Η απειλή προς τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν με ένα τεράστιο αντιμονοπωλιακό πρόστιμο λειτούργησε στο παρελθόν ως τρόπος βελτίωσης της συμπεριφοράς του εξαγωγικού μονοπωλίου της Gazprom στην ΕΕ, οπότε η ΕΕ σκέφτεται, γιατί να μην το δοκιμάσει ξανά;
Η απειλή προς τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν με ένα τεράστιο αντιμονοπωλιακό πρόστιμο λειτούργησε στο παρελθόν ως τρόπος βελτίωσης της συμπεριφοράς του εξαγωγικού μονοπωλίου της Gazprom στην ΕΕ, οπότε η ΕΕ σκέφτεται, γιατί να μην το δοκιμάσει ξανά;
Η Επίτροπος Ενέργειας της ΕΕ Κάντρι Σίμπσον είπε στους Ευρωπαίους υπουργούς Ενέργειας την Τρίτη ότι η επιτροπή ανταγωνισμού των Βρυξελλών άρχισε να συλλέγει στοιχεία για το εάν οι αυξανόμενες τιμές της ενέργειας μπορεί να αποδοθούν σε παράνομη δραστηριότητα από οποιονδήποτε από τους κύριους προμηθευτές φυσικού αερίου του μπλοκ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβεβαίωσε ότι είχαν σταλεί ερωτηματολόγια σε όλα τα μέρη που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη σύνταξη μιας υπόθεσης για την πιο πιεστική οικονομική κρίση του φετινού φθινοπώρου.
Οι ερευνητές ανταγωνισμού των Βρυξελλών απέφυγαν να κατονομάσουν την Gazprom. Η Gazprom προμηθεύει περισσότερο από το 40% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ και αποτέλεσε αντικείμενο μιας από τις πιο υψηλού προφίλ αντιμονοπωλιακές υποθέσεις που ανέλαβαν ποτέ οι Βρυξέλλες, από το 2012 έως το 2018. Αν και αυτή η έρευνα δεν οδήγησε στο εντυπωσιακό πρόστιμο που ήθελαν οι κορυφαίοι επικριτές της Ρωσίας όπως η Πολωνία και η Λιθουανία, ώθησε την Gazprom να αλλάξει ριζικά το επιχειρηματικό της μοντέλο σε όλη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Ακόμα δυσαρεστημένη που δεν επιβλήθηκε βαρύ πρόστιμο στη Μόσχα το 2018, η Πολωνία ηγείται τώρα των αρχών επιβολής της ΕΕ να αναλάβουν νέα μέτρα για αυτό που θεωρεί «χειραγώγηση της αγοράς από τους Ρώσους», οι οποίοι κατηγορούνται ότι αύξησαν τις τιμές φέτος λόγω υποτιμήσεων στις αναμενόμενες παραδόσεις .
Ο ίδιος ο Πούτιν εκπέμπει ανάμεικτα μηνύματα σχετικά με τα κίνητρα της Ρωσίας. Από τη μία πλευρά, αρνείται ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στον κόσμο ως γεωπολιτικό όπλο. Από την άλλη, προτείνει ταυτόχρονα ότι οι ροές θα μπορούσαν να αυξηθούν σημαντικά εάν δοθεί νόμιμη άδεια στον εξαιρετικά αμφισβητούμενο αγωγό Nord Stream 2 που έχει σχεδιαστεί για την άντληση ρωσικού φυσικού αερίου κατευθείαν στη Γερμανία.
Η κ. Σίμπσον μη θέλοντας να δώσει πλέον άλλον χώρο στη Ρωσία υποσχέθηκε την Τρίτη ότι οι Βρυξέλλες θα εξετάσουν «την ευρεία ανησυχία για χειραγώγηση της αγοράς ή κερδοσκοπία». Αυτή θα είναι... «μελωδία» στα αυτιά του Πολωνού πρωθυπουργούΜατέους Μοραβιέτσκι, ο οποίος είπε ότι μια έρευνα θα μπορούσε να «συνεφέρει την Gazprom».
Ποινές για τον αγωγό
Οι δικηγόροι συμφώνησαν ότι ήταν λογικό να στραφούν στη νομοθεσία περί ανταγωνισμού, το μοναδικό ισχυρότερο όπλο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. «Αν και η έρευνα μπορεί να πυροδοτηθεί πολιτικά από την κρίση των τιμών της ενέργειας, δεν φαίνεται παράλογο να μελετήσουμε την τρέχουσα δυναμική της αγοράς μέσα από το πρίσμα του δικαίου του ανταγωνισμού», δήλωσε η Νατούρα Γκράτσια, δικηγόρος ανταγωνισμού στη Linklaters.
«Οι Βρυξέλλες θα μπορούσαν να εξετάζουν κατάχρηση από πλευράς Gazprom, προσπαθώντας να συλλέξουν στοιχεία για την παρακράτηση της προμήθειας από την εταιρεία για αύξηση των τιμών ή για αντιανταγωνιστικούς περιορισμούς στις συμβάσεις μεταξύ χονδρεμπορικών προμηθευτών φυσικού αερίου όπως η Gazprom και Ευρωπαίων προμηθευτών λιανικής φυσικού αερίου», πρόσθεσε η Gracia.
Ο Άλαν Ράιλι, ακαδημαϊκός δικηγόρος με ειδίκευση στην αντιμονοπωλιακή νομοθεσία, το εμπόριο και την ενέργεια της ΕΕ, ο οποίος έχει συμβουλέψει στο παρελθόν πολωνικές και ουκρανικές ενεργειακές εταιρείες, είπε ότι υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να ξεκινήσει έρευνα για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης από την Gazprom.
«Έχετε έναν κυρίαρχο πάροχο που επιδιώκει να αρνηθεί σκόπιμα να προμηθεύσει φυσικό αέριο χωρίς εμπορικούς λόγους, χρησιμοποιεί άμεσα τη δύναμή του στην αγορά για να περιορίσει την προσφορά», είπε ο Ράιλι.
Μια πλήρης αντιμονοπωλιακή έρευνα της Επιτροπής θα ήταν, φυσικά, πολύ καθυστερημένη για να «χρυσώσει το χάπι» για τα δεινά της Ευρώπης με το φυσικό αέριο αυτό το χειμώνα. Το να γίνεται λόγος απλώς για μια έρευνα - που μπορεί να μην οδηγήσει ποτέ σε επίσημες κατηγορίες, πόσο μάλλον σε πρόστιμο - θα μπορούσε απλώς να έχει σκοπό να οξύνει τα πνεύματα στη Μόσχα.
Ο Ράιλι είπε ότι η απειλή της Επιτροπής για έρευνα «αυξάνει την πίεση στη Ρωσία και την Gazprom» να διαθέσουν περισσότερο φυσικό αέριο.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να επιβάλει πρόστιμο έως και 10% του κύκλου εργασιών μιας εταιρείας σε ένα οικονομικό έτος. Αν και η Gazprom γλίτωσε από οτιδήποτε τόσο σοβαρό το 2018, αναγκάστηκε να σταματήσει τις τακτικές διαίρει και βασίλευε στην Ανατολική Ευρώπη, όπου θα μπορούσε να υπαγορεύει τις τιμές ανά χώρα. Η υπόθεση της ΕΕ την ώθησε να σταματήσει να συντάσσει συμβόλαια στα οποία οι Ανατολικοευρωπαίοι δεν μπορούσαν να μεταπωλούν φυσικό αέριο σε γείτονες και κατάργησε ρήτρες στις οποίες αποκλείονταν οι αντίπαλοι της Gazprom.
Το ένα πόδι στο λάστιχο
Μία από τις πιο άμεσες ανησυχίες για την Gazprom είναι ότι οι αγοραστές με μακροπρόθεσμα συμβόλαια έχουν ρήτρες που συνδέουν τις τιμές με το κόστος του φυσικού αερίου στην ανοιχτή αγορά spot. Εάν η Gazprom διαθέσει περισσότερο φυσικό αέριο στην αγορά, θα μειώσει τις τιμές όχι μόνο στην ανοιχτή αγορά αλλά και στα πιο μακροπρόθεσμα συμβόλαιά της.
Οποιαδήποτε νέα υπόθεση κατά της Gazprom θα μπορούσε πράγματι να γίνει πιο περίπλοκη λόγω των διάφορων ειδών πωλήσεων φυσικού αερίου και των εν λόγω συμβάσεων. Η υπόθεση 2012-2018 επικεντρώθηκε στον τρόπο με τον οποίο η Gazprom παγίδευσε χώρες σε άδικες συμβάσεις. Οι τρέχουσες αντιρρήσεις εξαρτώνται περισσότερο από τα όρια της προσφοράς ανοικτής αγοράς, η οποία θα μπορούσε να αποδειχθεί δυσκολότερη περιοχή για να αποδειχθεί η κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης. Όπως είπε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: «Ενώ η Gazprom τήρησε τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις της μαζί μας, δεν ανταποκρίθηκε στην υψηλότερη ζήτηση όπως έκανε τα προηγούμενα χρόνια».
Εξηγώντας τη δύσκολη θέση της Gazprom, ο Τζακ Σαρπλς, ερευνητής στο Ινστιτούτο Ενεργειακών Μελετών της Οξφόρδης, σημείωσε ότι πέρυσι οι τιμές ήταν χαμηλά ς και υποστήριξε ότι δεν υπήρχε συμβατική υποχρέωση για τη ρωσική εταιρεία να προσφέρει περισσότερα αέριο.
«Η αντίθεση μεταξύ 2020 και 2021 δεν θα μπορούσε να είναι πιο έντονη: Πέρυσι, όταν η ευρωπαϊκή ζήτηση μειώθηκε και οι τιμές των κόμβων ήταν σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ, η Ευρώπη δεν είχε κανένα πρόβλημα με τις μακροπρόθεσμες προμήθειες συμβολαίων της από την Gazprom να αναπροσαρμόζονταν σε κόμβους, και οι ευρωπαϊκές εταιρείες ήταν στην ευχάριστη θέση να κάνουν πλήρη χρήση της συμβατικής τους ευελιξίας για να παίρνουν λιγότερο φυσικό αέριο από την Gazprom. Ένα χρόνο αργότερα, με τις τιμές σε υψηλά ρεκόρ, αν και θα θέλαμε να δούμε την Gazprom να προσφέρει περισσότερους όγκους στην ευρωπαϊκή αγορά, πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν είναι πράγματι υποχρεωμένη να το πράξει».
Η Ρωσία υποστηρίζει ότι οι παραδόσεις της υπολείπονται σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, επειδή εξακολουθεί να γεμίζει τις εγχώριες αποθήκες, αλλά ένας ενεργειακός οικονομολόγος που συμβουλεύεται τακτικά τους συμμετέχοντες στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου τόνισε τις πιθανές αντιμονοπωλιακές ανησυχίες.
Ο οικονομολόγος είπε ότι «φαίνεται πιθανό ότι αυτό που κάνει η Gazprom αυτή τη στιγμή είναι η μεγιστοποίηση των κερδών - εάν παρείχε περισσότερα, πιθανότατα θα μείωνε τα κέρδη της, και αυτός είναι ο ορισμός της κατάχρησης ισχύος στην αγορά. Η παρακράτηση προμηθειών για να διατηρήσει τις τιμές υψηλές είναι de facto αντιανταγωνιστικό».
naftemporiki.gr με πληροφορίες από το Politico