Κλιματική κρίση και αερομεταφορές

Γράφει ο Δημήτρης Ζοπουνίδης

Φοιτητής τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

Ιδρυτής aviationlife.gr

Στις ημέρες μας, ένα από τα πιο φλέγοντα ζητήματα είναι αυτό της κλιματικής κρίσης. Σε παγκόσμιο επίπεδο, επίσημοι φορείς, αρχές, οργανισμοί καθώς και οργανώσεις ασχολούνται ανελλιπώς με αυτήν. Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ 2020, που πραγματοποιήθηκε στο Davos (21-24 Ιανουαρίου) λίγο πριν το ξέσπασμα της πανδημίας παγκοσμίως, η κλιματική αλλαγή τοποθετήθηκε στην κορυφή των ανησυχιών για τη βιωσιμότητα του πλανήτη για πρώτη φορά στα χρονικά. Αυτό είναι ένα δείγμα από το πόσο σοβαρή και κρίσιμη είναι η έγκαιρη αντιμετώπισή της μέσω ορθολογικών και λειτουργικών λύσεων.

Για να υπάρξει λύση όμως, σε ένα πρόβλημα θα πρέπει να έχουν ξεκαθαριστεί οι αιτίες του. Στην περίπτωση μας, οι αιτίες είναι πολλές και σχετικά καθορισμένες. Μια από τις οποίες γίνεται λόγος, είναι η επίδραση των μεταφορικών μέσων(οδικά, ακτοπλοϊκά, αεροπορικά). Παρακάτω, θα αναλύσουμε διεξοδικά τη σχέση της κλιματικής αλλαγής και των εναέριων μεταφορών όπου οι εκάστοτε εταιρίες θεωρούνται ότι αδικούνται σε σχέση με τις οδικές μεταφορές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

ΚΥΡΙΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

Σύμφωνα με έρευνες, οι αερομεταφορές συμβάλλουν 2-3% στην εκπομπή παγκόσμιων ρύπων όσες δηλαδή και τα αυτοκίνητα, τα φορτηγά και οι μηχανές. Η διαφορά των δύο κλάδων έγκειται στο γεγονός ότι για τον δεύτερο έχουν βρεθεί λύσεις, οι οποίες έχουν ήδη εφαρμογή. Για τον πρώτο, δεν υπάρχει ένα λειτουργικό σχέδιο ώστε να εξασφαλιστεί η μείωση του διοξειδίου του άνθρακα. Παράλληλα, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι εκπομπές της Ευρωπαϊκής αεροπλοΐας έχουν αυξηθεί κατά 25% από το 2013.

Επιπλέον σύμφωνα με έρευνες, η εμπορική αεροπορία ευθύνεται για το 5% της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Σημαντικό ρόλο στα παραπάνω, έπαιξαν:

• Η αύξηση της αεροπορικής κίνησης από το 2009 έως το 2014.
• Οι υπερβολικά χαμηλές τιμές ορισμένων εισιτηρίων (άμεσα συνυφασμένες με τη διόγκωση του προβλήματος).
• Η μη φορολόγηση της κηροζίνης και οι γενικότερες φορολογικές απαλλαγές (φοροαπαλλαγές) των αεροπορικών εταιριών.
• Η ύπαρξη περιττών εμπορικών πτήσεων για αποστάσεις κάτω από 1000 χλμ. σε συγκεκριμένες περιοχές όπου υπήρχε μέσο μεταφοράς πιο «φιλικό» προς το περιβάλλον (πχ. Νυρεμβέργη-Βερολίνο)
• Τα οικολογικά καύσιμα (αλλιώς συνθετικά) είναι εξαιρετικά δαπανηρά.
• Ο περιορισμός χρήσης της τεχνολογίας της μπαταρίας είναι ανέφικτος με τα υπάρχοντα μέσα.
• Σύμφωνα με στοιχεία, ο μέσος ναύλος μετ’ επιστροφής έχοντας αφομοιώσει τον πληθωρισμό και τη φορολογία της κάθε χώρας, είναι κατά 2/3 χαμηλότερος σε σχέση με πριν 20 χρόνια
• Ο συνεχώς αυξανόμενος μεσογειακός τουρισμός λόγω πολύ φθηνών ναύλων (10,20,30 ευρώ).
• Τα προηγούμενα χρόνια 3-4 δις άνθρωποι χρησιμοποίησαν ετησίως το αεροπλάνο για τις μεταφορές τους.

Η ΠΛΕΥΡΑ ΤΩΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ

Η θέση των αεροπορικών εταιριών απέναντι στην κύρια αιτία του προβλήματος είναι πιο απλή. Θεωρούν πως η κακή διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας στους πολυσύχναστους εναέριους δρόμους της Ευρώπης, είναι ο κύριος λόγος μεγέθυνσης της κλιματικής αλλαγής. Για αυτόν το λόγο πιέζουν τις αρμόδιες αρχές για ορθολογικότερο έλεγχο και συντονισμό των πτήσεων, έτσι ώστε να μειωθεί η ποσότητα των χρησιμοποιούμενων καυσίμων. Ταυτόχρονα θεωρούν πως οι υψηλές τιμές της συνθετικής κηροζίνης αποτελούν τροχοπέδη για την υιοθέτηση αυτής στα δρομολόγια των αεροσκαφών τους.

ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Σύμφωνα πάντα με στοιχεία των οργανισμών έρευνας, μέχρι το 2040 θα υπερδιπλασιαστεί ο αριθμός των επιβατών (από 3-4 δις το 2016 στους 9,5!). Ταυτόχρονη και εύλογη αύξηση θα έχουν και οι εκτελούμενες πτήσεις από 35,5 εκ. το 2016 στις 53 εκ. του 2040.

Επιτακτική κρίνεται λοιπόν, η αναζήτηση προτάσεων για την άμβλυνση του φαινομένου.

Υπάρχουν πολλές προκρινόμενες λύσεις, πολλές εκ των οποίων μπορούν να εφαρμοστούν, άλλες που ήδη έχουν εφαρμογή και άλλες που μένουν στα χαρτιά, δεν είναι δηλαδή προς το παρόν λειτουργικές και συμβατές με το υφιστάμενο σύστημα. Θα αναλυθούν όλες παρακάτω.

Αρχικά, οι αεροπορικές εταιρίες προσανατολίζονται στην αναμόρφωση των αεροσκαφών τους με στόχο να γίνουν πιο οικολογικά, για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με στοιχεία της ιστοσελίδας της NASA, ήδη είναι υπό ανάλυση συμπεράσματα που προήλθαν από δοκιμές που διεξήγαγε η ίδια στο χρονικό διάστημα μεταξύ 2009 και 2015 στα πλαίσια του προγράμματος ERA (Environmentally Responsible Aviation Project). Παράλληλα, οι ίδιες οι εταιρίες δαπανούν 170 δις ευρώ (189 δις δολάρια) για μεγαλύτερη αποδοτικότητα καυσίμου, πάραυτα οι εκπομπές τους παραμένουν επιβλαβείς. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται και άλλα πιο ουσιαστικά βήματα προς την πλήρη επίλυση.

Έρευνες πάνω σε αυτό το κομμάτι κάνει και το Γερμανικό Κέντρο Αεροδιαστημικής με ένα μοντέλο που εισάγεται πρώτη φορά παγκοσμίως. Πιο συγκεκριμένα, ανέλυσαν τις εξελίξεις στον αριθμό των επιβατών, του στόλου των αεροσκαφών και των πτητικών κινήσεων. Όλες αυτές τις παραμέτρους προσπάθησαν να τις συνδυάσουν με την αύξηση του πληθυσμού και την οικονομική ανάπτυξη. Το συμπέρασμα από αυτή την έρευνα είναι ότι θα υπάρξει αύξηση των κινήσεων στα αεροδρόμια. Συγκεκριμένα η Ευρώπη, η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Ινδονησία και η Ινδία θα είναι οι πρώτες περιοχές που θα επηρεαστούν. Αυτό συνδέεται άμεσα με την Κλιματική αλλαγή καθώς αυξάνονται και οι εκπομπές CO2 στην ατμόσφαιρα. Η λύση που προτάθηκε είναι η αύξηση της χωρητικότητας των αεροσκαφών. Έως το 2040 λοιπόν, οι θέσεις θα έχουν αυξηθεί κατά 70 περίπου. Θα υπάρξει διεύρυνση της έρευνας αναφορικά με το πως θα επιτευχθεί ισορροπία ανάμεσα στο βάρος του αεροσκάφους και τις εκπομπές του.

ΚΑΥΣΙΜΑ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΘΕΤΙΚΗΣ ΚΗΡΟΖΙΝΗΣ

Στο επίκεντρο για την αντιμετώπιση του ζητήματος τοποθετούνται τα συνθετικά καύσιμα. Πιο συγκεκριμένα, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Περιβάλλοντος ζητά να καταργηθούν οι φοροαπαλλαγές που ισχύουν σήμερα στις αεροπορικές εταιρίες. Μόνο για το 2012 υπολογίζονται απώλειες ύψους 7 δις ευρώ από τη μη φορολόγηση, σύμφωνα με στοιχεία. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός πως οι περισσότερες δεν πληρώνουν φόρους στα καύσιμα. Η ορθολογική φορολόγησή της θα μπορούσε να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά περίπου 17 εκ. τόνους το χρόνο. Αντίθετες σε αυτό το σχέδιο είναι οι εταιρίες χαμηλού κόστους (πχ. Ryanair, WizzAir,  κτλ.) οι οποίες θεωρούν πως ο υψηλός φόρος θα επιβαρύνει τα ασθενέστερα οικονομικά στρώματα. Από την πλευρά της η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω της Πράσινης συμφωνίας ανακοίνωσε πως θα φορολογηθεί η συμβατική κηροζίνη και θα επανεξεταστούν όλες οι παράμετροι αυτής για τη μείωση των εκπομπών ρύπων. Το Ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών  μέσω κύκλων του εκφράζει την αντίθεσή του για την επιβολή «πράσινου» φόρου σε αερομεταφορές και ναυτιλία. Επιπλέον πολλές οικολογικές οργανώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν αναλάβει δράση. Το έργο τους συνίστανται στο να υπολογίζουν την ποσότητα βλαβερών ουσιών που προκαλεί ο κάθε επιβάτης με το επιλεγόμενο μέσο μεταφοράς του σε αντιστοιχία με το ποσό των χρημάτων που απαιτούνται για να ισορροπηθεί η ζημιά που συντελείται στο περιβάλλον , με την επένδυση σε οικολογικές δράσεις. Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF 2020) που πραγματοποιήθηκε στο Davos 21-24/01/2020 τονίστηκε ότι θα χρησιμοποιούνται αεροπορικές που χρησιμοποιούν πρακτικές αντιστάθμισης των εκπομπών CO2. Πάραυτα οι ηγέτες που συμμετείχαν δέχτηκαν έντονη κριτική καθώς έγιναν 310 ταξίδια από ιδιωτικά αεροσκάφη (πλην πρωθυπουργών και προέδρων), τη στιγμή που αυτά τα αεροσκάφη παράγουν περισσότερους ρύπους ανά άτομο.

Συμπέρασμα: Η οικολογική κηροζίνη ανήκει στην κατηγορία των λύσεων που παραμένουν στα χαρτιά και θα χρειαστεί προσπάθεια και συνεργασία για να γίνει εφαρμόσιμη. Ενώ παράλληλα κίνητρα θα πρέπει να δίνονται σε αεροπορικές που επιλέγουν οικολογικούς τρόπους διεκπεραίωσης των δρομολογίων τους.

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ EASY JET

Η βρετανική αεροπορική εταιρία προχωράει σε σημαντική δράση αναφορικά με το πρόβλημα. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση στο site της (https://www.easyjet.com/en/sustainability), ανακοίνωσε ένα σχέδιο οπού θα αντισταθμίζει την εκπομπή ρύπων της (CO2) με την δεντροφύτευση. «Δεν λέμε ότι είναι η τέλεια λύση. Γνωρίζουμε ότι είναι προσωρινό βήμα πριν έρθουν στο παιχνίδι οι νέες τεχνολογίες» δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος, Johan Lundgren στην τηλεόραση του Bloomberg (naftemporiki.gr). Η προσπάθεια αυτή θα της κοστίσει 25 εκ. στερλίνες, ποσό που μεταφράζεται σε 26 βρετανικές λίρες ανά επιβάτη και 3 λίρες ανά τόνο CO2.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ AIRBUS A320neo

Οι αεροπορικές πλέον, στρέφονται σε πιο οικολογικά αεροσκάφη, οπού εκπέμπουν λιγότερους ρύπους και το αποτύπωμα τους στο περιβάλλον και στην ατμόσφαιρα είναι μικρότερο.

Τα αεροσκάφη της οικογένειας A320neo έχουν τα εξής προτερήματα:

• Μείωση εκπομπής του διοξειδίου του άνθρακα 19-23% ανά θέση σε σχέση με τα τωρινά αεροσκάφη της Aegean.
• Μείωση του CO2 κατά 50% σε σχέση με τα παλαιότερα του στόλου Avro (σε χρήση 2001-2012).
• 15-20% λιγότερη κατανάλωση καυσίμου. 
• 50% μικρότερο αποτύπωμα θορύβου.
• Λιγότερα πλαστικά μιας χρήσης
• Ανακυκλωμένα ή επαναχρησιμοποιούμενα υλικά εξυπηρέτησης

Είναι πολύ σημαντικό ότι η απόκτηση τέτοιας σειράς αεροσκαφών ακολουθείται από πληθώρα αεροπορικών εταιριών σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι ικανά βήματα, που θέλουν την αρωγή και άλλων δράσεων για να γίνουν ουσιαστικά. Στη χώρα μας, διαθέτουν αυτού του είδους τα αεροσκάφη AEGEAN (διαθέτει και Airbus A321neo) και η SKY Express.

Παράλληλα, η Airbus και η Boeing σχεδιάζουν ήδη το «Πράσινο» μέλλον των αερομεταφορών.

Σχετική ανάλυση δημοσιεύτηκε στη Ναυτεμπορική, στις 27/09/2020 (Αεροπορική βιομηχανία: Περιβαλλοντικός σχεδιασμός για το μέλλον, Δημήτρης Ζοπουνίδης).

Μπορείτε να τη διαβάσετε εδώ: https://www.naftemporiki.gr/story/1640350/aeroporiki-biomixania-periballontikos-sxediasmos-gia-to-mellon

Στη συγκεκριμένη ανάλυση περιγράφονται τα προγράμματα των δύο κορυφαίων κατασκευαστριών παγκοσμίως, το πρότζεκτ ZEROe της Airbus και το Boeing EcoDemonstrator.

Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ AIR FRANCE: Πρόγραμμα “Βιώσιμο Αεροπορικό Καύσιμο” από την Air France

Ένα καινοτόμο πρόγραμμα, που επιτρέπει στις εταιρείες να αναλάβουν ενεργό ρόλο στο μέλλον των βιώσιμων ταξιδιών, εγκαινίασε ο όμιλος Air France – KLM.

Οι εταιρικοί πελάτες των εταιρειών Air France και KLM μετά από τον υπολογισμό των εκπομπών CO₂ που σχετίζονται με το ταξίδι τους, θα είναι σε θέση να καθορίσουν μια ετήσια συνεισφορά που επιθυμούν να έχουν στο πρόγραμμα Corporate SAF (Sustainable Aviation Fuel).

Όλες οι συνδρομές των εταιρειών Air France και KLM θα επενδυθούν στην προμήθεια και κατανάλωση SAF. Η κίνηση αυτή θα υποστηρίξει τη δημιουργία μιας βιώσιμης βιομηχανίας καυσίμων στις αερομεταφορές που θα εγγυάται τα ολοένα και πιο οικολογικά υπεύθυνα ταξίδια.

Επενδύοντας σε αυτό το εταιρικό πρόγραμμα, οι εταιρείες αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στη μείωση εκπομπών CO₂ και συμβάλλουν στην οικολογική μετάβαση των αερομεταφορών υποστηρίζοντας καινοτόμες λύσεις.

ΤΑΞΙΔΙΑ: ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΡΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΕΡΟΠΛΑΝΩΝ

Το Σάββατο 10 Απριλίου 2021 πάρθηκε μια περιβαλλοντικά ιστορική απόφαση τόσο για τη Γαλλία όσο και για την αεροπορική βιομηχανία.

Οι Γάλλοι νομοθέτες ψήφισαν την κατάργηση των πτήσεων εσωτερικού σε δρομολόγια που διαρκούν λιγότερο από 2,5 ώρες και τα οποία μπορούν να καλυφθούν με τρένο σε αυτό το χρονικό διάστημα. Η Γαλλική κυβέρνηση με αυτή την απόφασή της, επιδιώκει να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα Co2.

Ήδη από το 2019 πολλές κυβερνήσεις είχαν έντονες σκέψεις για τη σταδιακή αντικατάσταση των αεροπλάνων με τρένα, με στόχο να αφήσουν όσο το δυνατό μικρότερο αποτύπωμα μόλυνσης στο ήδη επιβαρυμένο περιβάλλον. 

Πιο συγκεκριμένα:

• Η Ολλανδία εξέταζε απαγόρευση των πτήσεων μικρών αποστάσεων εντός Ολλανδίας και την αντικατάσταση αυτών με δρομολόγια τρένων. Εν τω μεταξύ, οι Κάτω Χώρες προσπαθούν από τον Ιούνιο του 2013 να απαγορεύσουν τις σύντομες πτήσεις εσωτερικού. Το 2019, ολλανδοί βουλευτές ψήφισαν την απαγόρευση πτήσεων μεταξύ του αεροδρομίου Schiphol στο Άμστερνταμ και του αεροδρομίου Zaventem στις Βρυξέλλες, σε απόσταση 93 μιλίων. Ωστόσο, η απαγόρευση θεωρήθηκε ως παραβίαση των κανονισμών ελεύθερης κυκλοφορίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και δεν εφαρμόστηκε.
• Η Cathay Pacific ( ο αερομεταφορέας του Χονγκ Κονγκ ) κινδύνευε να χάσει μεγάλο μερίδιο της αγοράς στην Ηπειρωτική Κίνα καθώς εκτελούσε 20 πτήσεις το 2018, 11 από τις οποίες απειλούνταν να αντικατασταθούν από τα ταχύτατα “Chinese Bullet Trains”, κινεζικής κατασκευής. Αυτό συμβαίνει καθώς, αυτά τα τρένα κοστίζουν περίπου το μισό της τιμής μιας πτήσης.
• Ο χρηματοπιστωτικός οργανισμός Swiss Banking Group UBS προέβλεψε ότι την επόμενη δεκαετία θα υπάρξει μια αύξηση παραγωγής και χρήσης των τρένων υψηλής ταχύτητας οπού θα μπορούν να αντικαταστήσουν επάξια ένα αεροσκάφος σε μια πτήση μικρής διάρκειας ( Συγκεκριμένα, θα υπάρχει ανάπτυξη του ταχέως σιδηροδρομικού δικτύου κατά 10% κάθε έτος).
• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε το Μάρτιο ότι το 2021 θα είναι το «Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων» ως μέρος της νέας πράσινης ατζέντας της ΕΕ, επικαλούμενη την επιτυχία αυτού του μέσου μεταφοράς, στη μείωση των εκπομπών ρύπων CO2, διατηρώντας παράλληλα την ανάπτυξη.
• Σύμφωνα με στοιχεία EURACTIV, μέχρι το τέλος του 2020, οι κρατικές σιδηροδρομικές εταιρείες της Γαλλίας και της Ισπανίας ( η SNCF και η Renfe ) θα χάσουν τα μακροχρόνια μονοπώλια τους σε εσωτερικά δρομολόγια, καθώς η ελευθέρωση της αγοράς για τα τρένα έχει αρχίσει να ισχύει. Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, τα έτη 2019 και 2020 είναι κομβικά έτη για την περαιτέρω εξέλιξη του εγχειρήματος. Η SNCF της Γαλλίας επιπλέον, σκοπεύει το 2023 να παρουσιάσει μία εξελιγμένη εκδοχή του ευρέως γνωστού TGV. Συγκεκριμένα, θα είναι διώροφο και το κατά μονάδα κόστος κατασκευής του μειωμένο, οπότε ο στόχος των 100 καινούργιων τρένων είναι εφικτός.
• Η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Γερμανία πρόκειται να επενδύσουν περίπου 60 δις αυτή τη δεκαετία με στόχο να αναπτυχθεί εντός της Ευρωπαϊκής επικράτειας ένας αξιόμαχος στόλος των 800 τρένων υψηλής ταχύτητας.
• Τα δρομολόγια υψηλής ταχύτητας με τρένο  έχουν σημειώσει αξιοσημείωτη επικράτηση έναντι των πτήσεων μικρών αποστάσεων τα τελευταία χρόνια. Η διασυνοριακή διαδρομή της Eurostar έχει πάνω από το ήμισυ της ζήτησης των αεροπορικών ταξιδιών μεταξύ Λονδίνου και Παρισιού, ανακοίνωσε η εταιρεία το 2019.
• Σύμφωνα με έρευνα του London North Eastern Railways στο δρομολόγιο Λονδίνο – Μάντσεστερ μια πτήση καταναλώνει 30,32 κιλά CO2 ανά επιβάτη ενώ το αντίστοιχο δρομολόγιο με το τρένο, καταναλώνει περίπου 13,47 CO2 κιλά ανά επιβάτη ( -44% ). Η έρευνα δείχνει πως το τρένο είναι πιο φιλικό προς το περιβάλλον και για αυτό υπάρχει μια τάση να επικρατεί σε σχέση με το αεροσκάφος.
• Η Αυστρία εισήγαγε φόρο 30 € στα αεροπορικά εισιτήρια για πτήσεις κάτω των 217 μιλίων (350km) τον περασμένο Ιούνιο και απαγόρευση πτήσεων εσωτερικού που θα μπορούσαν να ταξιδέψουν σε λιγότερο από τρεις ώρες με το τρένο.