Περιβάλλον και Αερομεταφορές: Η ανάλυση της απόφασης της Γαλλίας

Γράφει ο Δημήτρης Ζοπουνίδης,

Φοιτητής τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Ιδρυτής επιστημονικού εγχειρήματος aviationlife.gr

Το Σάββατο 10 Απριλίου 2021 πάρθηκε μια περιβαλλοντικά ιστορική απόφαση τόσο για τη Γαλλία όσο και για την αεροπορική βιομηχανία.

Οι Γάλλοι νομοθέτες ψήφισαν την κατάργηση των πτήσεων εσωτερικού σε δρομολόγια που διαρκούν λιγότερο από 2,5 ώρες και τα οποία μπορούν να καλυφθούν με τρένο σε αυτό το χρονικό διάστημα. Η Γαλλική κυβέρνηση με αυτή την απόφασή της, επιδιώκει να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα Co2.

Το μέτρο εντάσσεται σε ένα ευρύτερο νομοσχέδιο για το κλίμα που στοχεύει στη μείωση των εκπομπών άνθρακα στη Γαλλία κατά 40% το 2030 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.

Η συνεδρίαση του Σαββάτου, πραγματοποιήθηκε λίγες μέρες μετά την ανακοίνωση, ότι το κράτος θα συμβάλλει στην ανακεφαλαιοποίηση της Air France ύψους 4 δισεκατομμυρίων ευρώ (4,76 δισεκατομμύρια δολάρια), υπερδιπλασιάζοντας το μερίδιό της στον αερομεταφορέα, για να ενισχύσει οικονομικά την εταιρεία, οπού έχει πληγεί σε μεγάλο βαθμό, έπειτα από ένα χρόνο πανδημίας.

Υπήρξαν αντιδράσεις για τη χρονική περίοδο οπού ήρθε αυτή η απόφαση για απαγόρευση των συγκεκριμένων δρομολογίων εσωτερικού. Πιο συγκεκριμένα, στελέχη του αεροπορικού κλάδου στη Γαλλία τόνισαν ότι, ενώ περιμένουν ανάκαμψη και περισσότερα έσοδα, μετά τη χαλάρωση της πανδημίας, ήρθε αυτή η απαγόρευση σε δρομολόγια που έφερναν έσοδα στην αεροπορική εταιρεία. Ο υπουργός Βιομηχανίας της Γαλλίας, Agnes Pannier-Runacher απέρριψε την κριτική αυτή τονίζοντας ότι δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ της διάσωσης της AF και του νομοσχεδίου για το κλίμα.

«Γνωρίζουμε ότι η αεροπορική βιομηχανία συμβάλλει στην εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα και ότι λόγω της κλιματικής αλλαγής πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές», είπε στο ραδιόφωνο Europe 1. «Ομοίως, πρέπει να στηρίξουμε τις εταιρείες μας και να μην τις αφήσουμε να πέσουν στο δρόμο».

Η εναέρια κυκλοφορία ενδέχεται να μην επιστρέψει στα επίπεδα πριν από την κρίση πριν από το 2024, σύμφωνα με τους αναλυτές της McKinsey.

Η συγκεκριμένη απόφαση έχει τις ρίζες της πριν από ένα χρόνο, όταν η γαλλική κυβέρνηση συμφώνησε ένα δάνειο 7 δισεκατομμυρίων ευρώ για την Air France-KLM με την προϋπόθεση ότι θα αναστέλλονταν ορισμένες εσωτερικές πτήσεις, αλλά το διάταγμα θα ισχύσει επίσης και για τις αεροπορικές εταιρείες χαμηλού κόστους από την πραγματοποίηση τέτοιων εσωτερικών πτήσεων.

Ο διευθύνων σύμβουλος της Air France-KLM, Μπένραζμιν Σμιθ, δήλωσε ότι η αεροπορική εταιρεία έχει δεσμευτεί να μειώσει τον αριθμό των γαλλικών εσωτερικών δρομολογίων της κατά 40% έως το τέλος του τρέχοντος έτους.

Ο υπουργός μεταφορών, Ζαν-Μπαπτίστε Τζεμπαρί, είπε στους βουλευτές: «Επιλέξαμε δυόμισι ώρες, επειδή τέσσερις ώρες κινδυνεύουν να απομονώσουν εδάφη, συμπεριλαμβανομένου του ευρύτερου Massif Central, (σ.σ. ορεινή περιοχή της νοτιοκεντρικής Γαλλίας) κάτι που θα ήταν άδικο».

Ποιες πτήσεις και δρομολόγια επηρεάστηκαν

Αυτή η απαγόρευση σημαίνει το τέλος των σύντομων εσωτερικών πτήσεων (short-haul) από το αεροδρόμιο Orly που βρίσκεται νότια του Παρισιού, προς τη Νάντη και το Μπορντό.

Αν και οι πτήσεις μέσω του κύριου αεροδρομίου του Παρισίου Charles de Gaulle / Roissy, βόρεια της γαλλικής πρωτεύουσας, θα συνεχιστούν.

Οι πτήσεις από το Παρίσι προς τη Νίκαια, οι οποίες διαρκούν περίπου έξι ώρες με το τρένο, και η Τουλούζη, τέσσερις ώρες με το τρένο, θα συνεχιστούν.

Γράφημα από The Guardian

Η αρχική πρόταση

Η επιτροπή για το κλίμα που συγκροτήθηκε από τον Πρόεδρο της Γαλλίας, είχε αρχικά προτείνει την κατάργηση όλων των πτήσεων μεταξύ των γαλλικών προορισμών όπου υπήρχε εναλλακτική απευθείας διαδρομή με τρένο μικρότερη από τέσσερις ώρες.

Η πρόταση, μειώθηκε σε δυόμισι ώρες μετά από έντονες αντιρρήσεις από ορισμένες περιοχές και από την Air France-KLM, οι οποίες, όπως και άλλες αεροπορικές εταιρείες, έχουν πληγεί σοβαρά από τους τοπικούς και διεθνείς περιορισμούς κατά της πανδημίας Covid-19 στις αερομεταφορές.

Ο διευθύνων σύμβουλος της Air France-KLM, Benjamin Smith, δήλωσε ότι η αεροπορική εταιρεία έχει δεσμευτεί να μειώσει τον αριθμό των γαλλικών εσωτερικών δρομολογίων της κατά 40% έως το τέλος του τρέχοντος έτους.

Πρόγραμμα “Βιώσιμο Αεροπορικό Καύσιμο” από την Air France

Ένα καινοτόμο πρόγραμμα, που επιτρέπει στις εταιρείες να αναλάβουν ενεργό ρόλο στο μέλλον των βιώσιμων ταξιδιών, εγκαινίασε ο όμιλος Air France – KLM.

Οι εταιρικοί πελάτες των εταιρειών Air France και KLM μετά από τον υπολογισμό των εκπομπών CO₂ που σχετίζονται με το ταξίδι τους, θα είναι σε θέση να καθορίσουν μια ετήσια συνεισφορά που επιθυμούν να έχουν στο πρόγραμμα Corporate SAF (Sustainable Aviation Fuel).

Όλες οι συνδρομές των εταιρειών Air France και KLM θα επενδυθούν στην προμήθεια και κατανάλωση SAF. Η κίνηση αυτή θα υποστηρίξει τη δημιουργία μιας βιώσιμης βιομηχανίας καυσίμων στις αερομεταφορές που θα εγγυάται τα ολοένα και πιο οικολογικά υπεύθυνα ταξίδια.

Επενδύοντας σε αυτό το εταιρικό πρόγραμμα, οι εταιρείες αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στην μείωση εκπομπών CO₂ και συμβάλλουν στην οικολογική μετάβαση των αερομεταφορών υποστηρίζοντας καινοτόμες λύσεις.

Αεροπορική βιομηχανία και εκπομπή ρύπων

Σημαντικό ρόλο στην αρνητική συμβολή της αεροπορικής βιομηχανίας στην εκπομπή ρύπων, διαδραμάτισαν οι εξής λόγοι:

• Η αύξηση της αεροπορικής κίνησης από το 2009 έως το 2014.
• Οι υπερβολικά χαμηλές τιμές ορισμένων εισιτηρίων (άμεσα συνυφασμένες με τη διόγκωση του προβλήματος).
• Η μη φορολόγηση της κηροζίνης και οι γενικότερες φορολογικές απαλλαγές των αεροπορικών εταιριών.
• Η ύπαρξη περιττών εμπορικών πτήσεων για αποστάσεις κάτω από 1000 χλμ.σε συγκεκριμένες περιοχές όπου υπήρχε μέσο μεταφοράς πιο «φιλικό» προς το περιβάλλον (πχ. Νυρεμβέργη-Βερολίνο)
• Τα οικολογικά καύσιμα (αλλιώς συνθετικά) είναι εξαιρετικά δαπανηρά.
• Ο περιορισμός χρήσης της τεχνολογίας της μπαταρίας είναι ανέφικτος με τα υπάρχοντα μέσα.
• Σύμφωνα με στοιχεία, ο μέσος ναύλος μετ’ επιστροφής έχοντας αφομοιώσει τον πληθωρισμό και την φορολογία της κάθε χώρας, είναι κατά 2/3 χαμηλότερος σε σχέση με πριν 20 χρόνια
• Ο συνεχώς αυξανόμενος μεσογειακός τουρισμός λόγω πολύ φθηνών ναύλων (10,20,30 ευρώ).
• Τα προηγούμενα χρόνια 3-4 δις άνθρωποι χρησιμοποίησαν ετησίως το αεροπλάνο για τις μεταφορές τους.

Γιατί τρένο έναντι αεροπλάνου;

Γενικά, σύμφωνα με έρευνες, κατά μέσο όρο, το αεροπλάνο εκπέμπει 77 φορές περισσότερο CO2 ανά επιβάτη από το τρένο σε αυτές τις διαδρομές, παρόλο που το τρένο είναι φθηνότερο και ο χρόνος που χάθηκε περιορίζεται στα 40 λεπτά.

Δύο είναι οι κύριοι παράγοντες που οδήγησαν σε αυτή τη νέα πραγματικότητα οπού τα τρένα αντικαθιστούν τα αεροσκάφη σε συγκεκριμένα δρομολόγια μικρών αποστάσεων.

Αρχικά, ο κύριος λόγος σχετίζεται με τις δράσεις και τα μέτρα αντιμετώπισης που λαμβάνουν οι αεροπορικές εταιρείες παγκοσμίως για την καταπολέμηση της Κλιματικής Αλλαγής και της μείωσης των επιζήμιων επιπτώσεων αυτής. (βλέπε σχετική ανάλυση εδώ: https://www.europeanbusiness.gr/page.asp?pid=6089).Ο δεύτερος λόγος – παράγοντας προέκυψε πρόσφατα. Συγκεκριμένα, αφορά τον γνωστό ιό που εμφανίστηκε στα τέλη του 2019 και εξαπλώθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο στις αρχές προς τα μέσα του 2020. Η συγκεκριμένη κατάσταση επιτάχυνε και εδραίωσε την επικράτηση των τρένων σε σχέση με τα αεροπλάνα. Αυτή τη φορά, όχι μόνο για περιβαλλοντολογικούς λόγους. Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο συμφωνιών των αερομεταφορέων με τις κυβερνήσεις των χωρών για την εξασφάλιση οικονομικής ενίσχυσης τους, υπογράφηκαν κάποιοι όροι που σχετίζονταν με την αντικατάσταση αεροπλάνων με τρένα σε τέτοια δρομολόγια.

Παρακάτω ακολουθεί ανάλυση του θέματος.

Γενική αποτίμηση της υπάρχουσας δράσης των αεροπορικών σε περιβαλλοντικό πλαίσιο

Ήδη από το 2019 πολλές κυβερνήσεις είχαν έντονες σκέψεις για την σταδιακή αντικατάσταση των αεροπλάνων με τρένα, με στόχο να αφήσουν όσο το δυνατό μικρότερο αποτύπωμα μόλυνσης στο ήδη επιβαρυμένο περιβάλλον. 

Πιο συγκεκριμένα:

• Η Ολλανδία εξέταζε απαγόρευση των πτήσεων μικρών αποστάσεων εντός Ολλανδίας και την αντικατάσταση αυτών με δρομολόγια τρένων. Εν τω μεταξύ, οι Κάτω Χώρες προσπαθούν από τον Ιούνιο του 2013 να απαγορεύσουν τις σύντομες πτήσεις εσωτερικού. Το 2019, ολλανδοί βουλευτές ψήφισαν την απαγόρευση πτήσεων μεταξύ του αεροδρομίου Schiphol στο Άμστερνταμ και του αεροδρομίου Zaventem στις Βρυξέλλες, σε απόσταση 93 μιλίων. Ωστόσο, η απαγόρευση θεωρήθηκε ως παραβίαση των κανονισμών ελεύθερης κυκλοφορίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και δεν εφαρμόστηκε.
• Η Cathay Pacific ( ο αερομεταφορέας του Χονγκ Κονγκ ) κινδύνευε να χάσει μεγάλο μερίδιο της αγοράς στην Ηπειρωτική Κίνα καθώς εκτελούσε 20 πτήσεις το 2018, 11 από τις οποίες απειλούνταν να αντικατασταθούν από τα ταχύτατα “Chinese Bullet Trains”, κινεζικής κατασκευής. Αυτό συμβαίνει καθώς, αυτά τα τρένα κοστίζουν περίπου το μισό της τιμής μίας πτήσης.
• Ο χρηματοπιστωτικός οργανισμός Swiss Banking Group UBS προέβλεψε ότι την επόμενη δεκαετία θα υπάρξει μία αύξηση παραγωγής και χρήσης των τρένων υψηλής ταχύτητας οπού θα μπορούν να αντικαταστήσουν επάξια ένα αεροσκάφος σε μία πτήση μικρής διάρκειας ( Συγκεκριμένα, θα υπάρχει ανάπτυξη του ταχέως σιδηροδρομικού δικτύου κατά 10% κάθε έτος).
• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε τον Μάρτιο ότι το 2021 θα είναι το «Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων» ως μέρος της νέας πράσινης ατζέντας της ΕΕ, επικαλούμενη την επιτυχία αυτού του μέσου μεταφοράς, στη μείωση των εκπομπών ρύπων CO2, διατηρώντας παράλληλα την ανάπτυξη.
• Σύμφωνα με στοιχεία EURACTIV, μέχρι το τέλος του 2020, οι κρατικές σιδηροδρομικές εταιρείες της Γαλλίας και της Ισπανίας ( η SNCF και η Renfe ) θα χάσουν τα μακροχρόνια μονοπώλια τους σε εσωτερικά δρομολόγια, καθώς η ελευθέρωση της αγοράς για τα τρένα έχει αρχίσει να ισχύει. Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, τα έτη 2019 και 2020 είναι κομβικά έτη για την περαιτέρω εξέλιξη του εγχειρήματος. Η SNCF της Γαλλίας επιπλέον, σκοπεύει το 2023 να παρουσιάσει μία εξελιγμένη εκδοχή του ευρέως γνωστού TGV. Συγκεκριμένα, θα είναι διώροφο και το κατά μονάδα κόστος κατασκευής του μειωμένο, οπότε ο στόχος των 100 καινούργιων τρένων είναι εφικτός.
• Η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Γερμανία πρόκειται να επενδύσουν περίπου 60 δις αυτή την δεκαετία με στόχο να αναπτυχθεί εντός της Ευρωπαϊκής επικράτειας ένας αξιόμαχος στόλος των 800 τρένων υψηλής ταχύτητας.
• Τα δρομολόγια υψηλής ταχύτητας με τρένο  έχουν σημειώσει αξιοσημείωτη επικράτηση έναντι των πτήσεων μικρών αποστάσεων τα τελευταία χρόνια. Η διασυνοριακή διαδρομή της Eurostar έχει πάνω από το ήμισυ της ζήτησης των αεροπορικών ταξιδιών μεταξύ Λονδίνου και Παρισιού, ανακοίνωσε η εταιρεία το 2019.
• Σύμφωνα με έρευνα του London North Eastern Railways στο δρομολόγιο Λονδίνο – Μάντσεστερ μία πτήση καταναλώνει 30,32 κιλά CO2 ανά επιβάτη ενώ το αντίστοιχο δρομολόγιο με το τρένο, καταναλώνει περίπου 13,47 CO2 κιλά ανά επιβάτη ( -44% ). Η έρευνα δείχνει πως το τρένο είναι πιο φιλικό προς το περιβάλλον και για αυτό υπάρχει μία τάση να επικρατεί σε σχέση με το αεροσκάφος.
• Η Αυστρία εισήγαγε φόρο 30 € στα αεροπορικά εισιτήρια για πτήσεις κάτω των 217 μιλίων (350km) τον περασμένο Ιούνιο και απαγόρευση πτήσεων εσωτερικού που θα μπορούσαν να ταξιδέψουν σε λιγότερο από τρεις ώρες με το τρένο.