Covid-19: Οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία

Της Ρίτσας Οικονόμου*

Καθώς η πανδημία Covid-19 μπαίνει στο δεύτερο έτος της, νέες, ταχείας εξάπλωσης μεταλλάξεις έχουν προκαλέσει αύξηση των μολύνσεων σε πολλές χώρες και απανωτά lockdowns, που διαρκούν μήνες. Οι καταστροφικές επιπτώσεις της πανδημίας -εκατομμύρια θάνατοι, οικονομικός στραγγαλισμός και πρωτοφανής συρρίκνωση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης- έχουν καταγράψει μια αξιοσημείωτη επίδραση στην ψυχική υγεία των ανθρώπων. Ερευνητές παγκοσμίως διερευνούν τις αιτίες και τις επιπτώσεις αυτού του παρατεταμένου άγχους και προβλέπουν ότι η επιδείνωση της ψυχικής υγείας θα παραμείνει πολύ μετά την υποχώρηση της πανδημίας. Οι επιστήμονες, επίσης, θέλουν να χρησιμοποιήσουν την τεράστια βάση δεδομένων από μελέτες για την ψυχική υγεία για να συνδέσουν τον αντίκτυπο συγκεκριμένων μέτρων ελέγχου της πανδημίας με τις αλλαγές στην ευεξία (well being) των ανθρώπων και να ενισχύσουν βέβαια και τη διαχείριση μελλοντικών πανδημιών.

Πώς ο COVID-19 επηρέασε την ψυχική υγεία των εργαζομένων διεθνώς;

Διαδικτυακή έρευνα του World Economic Forum (Ipsos survey), που ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο 2020 σε δείγμα 13.000 εργαζομένων σε 28 χώρες, αναδεικνύει την τεράστια επίδραση της πανδημίας στην ποιότητα ζωής και στην ψυχική υγεία του ανθρώπινου δυναμικού, με αξιοσημείωτη αύξηση του στρες και της μοναξιάς. Βασικά συμπεράσματα της έρευνας:

• 56% εμφάνισε αυξημένο άγχος σχετιζόμενο με εργασιακή ανασφάλεια
• 55% βρήκε αγχωτικές τις αλλαγές στην εργασιακή ρουτίνα και ευρύτερα στον οργανισμό
• 50% δήλωσε δυσκολία να διατηρήσει ισορροπία ανάμεσα στην εργασιακή και προσωπική τους ζωή
• 46% παρουσίασε μειωμένη παραγωγικότητα
• 45% βίωσε στρες λόγω των οικογενειακών πιέσεων
• 44% δήλωσε ότι εργάζονται σε μη συμβατικές ώρες (πολύ νωρίς το πρωί ή πολύ αργά το βράδυ).

Για όσους εργάζονταν από το σπίτι:

• Σχεδόν το 50% των ερωτηθέντων ένιωσαν μοναξιά ή απομονωμένοι όταν εργάζονταν από το σπίτι
• Το 46% δήλωσε δυσκολία να κάνει τη δουλειά του λόγω έλλειψης επαρκών εγκαταστάσεων ή εξοπλισμού
• Περισσότεροι από 40% δήλωσαν ότι η παραγωγικότητά τους μειώθηκε και ήταν δύσκολο να κάνουν τη δουλειά τους στο σπίτι.

Η πανδημία επιδείνωσε την ψυχική υγεία του γενικού πληθυσμού

Τα θέματα ψυχικής υγείας, μια από τις κύριες αιτίες των προβλημάτων και της χρόνιας ανικανότητας στην Ευρώπη, έχουν αυξηθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας. 

Η ψυχική υγεία όλων έχει επηρεαστεί με κάποιον τρόπο, είτε ως αποτέλεσμα της ανησυχίας για μόλυνση, είτε από το άγχος που προκαλείται από μέτρα όπως το lockdown, η αυτοαπομόνωση και η κοινωνική αποστασιοποίηση, ή λόγω της απώλειας απασχόλησης, εισοδήματος ή εκπαίδευσης.

Καθώς η πανδημία συνεχίζεται, η παρατεταμένη έκθεση των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και κοινωνικής μέριμνας σε εξαιρετικά αγχωτικές και δυνητικά τραυματικές καταστάσεις, τους καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτους στο να βιώνουν μειωμένη ψυχική και σωματική ευεξία και επαγγελματική εξάντληση.

Τα διεθνή δεδομένα συμβαδίζουν και με τα στοιχεία που συλλέγουμε ως Hellas EAP από την υλοποίηση των υπηρεσιών μας και κυρίως της 24ωρης Τηλεφωνικής Γραμμής Ψυχολογικής Υποστήριξης, στους εργαζόμενους εταιρειών/πελατών μας, και στα μέλη των οικογενειών τους. Είναι ξεκάθαρα καταγεγραμμένα:

• τα υψηλά επίπεδα στρες
• οι μεγάλες πιέσεις που βιώνουν οι γυναίκες-μητέρες
• οι συναισθηματικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι κυρίως όσοι προετοιμάζονται για να δώσουν πανελλήνιες εξετάσεις
• η ψυχολογική κούραση από την παρατεταμένη απομόνωση ή/και εργασία από το σπίτι, που μπορεί να οδηγεί και σε παράτολμες συμπεριφορές που εμπεριέχουν ρίσκο για την υγεία και ασφάλεια του ίδιου ή και του περίγυρου
• η απογοήτευση που αυξάνεται ως αποτέλεσμα της επιδείνωσης των επιδημιολογικών δεδομένων, των συνεχιζόμενων παρατάσεων των lockdowns και της μη ξεκάθαρης εικόνας για το πότε χρονικά θα μπορέσουμε να επιστρέψουμε στην προ Covid-19 κανονικότητα.

Παράλληλα, παρατηρούμε ότι έχουν επηρεαστεί περισσότερο τα άτομα που είχαν μια έντονη κοινωνική και επαγγελματική ζωή πριν από την πανδημία, καθώς και τα άτομα που ζουν σε μεγάλα αστικά κέντρα όπως η Αθήνα.

Η ψυχική υγεία, βασική προτεραιότητα της Ευρώπης 2020-2025

Η ψυχική υγεία έχει ήδη από το 2020 αναγνωριστεί ως προτεραιότητα-κλειδί της Ευρώπης για την επόμενη πενταετία. Η Τεχνική Επιτροπή Συμβούλων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας θα επανεξετάσει στους επόμενους μήνες όλα τα δεδομένα και θα συνθέσει ένα πλαίσιο δράσης για την ψυχική υγεία το οποίο θα υποβληθεί στο αρμόδιο όργανο λήψης αποφάσεων τον Σεπτέμβριο 2021. Ως στόχος έχει τεθεί να χρησιμοποιηθούν τα μαθήματα του περασμένου έτους και να ενεργοποιηθούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στην ψυχική υγεία για να αναπτυχθούν καινοτόμες και βιώσιμες λύσεις για τα κράτη-μέλη, τις κοινωνίες και τους πολίτες τους.