Πρακτική άσκηση φοιτητών: Ενισχύοντας τον θεσμό με εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης

Των Τέσσας Μίχου & Ελευθερίας Ρώμα*

Η χρησιμότητα της πρακτικής άσκησης των φοιτητών δεν έχει ανάγκη από επιχειρήματα, αναγνωρίζεται απ’ όλους, ως κρίσιμο, αν όχι απαραίτητο συστατικό της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Η χρηματοδότηση της πρακτικής άσκησης γίνεται, στο σύνολο σχεδόν των Ελληνικών Πανεπιστημίων, μέσα από τα προγράμματα του ΕΣΠΑ. Έτσι, το διοικητικό και διαχειριστικό πλαίσιο, και οι διαθέσιμοι κάθε φορά πόροι του ΕΣΠΑ ρυθμίζουν τη διαδικασία, τον αριθμό των θέσεων, τη διάρκεια και την αποζημίωση των φοιτητών των διαφόρων Τμημάτων των Πανεπιστημίων. Η έντονη αυτή εξάρτηση λειτουργεί, συχνά, ως τροχοπέδη στην αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων που μπορεί να προσφέρει η πρακτική άσκηση στους φοιτητές, στις επιχειρήσεις, αλλά και στην ίδια την πανεπιστημιακή κοινότητα, με κίνδυνο να χάνεται η ουσία της και να ξεθωριάζει ο στόχος της.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες και στην προσπάθεια ενίσχυσης του θεσμού, ορισμένα Πανεπιστήμια, παράλληλα ή και ανεξάρτητα από τα προγράμματα του ΕΣΠΑ, έχουν προβλέψει και εφαρμόζουν ήδη την πρακτική άσκηση με αυτοχρηματοδότηση, δηλαδή με πόρους των Φορέων Υποδοχής που προσφέρουν θέσεις στους ασκούμενους. Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΟΠΑ), το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου αποτελούν τρεις περιπτώσεις ΑΕΙ που εφαρμόζουν αυτοχρηματοδοτούμενα προγράμματα, με ορισμένες διαφοροποιήσεις μεταξύ τους.

Στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΟΠΑ), το αυτοχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης πραγματοποιείται εναλλακτικά με την πρακτική άσκηση μέσω ΕΣΠΑ και ουσιαστικά έρχεται να καλύψει τυχόν ανεπάρκειες της χρηματοδότησης από ευρωπαϊκούς πόρους. Στο πρόγραμμα αυτό, οι Φορείς Υποδοχής αναλαμβάνουν την υποχρέωση να χρηματοδοτήσουν πλήρως την πρακτική άσκηση του φοιτητή, καταβάλλοντας ένα καθορισμένο από το Πανεπιστήμιο ποσό στον Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Έρευνας του Πανεπιστημίου (ΕΛΚΕ). Το ΟΠΑ είναι υπεύθυνο για την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών των φοιτητών. Το πρόγραμμα είναι ευέλικτο ως προς την περίοδο υλοποίησης και διαρκεί, ανάλογα με το πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος στο οποίο ανήκει ο φοιτητής, από 2 ως 3 μήνες πλήρους απασχόλησης (και μερικής, σε κάποιες περιπτώσεις). Το πλαίσιο που διέπει την πρακτική άσκηση, τόσο τη χρηματοδοτούμενη από το ΕΣΠΑ, όσο και την αυτοχρηματοδοτούμενη, ορίζεται από τον Κανονισμό του Προγράμματος πρακτικής άσκησης κάθε Τμήματος του ΟΠΑ.

Στη δεύτερη περίπτωση αυτοχρηματοδοτούμενης πρακτικής άσκησης, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) παρέχει τις εξής δύο δυνατότητες: είτε η αυτοχρηματοδοτούμενη πρακτική άσκηση να αποτελεί συνέχεια (παράταση) του διαστήματος της πρακτικής άσκησης που υλοποιείται μέσω ΕΣΠΑ, είτε να αποτελεί νέα πρακτική άσκηση. Και εδώ, υποχρέωση του Φορέα Υποδοχής είναι να καταβάλλει στο λογαριασμό του ΕΛΚΕ ΑΠΘ το ποσό που έχει ορίσει το Πανεπιστήμιο για κάθε μήνα πρακτικής άσκησης. Η καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών των φοιτητών γίνεται από το ΑΠΘ. Η διάρκεια της πρακτικής άσκησης με αυτοχρηματοδότηση είναι κατ’ ελάχιστον όσο η θεσμοθετημένη από κάθε Τμήμα και μπορεί να φθάσει τους 6 μήνες (συμπεριλαμβανομένου του διαστήματος της χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ). Μπορεί να πραγματοποιηθεί οποτεδήποτε, κατόπιν συμφωνίας Φορέα Υποδοχής και φοιτητή.

Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου προσφέρει προγράμματα αυτοχρηματοδοτούμενης πρακτικής άσκησης σε προπτυχιακούς ή μεταπτυχιακούς φοιτητές. Στο σχετικό Κανονισμό κάθε Τμήματος που παρέχει αυτή τη δυνατότητα καθορίζονται οι προϋποθέσεις συμμετοχής και τα κριτήρια επιλογής φοιτητών και Φορέων Υποδοχής, η διάρκεια και η περίοδος υλοποίησης, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο καλύπτονται οι ασφαλιστικές εισφορές και η τυχόν αποζημίωση των φοιτητών. Η κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών (και των τυχόν αποζημιώσεων) των φοιτητών μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε απευθείας από το Φορέα Υποδοχής είτε από πόρους του Τμήματος. Η αυτοχρηματοδοτούμενη πρακτική άσκηση πραγματοποιείται, συνήθως, το εαρινό εξάμηνο και διαρκεί, κατά κανόνα, από 1 έως 3 μήνες, με δυνατότητα επέκτασης.

H πρωτοβουλία ΣΕΒ για την αναβάθμιση της πρακτικής άσκησης.

Αδιαμφισβήτητα, τα προγράμματα του ΕΣΠΑ έδωσαν μεγάλη ώθηση στην πρακτική άσκηση, καθώς μέσα από αυτά, ενσωματώθηκε, έστω και προαιρετικά, στα περισσότερα προγράμματα σπουδών των Ελληνικών Πανεπιστημίων, ενώ, παράλληλα, ενισχύθηκαν και οι σχετικές υποστηρικτικές διοικητικές δομές τους. Ωστόσο, σε μια τόσο χρήσιμη για το μέλλον των νέων φοιτητών-αυριανών αποφοίτων διαδικασία, η ίδια η χρηματοδότηση δεν πρέπει να προδιαγράφει το αποτέλεσμα.

Τα παραδείγματα που αναφέρθηκαν παραπάνω συνιστούν εναλλακτικές λύσεις χρηματοδότησης της πρακτικής άσκησης. Στο site του ΣΕΒ και στο Flash Report Πρακτική άσκηση φοιτητών χρηματοδοτούμενη από τις επιχειρήσεις: μια εναλλακτική πηγή ενίσχυσης του θεσμού, οι περιπτώσεις αυτές παρουσιάζονται περισσότερο αναλυτικά, ώστε κάποιος να αποκτήσει πληρέστερη εικόνα της εφαρμογής τους. Άρα λύσεις υπάρχουν, όταν υπάρχει εμπιστοσύνη, διάθεση και βούληση για συνεργασία, χωρίς περιχαρακώσεις και παρωπίδες. Όταν αναγνωριστεί ότι ο στόχος είναι κοινός και τα μέσα για την επίτευξή του αποτελούν προϊόν μιας διαρκούς συλλογικής προσπάθειας, όπου πανεπιστημιακή και επιχειρηματική κοινότητα θα συνεργάζονται δημιουργικά, με κατανόηση και σεβασμό στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε πλευράς.

Η πρωτοβουλία του ΣΕΒ για την αναβάθμιση της πρακτικής άσκησης που ξεκίνησε στις αρχές του χρόνου, συνεχίζεται, μεταξύ άλλων, με την ανάδειξη αυτών των διαφορετικών δυνατοτήτων χρηματοδότησής της. Ο διάλογος ανάμεσα στα Πανεπιστήμια και στις επιχειρήσεις για τα κρίσιμα ζητήματα της πρακτικής άσκησης παραμένει ενεργός. Πιστεύουμε ότι το αποτέλεσμα μόνο καλό μπορεί να είναι, όταν όλοι αντιλαμβανόμαστε την κοινή μας ανάγκη για ένα ισχυρό αυριανό ανθρώπινο κεφάλαιο που θα στηρίξει τη συμπεριληπτική, μακροχρόνια βιώσιμη ανάπτυξη της Χώρας μας.

*Policy Experts Ανάπτυξης Ανθρώπινου Κεφαλαίου του ΣΕΒ