Βιώσιμη Χρηματοοικονομική: Βασικός Μοχλός για την αντιμετώπιση Οικολογικών και Οικονομικών Προκλήσεων

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός

Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France

Η χρηματοοικονομική (Finance) είναι το σύνολο των μηχανισμών που παρέχουν στην οικονομία τα κεφάλαια που χρειάζεται για να λειτουργήσει. Διαδραματίζει βασικό ρόλο στην ανταγωνιστικότητα και τον πλούτο μιας χώρας, επειδή οι στόχοι της είναι να εξασφαλίσει τη βέλτιστη χρήση των πόρων και έτσι να βελτιώσει την ευημερία όλων. Ονομάζεται το χρηματοοικονομικό κεφάλαιο για τις επιχειρήσεις και συμβάλει στη χρηματοδότηση του ενεργητικού (χρήσεις) τους. Ο αναγνώστης μπορεί να συμβουλευτεί τα παρακάτω βιβλία.

1. Κ. Ζοπουνίδης, Βασικές αρχές χρηματοοικονομικού μάνατζμεντ, Εκδ. Κλειδάριθμος, 2013.
2. Κ. Ζοπουνίδης, Ε. Λιβάνης, Αποφάσεις προϋπολογισμού κεφαλαίου, Εκδ. Κλειδάριθμος, 2021.
3. Κ. Ζοπουνίδης, Ν. Σαρρηγιαννίδης, Α. Γαρεφαλάκης, Γ. Κοντέος, Βασικές αρχές χρηματοοικονομικής των επιχειρήσεων, Εκδ. Αλέξανδρος ΙΚΕ, 2021.

Προκειμένου να υποστηριχθεί η πραγματική οικονομία και τα μακροπρόθεσμα έργα, η βιώσιμη χρηματοοικονομική ευνοεί τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές που λαμβάνουν υπόψη ποιοτικά κριτήρια που ονομάζονται ESG: περιβαλλοντικά, κοινωνικά, διακυβέρνησης (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Α. Γαλαιρώτης, Μ. Εσκαντάρ, ESG Investing, Ναυτεμπορική, Τετάρτη 3 Φεβρουαρίου 2021). Αυτά τα κριτήρια περιλαμβάνουν την ανάλυση των επιπτώσεων των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων όσον αφορά τις εκπομπές του άνθρακα, την προστασία της βιοποικιλότητας, τη διαχείριση αποβλήτων, κλπ., τις κοινωνικές επιπτώσεις και το σύνολο κανόνων που διέπουν τον τρόπο ελέγχου και μάνατζμεντ των επιχειρήσεων.

Κατηγορίες βιώσιμης χρηματοοικονομικής (ΒΧ)

Η ΒΧ καλύπτει τις ακόλουθες πρακτικές.:

• Κοινωνικά Υπεύθυνη Επένδυση

Επιτρέπει την ενσωμάτωση κριτηρίων ESG στις επενδυτικές και διοικητικές διαδικασίες (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, κλασική επένδυση και κοινωνικά υπεύθυνη επένδυση: κριτήρια εκτίμησης, Ναυτεμπορική, Κυριακή 18 Απριλίου 2021).

• Πράσινη Χρηματοοικονομική

Συγκεντρώνει όλες τις χρηματοοικονομικές δραστηριότητες υπέρ της ενεργειακής και οικολογικής μετάβασης και της καταπολέμησηςτης κλιματικής αλλαγής.

Τα κύρια εργαλεία είναι τα πράσινα ομόλογα. Αυτά τα δάνεια χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση έργων που συμβάλλουν στην οικολογική μετάβαση: διαχείριση νερού, αποβλήτων, ενέργειας, κλπ. (βλ Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, πράσινη χρηματοοικονομική: προκλήσεις και προοπτική, Ναυτεμπορική, Παρασκευή 19 Φεβρουαρίου 2021).

Αλληλέγγυα χρηματοοικονομική

Συγκεντρώνει καταθέσεις των οποίων η δέσμευση είναι προσανατολισμένη στα κοινωνικά κριτήρια: δραστηριότητες ένταξης που σχετίζονται με την απασχόληση, κοινωνικά ζητήματα και στέγαση, διεθνής αλληλεγγύη και περιβάλλον.

Κοινωνική επιχειρηματικότητα

Αφορά επιχειρήσεις των οποίων ο σκοπός είναι κοινωνικός. Τα κέρδη επανεπενδύονται στην καταπολέμηση του αποκλεισμού, της προστασίας του περιβάλλοντος, της ανάπτυξης και της αλληλεγγύσης.

Στη συνέχεια του άρθρου θα επικεντρωθούμε στην πράσινη χρηματοοικονομική (ΠΧ).

Ορισμός

Σήμερα, δεν υπάρχει επίσημος ορισμός της ΠΧ. Ωστόσο, είναι δυνατόν να θεωρηθεί ότι η έννοια της ΠΧ αντιστοιχεί σε δράσεις ή χρηματοοικονομικές λειτουργίες που τείνουν να προωθήσουν την ενεργειακή μετάβαση και την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Με άλλα λόγια, η ΠΧ έχει περιβαλλοντικό στόχο.

Η ΠΧ τείνει να επεκταθεί σε όλους τους επιχειρηματικούς τομείς. Πράγματι, όλοι οι τομείς καλούνται να κάνουν τη μετάβασή τους. Ωστόσο, η έλλειψη επίσημου ορισμού της ΠΧ μπορεί μερικές φορές να είναι προβληματική. Ορισμένα έργα μπορεί να έχουν αμφίβολο οικολογικό χαρακτήρα. Χωρίς επίσημο και νομικό ορισμό, ορισμένοι φορείς χρησιμοποιούν διαφορετικά κριτήρια για να αναγνωρίσουν ένα έργο ως οικολογικό ή πράσινο. Λόγω έλλειψης επαλήθευσης, ορισμένα έργα ενδέχεται να υποβληθούν σε «greenwashing».

Προέλευση και παράγοντες της ΠΧ

Η προέλευση της ανάπτυξης της ΠΧ δεν είναι σίγουρη. Πράγματι, είναι δύσκολο να βρεθεί η αφετηρία της. Ωστόσο, σήμερα θεωρείται ότι η έννοια της ΠΧ αναπτύχθηκε γύρω στη δεκαετία του 2000. Τα πρώτα πράσινα ομόλογα δημιουργήθηκαν από την πόλη του San Francisco το 2001. Αυτά τα ομόλογα προορίζονταν για τη χρηματοδότηση της ηλιακής ηλεκτρικής ενέργειας.

Στην Ευρώπη το 2007, η Ευρωπαική Τράπεζα Επενδύσεων δημιούργησε με τη σειρά της πράσινα ομόλογα με την ονομασία «Ομόλογο ευαισθητοποίησης για το κλίμα». To 2008, η Παγκόσμια Τράπεζα ανέπτυξε επίσης το πρώτο της πράσινο ομόλογο μέσω μιας στρατηγικής για την ανάπτυξη και την κλιματική αλλαγή. 185 χώρες συμμετείχαν στην έκδοση αυτού του πράσινου ομολόγου.

Από το 2008, η ανάπτυξη των πράσινων ομολόγων έχει επιταχυνθεί. Η G20 (οι 20 πιο βιομηχανοποιημένες χώρες), το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ αναγνώρισαν επίσημα τις δυνατότητες της αγοράς πράσινων ομολόγων το 2010. Το 2016, το πρώτο πράσινο κρατικό ομόλογο εμφανίστηκε σε αναδυόμενες χώρες.

Αυτές οι διαφορετικές εξελίξεις καταδεικνύουν την έκρηξη της ΠΧ, που δεν πρόκειται να σταματήσει, ιδιαίτερα λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, η οποία ωθεί και θα ωθήσει τους αναλυτές και τους επενδυτές να αλλάξουν τον επενδυτικό τους ορίζοντα.

Δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς κινητοποιούνται για να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες αυτού του ταχέως αναπτυσσόμενου τομέας. Διακρίνονται:

• Εκδότες (κράτη ή δημόσιοι οργανισμοί υψηλού επιπέδου, μεγάλες επιχειρήσεις, τράπεζες) διανέμουν πράσινους χρηματοοικονομικούς τίτλους. Σήμερα τα κύρια χρηματοδοτούμενα έργα αφορούν την κατασκευή νέων ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων ή την ανακαίνιση παλαιών κτιρίων έτσι ώστε να καταναλώνουν όσο το δυνατόν λιγότερο.
• Οι μάνατζερ περιουσιακών στοιχείων (μεγάλοι δημόσιοι ή ιδιωτικοί επενδυτές, τράπεζες, κλπ.) αγοράζουν αυτούς τους τίτλους και μπορούν να αποφασίσουν τον αναπροσανατολισμό της χρηματοδότησης έργων, αποχωρώντας από τους πιο ρυπογόνους, για παράδειγμα.
• The sourcers (κράτη, ρυθμιστικές και εποπτικές αρχές όπως οι οργανισμοί αξιολόγησης) ρυθμίζουν, αξιολογούν την έκθεση και τις επιπτώσεις των επιβληθέντων ετικετών και των προσφερόμενων υποχρεώσεων.
• Η κοινωνία τνω πολιτών (ΜΚΟ, συνδικάτα) εκπονεί μελέτες επιπτώσεων όπως η OXFAM, για να ασκήσει πίεση στους φορείς λήψης οικονομικών και πολιτικών αποφάσεων και να τους αναγκάσει να επανεκτιμήσουν τα περιβαλλοντικά τους κριτήρια.

Συμπερασματικά, η επιτυχής δημιουργία πολλών πράσινων ομολόγων σημαίνει ότι η παγκόσμια κοινότητα κατάλαβε την αλλαγή που συντελείται σε ότι αφορά τη σωτηρία του πλανήτη. Αυτό περιλαμβάνει τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας, την ενεργειακή μετάβαση και τη χρηματοδότηση εργαλείων που καθυστερούν την κλιματική αλλαγή. Για να γίνει αυτό, πρέπει να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον κοινό για όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, με πανομοιότυπους κανόνες για όλους, ακριβή αντικειμενικά κριτήρια, διαφάνεια και ιχνηλασιμότητα κεφαλαίων προσβάσιμα σε όλους, κλπ.

Ο κόσμος της χρηματοοικονομικής πρέπει επίσης να επιτύχει τον αποκλεισμό έργων που καταναλώνουν πολλή ενέργεια ή καταστρέφουν τα οικοσυστήματα σταματώντας να τα χρηματοδοτεί. Τέλος, πρέπει να καταστεί δυνατή χρηματοδότηση περιβαλλοντικών έργων με την πιο στενή συμμετοχή των πολιτών.