Ο πλανήτης θα μπορεί να θρέψει τα 9 δισεκατομμύρια ανθρώπους που θα ζουν το 2050; Το ερώτημα αυτό απασχολεί τους επιστήμονες σε όλο τον κόσμο, που διαπιστώνουν ότι από τα 6,5 δισεκατομμύρια που ζουν σήμερα, 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι υποσιτίζονται και 854 εκατομμύρια υποφέρουν από την πείνα. «Η παγκόσμια αγροτική παραγωγή πρέπει να διπλασιαστεί», λέει ο Μαρσέλ Μαζουαγιέ, καθηγητής στο γαλλικό ινστιτούτο AgroParisTechn.
Πώς θα γίνει κάτι τέτοιο; Το πρώτο μέτρο είναι να αυξηθούν οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις, που σήμερα φτάνουν τα 15 δισεκατομμύρια στρέμματα. Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποίησε η Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών για τη διατροφή και τη γεωργία (FAO), περίπου 28 δισεκατομμύρια στρέμματα θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν, με την αξιοποίηση μεγάλων εκτάσεων στην Αφρική και τη Νότια Αμερική.
Αλλοι διαφωνούν. «Τα εδάφη που μοιάζουν άδεια, στην πραγματικότητα βρίσκονται σε αγρανάπαυση», επισημαίνει ο Μισέλ Γκριφόν, από το Διεθνές Κέντρο αγρονομικής έρευνας για την ανάπτυξη. «Οι αριθμοί της FAO δεν είναι ρεαλιστικοί».
Το δεύτερο μέτρο για την αντιμετώπιση της δημογραφικής πρόκλησης είναι η αύξηση της μέσης απόδοσης των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Στις ανεπτυγμένες χώρες, η εντατική γεωργία επιτρέπει αυξημένες αποδόσεις (200 με 1.000 κιλά ανά στρέμμα). Αλλά το μοντέλο αυτό δεν μπορεί να μεταφερθεί παντού. Για τους γεωπόνους, αυτό που χρειάζεται είναι λιγότερα μηχανήματα, λιγότερα χημικά λιπάσματα και λιγότερα εντομοκτόνα, προϊόντα που έτσι κι αλλιώς οι φτωχοί αγρότες δεν μπορούν να πληρώνουν. «Πρέπει να εφεύρουμε μια οικολογική εντατική γεωργία, που θα έχει αυξημένες αποδόσεις χωρίς να πλήττει τα οικοσυστήματα», συνεχίζει ο Γκριφόν.
Το μοντέλο αυτό, που λέγεται οικογεωργία ή αγροοικολογία, προβλέπει τον διπλασιασμό της απόδοσης στις υπό ανάπτυξη χώρες και στηρίζεται στην ικανότητα των οικοσυστημάτων να ανανεώνονται χάρις σε συνδυασμούς διαφορετικών φυτών και των αλληλουχία διαφόρων καλλιεργειών.
Τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα, που μελετώνται ή καλλιεργούνται στην Ινδία, την Κίνα, τη Βραζιλία ή την Αργεντινή, αποτελούν άραγε λύση για τις φτωχές χώρες; «Δεν είναι εύκολο να δοθεί απάντηση σε αυτό το ερώτημα», τονίζει ο Γκριφόν. «Ενδεχομένως τα προϊόντα αυτά να είναι ενδιαφέροντα, αλλά για την επιλογή των φυτών υπάρχουν γρήγορες και πιο φτηνές τεχνικές».
Ολα αυτά τα μέτρα περιλαμβάνουν εν τούτοις ορισμένες άγνωστες παραμέτρους. Σε τι έκταση θα αναπτυχθούν τα βιοκαύσιμα; Η χρήση της γης για ενεργειακούς σκοπούς μπορεί να πλήξει την παραγωγή προϊόντων διατροφής. Στο Μεξικό, για παράδειγμα, που τροφοδοτείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η τιμή της τορτίγια από καλαμπόκι αυξήθηκε κατά 14% μέσα σε ένα χρόνο επειδή οι αμερικανικές εκτάσεις αξιοποιούνται όλο και περισσότερο για την παραγωγή αιθανόλης.
Μια άλλη αβεβαιότητα είναι η έκταση των κλιματικών αλλαγών. «Δεν μπορούν να αποκλειστούν δυσάρεστες εκπλήξεις», επισημαίνει ο Φρεντερίκ Ντεβέ, ένας ανεξάρτητος σύμβουλος. «Μπορεί, για παράδειγμα, το Μπανγκλαντές να πλημμυρίσει ή να δούμε φαινόμενα όπως οι θύελλες σκόνης (Dust Bowl) που έπνιξαν τις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του ΄20».
Η θέρμανση της γης θα μπορούσε βέβαια να βελτιώσει τις αποδόσεις στον Καναδά, τη Ρωσία και τη βόρεια Κίνα, αλλά θα είχε αρνητικά αποτελέσματα στη Βραζιλία, την Αφρική και την Αυστραλία.
Αν ο «αγροοικολογικός» δρόμος αποτελεί λύση για τη διατροφή 9 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, παραμένει το μεγάλο πρόβλημα της κατανομής των εσόδων, αφού τα γεωργικά προϊόντα των χωρών του Βορρά επιδοτούνται μαζικά.
* Η φωτογραφία είναι ο πίνακας της Frida Kahlo, «Φρούτα της γης»
Πηγή: Le Monde της 13ης/3/07, ΑΠΕ-ΜΠΕ