειο ήταν ένα αδηφάγο τέρας που απομυζούσε αδυσώπητα τον οφειλέτη, καταδικάζοντας παράλληλα τον δανειστή σε αιώνια βάσανα. Δεν υπήρχε τίποτα θετικό να πει για μια πρακτική, που, όπως πίστευε, εξαθλίωνε ανθρώπους ακόμη και μετά τον θάνατό τους.

Εφτακόσια περίπου χρόνια νωρίτερα, ένας πολύπειρος έμπορος εξέφρασε μια αρκετά διαφορετική άποψη για τα έντοκα δάνεια κατά τη διάρκεια μιας δίκης σε ένα αθηναϊκό δικαστήριο: “Ούτε πλοίο ούτε καπετάνιος ούτε επιβάτης θα μπορούσε να ξανοιχτεί στις θάλασσες δίχως τη συμβολή των δανειστών!” Για εκείνον, ο έντοκος δανεισμός ήταν αναπόσπαστο στοιχείο του εμπορίου, απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη και την εύρυθμη λειτουργία της οικονομίας και κατ’ επέκταση, της ίδιας της κοινωνίας».

Τα δάνεια αποτελούσαν εξαιρετικά σημαντικό θεσμό σε όλη τη χρονική και γεωγραφική έκταση του αρχαίου κόσμου, πυροδοτώντας, όπως ήταν φυσικό, ποικίλες και ενίοτε σκληρές αντιπαραθέσεις. Το βιβλίο αυτό ανοίγει έναν εποικοδομητικό και γόνιμο διάλογο με τον αναγνώστη γύρω από τον σκληρό κόσμο των δανείων, των τόκων, των δανειστών και των οφειλετών, συμβάλλοντας στην κατανόηση της καθημερινής ζωής στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα. Αρχίζοντας με προβληματισμούς του Ησίοδου και της αρχαϊκής εποχής, περιλαμβάνει μεταφρασμένα έργα ή αποσπάσματα αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων συγγραφέων έως τον Βασίλειο Καισαρείας και την κλασική χριστιανική γραμματεία.

Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]