Η ρητίνη αποτελούσε στο παρελθόν πολύτιμη πρώτη ύλη που προμηθεύονταν οι αγρότες από τα κωνοφόρα δέντρα και ιδιαίτερα τα πεύκα. Η χρήση της ήταν ευρύτατη στη χημική βιομηχανία για την παραγωγή βερνικιών και κόλλας, για τη συντήρηση των κρασιών και ως βελτιωτικού μέσου για τα υποβαθμισμένα, αλλά και στον κλάδο της οινοπνευματοποιίας. Γράφει ο Δημήτρης Τζάνας.
Από την έντυπη έκδοση
Του Δημήτρη Τζάνα*
Η ρητίνη αποτελούσε στο παρελθόν πολύτιμη πρώτη ύλη που προμηθεύονταν οι αγρότες από τα κωνοφόρα δέντρα και ιδιαίτερα τα πεύκα. Η χρήση της ήταν ευρύτατη στη χημική βιομηχανία για την παραγωγή βερνικιών και κόλλας, για τη συντήρηση των κρασιών και ως βελτιωτικού μέσου για τα υποβαθμισμένα, αλλά και στον κλάδο της οινοπνευματοποιίας. Ενδεικτικά, στη Χαλκίδα, από το 1902 και μέχρι το 1980 λειτουργούσε η οινοπνευματοποιία «Αρέθουσα» που προμηθευόταν άφθονη ρητίνη από τα δάση της Εύβοιας, στο σημείο όπου οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι βρισκόταν κατά τους αρχαίους χρόνους η ομώνυμη πηγή στην οποία ανέβλυζε εξαιρετικής ποιότητας νερό. Τα άτομα που ασχολούνταν με τη συλλογή της ρητίνης φρόντιζαν με ιδιαίτερο τρόπο τα δάση και ιδιαίτερα τον καθαρισμό τους, καθώς από τη διαδικασία αυτή αντλούσαν ένα σεβαστό εισόδημα.
Όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν, καθώς οι εξελίξεις της χημείας οδήγησαν στην υποκατάστασή της από άλλες πρώτες ύλες, με αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση της χρήσης της σε όλους τους κλάδους όπου κάποτε χρησιμοποιείτο. Έτσι ο πληθυσμός ο οποίος είχε κίνητρο να φροντίζει τα δάση, ιδιαίτερα σε σχέση με την αποφυγή πυρκαγιών το καλοκαίρι, σταμάτησε να το κάνει. Παράλληλα η αστικοποίηση ολοένα και μεγαλύτερων περιοχών οδήγησε σε ανάπτυξη αυξημένων κινήτρων για ελάττωση των δασών, ενώ ο ρόλος της δασικής υπηρεσίας ολοένα και υποβαθμιζόταν. Το αποτέλεσμα το γνωρίζουμε όλοι, καθώς κάθε χρόνο γινόμαστε μάρτυρες του μεγάλου αριθμού πυρκαγιών που εκδηλώνονται για διαφόρους λόγους και οδηγούν στην καταστροφή χιλιάδων στρεμμάτων με πολλαπλές βλαπτικές επιπτώσεις για το περιβάλλον.
Την ίδια ώρα, οι βιομηχανίες ξύλου θεωρούν ότι υπάρχουν οι πρώτες ύλες που μπορούν να υπερκαλύψουν τις ανάγκες της εγχώριας βιομηχανίας στα ελληνικά δάση. Όμως το σύστημα με το οποίο γίνεται η διαχείριση των δασών δεν επιτρέπει να έχουν πρόσβαση σ’ αυτές. Υποστηρίζουν δε ότι η απομάκρυνση από το δάσος της ξυλείας που χρησιμοποιεί η βιομηχανία είναι όρος απαραίτητος για την εξυγίανση του δάσους αλλά και την πρόληψη καταστροφικών πυρκαγιών. Από αυτή την υποβαθμισμένη ξυλεία, η βιομηχανία θα παράγει καινοτόμα προϊόντα συμβάλλοντας στην κυκλική οικονομική και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Η αδυναμία της ορθολογικής αξιοποίησης των πρώτων υλών έχει ως αποτέλεσμα να υπολειτουργεί ο κλάδος του ξύλου, με συνέπεια την απώλεια φορολογικών εσόδων για το κράτος αλλά και θέσεων εργασίας στις περιφέρειες όπου δραστηριοποιείται. Την ίδια ώρα, η παραμονή των αναξιοποίητων δασικών πόρων (θρυμματισμένα ξύλα, κλαδιά, καυσόξυλα) τους μετατρέπει σε επικίνδυνη εύφλεκτη ύλη, που ενισχύει τις καταστροφικές πυρκαγιές, αντί να μετατραπούν σε πρώτη ύλη για την παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Παράλληλα, τα ακραία καιρικά φαινόμενα που παρατηρούνται ολοένα και συχνότερα, όπως οι έντονες βροχές, έχουν ως αποτέλεσμα να εκδηλώνονται πλημμύρες που ολοκληρώνουν την καταστροφή περιοχών. Στη Μάνδρα και την Κινέτα οι κάτοικοι το γνωρίζουν από πρώτο χέρι: όταν τα ρέματα δεν καθαρίζονται και ακολουθούν πλημμύρες χάνονται ακόμα και ανθρώπινες ζωές από τις καταστροφές που συντελούνται.
Η Πολιτεία έχει αποδεχτεί σιωπηρά ότι λίγα μπορούν να γίνουν σε σχέση με την πρόληψη των πυρκαγιών. Πριν από λίγες μέρες μάλιστα αναγγέλθηκε ο εκσυγχρονισμός του στόλου αεροπυρόσβεσης με τη διάθεση ποσού 1,7 δισ. ευρώ (από ευρωπαϊκά κονδύλια) για την αγορά 8 νέων αεροσκαφών τύπου Canadair. Στόχος δηλαδή είναι να γίνουν πιο αποτελεσματικές οι επιχειρήσεις κατάσβεσης.
Όμως, μια ολοκληρωμένη δασική πολιτική θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα τόσο όσον αφορά την εκδήλωση λιγότερων πυρκαγιών όσο και σε σχέση με την άνθηση της εγχώριας βιομηχανίας ξύλου. Με τη σύνταξη διαχειριστικών μελετών και πινάκων υλοτομίας μπορεί να γίνει ο ετήσιος προγραμματισμός βιομηχανικής ξυλείας που θα παραχθεί από κάθε συστάδα προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες των κατοίκων των ορεινών περιοχών, της βιομηχανίας επεξεργασίας ξύλου και του εμπορίου καυσόξυλων. Στη συνέχεια, με τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα οι ελληνικές βιομηχανίες θα εκπονήσουν μελέτες που θα εγκριθούν από τις αρμόδιες υπηρεσίες για να εφαρμοστούν, αντιμετωπίζοντας τα σημερινά προβλήματα και συμβάλλοντας στην αειφορική διαχείριση του συνόλου των δασών της χώρας. Επιπλέον, μπορεί να αξιοποιηθεί η προβλεπόμενη από τον Ν.998/79 δυνατότητα μίσθωσης εκτάσεων, που κηρύσσονται αναδασωτέες, σε ιδιώτες για 50 χρόνια.
Τα ευρωπαϊκά προγράμματα μπορούν να αξιοποιήσουν τέτοιες δραστηριότητες που θα ασκηθούν στη βάση της συμβολαιακής γεωργίας, ώστε, σύμφωνα με τις διεθνείς πρακτικές, να ολοκληρωθεί η άσκηση ορθολογικής δασικής πολιτικής. Μια διαδικασία που θα έχει πολλαπλές ευεργετικές επιπτώσεις: Λιγότερες πυρκαγιές, καθώς θα υπάρχει και πάλι φροντίδα για τα δάση. Παραγωγή προϊόντων ξυλείας με ανταγωνιστικές προϋποθέσεις για την κάλυψη τόσο των εγχώριων αναγκών αλλά και για την προώθηση προϊόντων στο εξωτερικό, με τα αυτονόητα θετικά αποτελέσματα για την ελληνική οικονομία: νέες θέσεις απασχόλησης στον κλάδο της επεξεργασίας προϊόντων ξύλου, πρόσθετα φορολογικά έσοδα και υποβοήθηση του ελλειμματικού εμπορικού ισοζυγίου.
*Ο Δημήτρης Τζάνας είναι οικονομολόγος