Στο βιβλίο της Αργυρώς Μαντόγλου συναντάμε τον Αδαμάντιο Κοραή στις αρχές τις τρίτης δεκαετίας της ζωής του. Το πρόσωπο που γνωρίζουμε από τα ιστορικά βιβλία εμφανίζεται στα πρώτα εκείνα στάδια της διαμόρφωσής του σε αυτό που γνωρίζουμε σήμερα. Από τη Σμύρνη της Τουρκοκρατίας που ο Κοραής αποστρέφεται ακόμη και στην σκέψη, στο εξευγενισμένο Άμστερνταμ των μουσείων, των τεχνών και της διανόησης. Γεγονότα, πρόσωπα και καταστάσεις που τον καθόρισαν καταγράφονται από τη συγγραφέα σε μια μυθιστορηματική βιογραφία που μας φέρνει σε γνωριμία με την γήινη πλευρά του μεγάλου διδάσκαλου του Γένους.
Πώς αποφασίσατε να γράψετε για τον Αδαμάντιο Κοραή και δη για τα νεανικά του χρόνια στο Άμστερνταμ;
Ήταν μια σταδιακή διαδικασία και όχι μια απόφαση που πάρθηκε μεμιάς. Το γεγονός ότι έζησε έξι χρόνια στο Άμστερνταμ ως έμπορος και μάλιστα διευθυντής συνεταιρισμού (θέση που προϋποθέτει ευθύνες και εμπειρία στα περί των συναλλαγών) μου κέντρισε το ενδιαφέρον και άρχισα να ψάχνω το πώς βρέθηκε εκεί –κάπως έτσι ξεκίνησε και η δική μου περιπέτεια της γραφής του βιβλίου.
Τι προηγήθηκε από πλευράς μελέτης και έρευνας της συγγραφής τελικά του βιβλίου σας και πόσο δύσκολη ήταν η διαδικασία;
Ξεκίνησα από τα κείμενα και τις επιστολές του ίδιου του Κοραή, όπου διαφαίνονται και στοιχεία του χαρακτήρα του - η απογοήτευση, η ορμή, η αποφασιστικότητα αλλά και ένα παθιασμένο πνεύμα που στο Άμστερνταμ θα αποκαλυφθεί και στον ίδιο.
Πέρα από αυτά που είχε γράψει ο Κοραής για την εποχή, αλλά και άλλοι σύγχρονοί του, τα γράμματα του Σταμάτη Πέτρου ήταν πολύ διαφωτιστικά για την περίοδο αυτή, αλλά και τον ίδιο τον χαρακτήρα του Κοραή. Η διαδικασία με δυσκόλεψε όταν έφτασα στο τέλος της παραμονής του στο Άμστερνταμ (μετά την χρεοκοπία) όπου δεν υπήρχαν μαρτυρίες ούτε επιστολές για τις κινήσεις του, και υποχρεώθηκα να επινοήσω κάποιες σκηνές και πιθανές εκδοχές.
Ποιες οι διαφορές που συναντά ένας συγγραφέας όταν πρόκειται για μια μυθιστορηματική βιογραφία συγκριτικά με ένα βιβλίο μυθοπλασίας;
Η διαφορά εντοπίζεται στις δεσμεύσεις και στους περιορισμούς. Όταν γράφεις για ένα ιστορικό πρόσωπο και μάλιστα έναν τιτάνα του πνεύματος, οφείλεις να μην παρεκκλίνεις από τα γεγονότα. Δηλαδή η πλοκή, τα πρόσωπα και η εξέλιξη είναι συγκεκριμένα, μπορείς φυσικά να αυτοσχεδιάσεις σε ένα βαθμό αλλά πάντα λαμβάνοντας υπόψη την Ιστορία. Αυτό που μπορείς να κάνεις είναι να πας βαθύτερα, εξερευνώντας τον ψυχισμό και τις αντιφάσεις των χαρακτήρων, αντλώντας πάντα πληροφορίες από τα ντοκουμέντα και διασταυρώνοντας τις πηγές σου. Στην αμιγή μυθοπλασία έχεις την ελευθερία να γράψεις όποια πλοκή διεκδικούν οι χαρακτήρες, να τους ακολουθήσεις και να κάνεις τις όποιες ανατροπές θεωρείς ότι «βοηθούν» την ιστορία σου, κάτι που δεν μπορεί να συμβεί με ένα ιστορικό πρόσωπο.
Κεντρικό ρόλο στην ιστορία σας κατέχει ο Σταμάτης. Τι αντιπροσωπεύει ως ήρωας;
Είναι ο αντίποδας του Κοραή. Ο συντηρητικός Ρωμιός, παραδόπιστος, αλλά και πονηρός ταυτόχρονα που δεν διστάζει να εξαπατήσει ή να βάζει τρικλοποδιές, ακόμα και στους κοντινούς του προκειμένου να επιβιώσει. Ο ίδιος έρχεται ως παραγιός, συνοδός του Κοραή στο Άμστερνταμ, όπου ξαφνιάζεται με τη μεταστροφή του αφεντικού του, παρατηρεί τις κινήσεις του σχολιάζοντας συνεχώς. Αυτά τα σχόλια συναντάμε στις επιστολές που βρέθηκαν χρόνια αργότερα στην Πάτμο, και αποδείχτηκαν πολύτιμες για την σκιαγράφηση του χαρακτήρα του Κοραή, αλλά και μιας ολόκληρης εποχής.
Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη
Χριστίνα Χρυσανθοπούλου/[email protected]